Odzież robocza i BHP – jakie są różnice i kiedy jest obowiązkowa?

Często spotykamy się z zamiennym stosowaniem określeń odzież robocza, odzież BHP bądź odzież ochronna. Jednak to duży błąd. O ile odzież BHP i ubrania ochronne rzeczywiście mają identyczną charakterystykę i spełniają te same zadania, to ubrania robocze są już czymś całkowicie odmiennym. Należy o tym pamiętać, wybierając i dokonując zakupu.

Istnieją jednak cechy łączące oba typy ubrań przeznaczonych do pracy. Przede wszystkim odzież ochronna jest wykorzystywana w trakcie wykonywania przez pracownika zadań służbowych. Za zakup, sfinansowanie lub innymi słowy – zapewnienie zatrudnionym stosownego odzienia dostosowanego do charakteru pracy czy zajmowanego stanowiska zawsze odpowiada pracodawca. Dopuszczalne jest odstąpienie od tej zasady w sytuacji, kiedy po wcześniejszym ustaleniu tego z przełożonym pracownik samodzielnie kupi odzież roboczą i otrzyma za to ekwiwalent pieniężny.

Odzież robocza nie zapewnia ochrony zdrowia czy życia pracownika. Ubrania robocze mają zabezpieczać przed trwałym zabrudzeniem lub zniszczeniem własnego ubrania  zatrudnionego. Poleca się więc ich stosowanie w pracach, gdzie występuje bezpośredni kontakt na przykład ze smarami mogącymi wpłynąć na jakość prywatnych rzeczy pracownika. Odzież robocza jest stosowana w miejscach, gdzie od ubrań nie są wymagane funkcje ochronne, jednak ważny jest wizerunek firmy i względy higieniczne w miejscu pracy. Dotyczy to zarówno linii produkcyjnej, gdzie niezbędne jest zachowanie czystości technologicznej, jak również laboratoriów czy placówek opieki medycznej, w których pracownicy noszą fartuchy bawełniane będące właśnie elementami odzieży roboczej.

Odzież BHP, zwana również ochronną, to ubranie do zadań specjalnych. W przeciwieństwie do odzieży roboczej ubranie ochronne musi wykazywać właściwości zabezpieczające pracownika przed szkodliwym działaniem substancji chemicznych, żrących bądź w inny sposób zagrażających życiu lub zdrowiu. Ponadto ubrania BHP zaliczane są do środków ochrony indywidualnej. Dobór odpowiedniego wyposażenia BHP uzależniony jest od stanowiska pracy i charakteru wykonywanych zadań. Zawsze należy dostosować odzież do warunków panujących w miejscu pracy oraz potencjalnych zagrożeń, odpowiada za to inspektor BHP.

Odzież robocza nie ma cech ochronnych. Jej jedynym zadaniem jest zabezpieczenie prywatnego stroju pracownika. Są sytuacje, w których stosowanie ubrań roboczych jest zalecane:

• w celu zabezpieczenia osobistych rzeczy pracownika przed trwałym zabrudzeniem lub zniszczeniem;
• dla zapewnienia należytej czystości w miejscu pracy, na przykład z powodu wymogów technologicznych lub sanitarnych;
• podyktowane innymi względami bezpieczeństwa i higieny pracy.

W ustawodawstwie można znaleźć stosowne zapisy mówiące o tym, kto powinien zapewnić odpowiednią odzież roboczą, a także jakie cechy ubrania muszą posiadać. Informacje znajdują się w Kodeksie pracy Art. 2376 i 2377. Ustawodawca nie wymienia konkretnych stanowisk czy zakładów pracy, w których obowiązkowo należy posiadać odzież roboczą. Natomiast Kodeks pracy Art. 2378 stanowi, że to pracodawca powinien poprzez wewnątrzzakładowe dokumenty ustalić i podać do informacji pracowników, gdzie stosowanie odzieży roboczej jest niezbędne, a także jakie środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze należy wykorzystywać na konkretnych stanowiskach.

Stosowanie odzieży BHP również regulowane jest przez zapisy Kodeksu pracy. Najogólniej można powiedzieć, że zaleca się odzież ochronną podczas wykonywania czynności:

• związanych z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych;
• powodujących szczególne narażenie na brudzenie lub skażenie odzieży lub obuwia;
• gdy zachodzi ryzyko kontaktu z niską lub wysoką temperaturą czy odpryskami stopionego metalu;
• grożących kontaktem ze środkami chemicznymi, promieniotwórczymi lub materiałami biologicznie zakaźnymi.

Jednak podobnie jak w przypadku odzieży roboczej, sytuacje i konkretne stanowiska wymagające zabezpieczenia przy użyciu odzieży BHP precyzuje pracodawca. Zatrudniający musi posiłkować się w tej sprawie opinią specjalisty do spraw BHP, a także sporządzonymi przez niego analizami zagrożeń występujących na stanowiskach pracy. Istotną wskazówką jest fakt, iż odzież ochronna ma być zabezpieczeniem przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników. 

Dodatkowo, ubrania ochronne stosowane w miejscu pracy muszą spełniać wymagania określone w Normach Europejskich. Najważniejsze z nich to norma PN-EN ISO 13688:2013-12 Odzież ochronna – Wymagania ogólne. Norma ta zastąpiła nieobowiązującą już PN-EN 340:2006. Warto również znać zapisy normy PN-P-84525:1998 Odzież robocza – Ubrania robocze.

Odzież BHP występuje w wielu wariantach. Jest produkowana z różnorodnych materiałów. Dobór kroju ubrań ochronnych czy dodatkowych cech jest uzależniony od charakterystyki pracy i stanowiska, na którym będą wykorzystywane. Do wyboru są zarówno ubrania BHP kwasoodporne czy termoochronne, jak i spawalnicze.

Najważniejsze wnioski, jakie powinien wyciągnąć pracodawca:

• zapewnienie odzieży roboczej i ochronnej jest obowiązkiem pracodawcy;
• to pracodawca, w porozumieniu ze specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, określa stanowiska, na których wymagana jest odzież robocza lub ochronna;
• ubrania robocze stosowane są w celu ochrony i zabezpieczenia prywatnych ubrań pracownika;
• odzież ochronna musi posiadać cechy określone w Polskich Normach.

Natomiast pracownik powinien pamiętać, że:

• stosowanie odzieży ochronnej lub roboczej dostarczonej przez pracodawcę jest obowiązkiem pracownika;
• odzież BHP i robocza powinna być wykorzystywana zgodnie z przeznaczeniem oraz według instrukcji udzielonej przez pracodawcę.

Przepisy nie precyzują i nie wskazują konkretnych miejsc, zakładów pracy czy stanowisk, na których wymagana jest odzież BHP lub robocza. Jednak pracodawca, jako osoba odpowiedzialna za zdrowie i życie zatrudnianych, powinien zawsze kierować się dobrem pracownika. W oparciu o to decyduje, kto i na jakim stanowisku powinien stosować odzież roboczą lub ochronną. Aby zabezpieczenie było skuteczne, trzeba prawidłowo dobrać odzież BHP do zagrożeń występujących w miejscu pracy.