Po pożarze w Nowej Białej. Mieszkańcom wsi na Spiszu chce też pomóc rząd Słowacji

Służby dyplomatyczne Słowacji poinformowały też, że w weekend Nową Białą odwiedził konsul generalny Republiki Słowackiej Tomasz Kaszaj, który także zadeklarował pomoc.

Nowa Biała – spiska wioska

Nowa Biała to spiska wieś, która w przeszłości należała do Królestwa Węgier i Słowacji. Ma charakterystyczną zwartą zabudowę, którą tworzą dwie równoległe ulice. Domy ułożone są obok siebie, frontem do ulicy, za nimi znajdują się budynki gospodarcze. Ten pierwotny układ przestrzenny wsi i zagród z niewielkimi modyfikacjami dotrwał do dzisiaj. Ze względu na unikatowy charakter interesują się nim służby konserwatora zabytków.

Historia wsi sięga połowy XIV w., czyli czasów, kiedy ród węgierski Berzewiczych rozpoczął kolonizację tej części Zamagurza Spiskiego. Należała do Królestwa Węgier do wybuchu pierwszej wojny światowej. 

Następnie znalazła się w granicach II Rzeczpospolitej. Podczas II wojny światowej Słowacja zajęła te tereny. Po jej zakończeniu Nowa Biała znalazła się w granicach PRL-u.

W kronice miejscowej szkoły czytamy: “Od roku 1947 w Nowej Białej istniały dwie szkoły: Szkoła Podstawowa Nr 1 dla dzieci narodowości polskiej i Szkoła Podstawowa Nr 2 dla dzieci narodowości słowackiej. Do powstania szkoły Nr 2 doszło po podpisaniu Umowy o Współpracy i Pomocy Wzajemnej pomiędzy rządami Polski i Czechosłowacji w marcu 1947 r. (trzeba tu wyjaśnić, że w okresie międzywojennym Słowacy w Polsce nie mieli szkolnictwa mniejszościowego). Nauka w tym czasie odbywała się w dwu oddzielnych budynkach”.

Słowacy w Polsce to autochtoni, żyjący na przygranicznych terenach Spiszu i Orawy. Zmieniały się tylko granice. Do roku 1918 Spisz należał do państwa węgierskiego jako część tzw. Górnych Węgier, czyli Słowacji, następnie w latach od 1920 do 1939 do Polski, w okresie II wojny światowej do Słowacji, a potem znów został przyłączony do Polski. Wielu mieszkańców tych terenów uważało się za Słowaków, na co dzień używając gwary spiskiej.

W 2014 r. otwarto Centrum Kultury Słowackiej w Nowej Białej.

Słowacki biskup z Nowej Białej

W Nowej Białej urodził się znany z opozycyjnej działalności wobec władz komunistycznych słowacki biskup Dominik Kalata (ur. 19 maja 1925 w Nowej Białej, zm. 24 sierpnia 2018 w Ivance pri Dunaji). Był jezuitą, biskupem Kościoła podziemnego w Czechosłowacji w latach 1955-1976.

Uczęszczał do szkoły podstawowej w rodzinnej miejscowości, która od 1920 roku należała do Polski, a od 1939 roku – do Słowacji. W 1943 ukończył gimnazjum w Lewoczy i wstąpił do Towarzystwa Jezusowego. Nowicjat odbył w Rużomberku w latach 1943–1945. Studium filozoficzne rozpoczęte 1947 roku w Decínie musiał przerwać w nocy z 13 na 14 kwietnia 1950 r., kiedy władze komunistyczne, niszcząc klasztory, internowały zakonników. Kalata został przewieziony do obozu dla internowanych w Bohosudovie, następnie służył trzy i pół roku w batalionie techniczno-pomocniczym w czechosłowackiej armii. Podczas tej służby potajemnie ukończył studia teologiczne i 12 sierpnia 1951 został potajemnie wyświęcony na kapłana.

Na biskupa został wyświęcony również potajemnie 9 września 1955 przez biskupa Jana Chryzostoma Korca. W styczniu 1960 roku został aresztowany i skazany na cztery lata więzienia. Po kilku miesiącach objęła go amnestia. Po wyjściu z więzienia pracował jako elektryk, ale nadal w swojej podstawowej misji – służbie tajnego biskupa. Potajemnie wyświęcał kapłanów. W 1963 roku został ponownie aresztowany i skazany na cztery lata więzienia. Kara została zwiększona o rok amnestii z poprzedniego wyroku, stąd Kalata na wolność powrócił dopiero w maju 1968. W marcu 1969 roku wyemigrował do Austrii, gdzie ukończył studia na Wydziale Teologicznym w Innsbrucku. Tam kontynuował studia podyplomowe. W 1974 otrzymał doktorat z teologii. 16 marca 1985 roku został mianowany biskupem tytularnym diecezji Semta w Tunezji.

Zgłoś naruszenie/Błąd