Spotkanie 7
O żołnierzach, partyzantach, ofiarach terroru okupacyjnego
Na jazgarzewskim cmentarzu spoczywają osoby, które brały udział w różnych wojnach. Żołnierze Wojska Polskiego, żołnierze AK, partyzanci, legioniści, żołnierze I wojny światowej. Są groby tych, co polegli na ziemi piaseczyńskiej, tych, którzy walczyli w innych rejonach kraju, a tu się osiedlili i dlatego tu są pochowani, groby pomordowanych w katowniach gestapo, obozach koncentracyjnych, są groby symboliczne. Groby z nazwiskami na tablicach i groby bezimienne.
Zapraszamy na spacer, w którym odwiedzimy tylko niektóre miejsca spoczynku żołnierzy, partyzantów, ofiar hitlerowskiego terroru.
Idąc przez bramę główną w stronę białej figury Maryi, nieco dalej po lewej stronie przy samej alejce widzimy ciemno-szarą granitową płytą ze znakiem Polski Walczącej i napisem „Bóg Honor i Ojczyzna.” Płyta jest pęknięta. Symbolicznie. Znak przerwanego życia, symbol czasu wojny, który wyrwał z życia Polaków kilka lat.
Tu spoczywa Władysław Czarnecki, ur. 8.09.1927 r. pseudonim „Kurek.” Z powstańczego biogramu wiadomo, że pierwszego dnia Powstania Warszawskiego był na Ochocie w IV obwodzie „Grzymała” warszawskiego okręgu Armii Krajowej. Stamtąd pod dowództwem ppłk Mieczysława Sokołowskiego „Grzymały” wyruszył do lasów chojnowskich. Ale na drodze stanął oddział Niemców stacjonujący w Pęcicach. W bitwie pod Pęcicami zginęło 91 powstańców. „Kurek” ocalał. Odszedł na wieczna wartę 8.05.2006 r.
Na skrzyżowaniu alejek stoi kolumbarium. W jego pobliżu znajduje się kilka miejsc pochówku żołnierzy walczących o wolną Polskę w różnych wojnach.
Po prawej stronie charakterystyczny grób. który wyróżnia się wysokością i materiałem, z jakiego został zbudowany. To kamienie brukowe. Z informacji od Państwa Krystyny i Sympilicjusza Furmańskich wiemy, że to bruk z warszawskiej ulicy. Z niego była w czasie Powstania Warszawskiego usypana barykada u zbiegu ulicy Koszykowej i Pięknej.
Spoczywający tu żołnierz Batalionu „Zośka”, Jan Ernst walczył w Powstaniu Warszawskim na Woli, Starym Mieście i także w Śródmieściu. Opis jego szlaku bojowego pozwala przypuszczać, że był na tej barykadzie. Prawdopodobnie właśnie dlatego użyto bruku z barykady do budowy miejsca spoczynku.
Za kolumbarium, w kierunku wschodnim przy alejce są groby:
Stefana Szymańskiego z napisem: „Stefan Szymański żołnierz AK żył lat 28 poległ 9 V 1943 w Warszawie”.
W pobliżu znajduje się Mogiła ziemna z kutym krzyżem z września 1939 roku. Na krzyżu jest napis: Bóg, Honor i Ojczyzna.
To jest jedyny znany nam grób objęty ochroną konserwatorską i ma założoną w 1991 roku Kartę Ewidencyjną Miejsca Pamięci Narodowej. W dokumencie tym czytamy: „Z 9 na 10 września 1939 roku odbyła się całonocna bitwa o Piaseczno. Są to mogiły żołnierzy poległych w tej bitwie”. Źródło informacji: „Zbrodnie Wermahtu na jeńcach wojennych II wojny światowej”.
Polegli w tej bitwie pozostają bezimienni.
Kilkanaście metrów dalej jest skromny grób Feliksa Badurskiego. Zwraca uwagę data śmierci, ponieważ to są pierwsze dni Powstania Warszawskiego. Po sprawdzeniu archiwum poległych w Warszawie w tym czasie oraz archiwum wojskowego wiadomo, że w drugim dniu Powstania Warszawskiego, został zamordowany w egzekucji ludności cywilnej przy dworcu Południowym. Wiadomo, że wcześniej służył w legionach J. Piłsudskiego. Został przydzielony do służby kwatermistrzowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej dwudziestego roku. Służył w 9 pułku piechoty Legionów, za odwagę i zasługi został odznaczony w 1920 roku Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych. Na metalowej tabliczce nie ma informacji o jego żołnierskiej przeszłości i zasługach.
Alejka przy kolumbarium wiedzie pod górę w kierunku zachodnim. Gdy się łączy z alejką poprzeczną, po lewej stronie stajemy przy grobie z piaskowcową płytą, w którym spoczywa
Józef Wrocławski. Epitafium na płycie nagrobnej nie mówi, że brał udział w I wojnie światowej. Te informacje przekazała rodzina. Wiadomo, że został wcielony do wojska carskiego, wzięty do niewoli, przebywał w obozie jenieckim w Gefangerlager Stralkowo (obóz jeniecki Strzałkowo, zbudowany w 1914 roku między Koninem a Poznaniem, zlikwidowany w 1924 r.)
Po zakończeniu wojny wrócił do Warszawy i pracował w Polskiej Akcyjnej Spółce Telefonicznej (PASTa) jako brygadzista, monter.
W latach 30-tych wybudował w Zalesiu Adamowie drewniany dom, Willę Harenda, który stoi do dziś. Zmarł w sierpniu 1945 roku.
Idąc alejką na wschód, po lewej stronie zobaczymy grób braci Czapskich. 25 sierpnia 1944 roku hitlerowcy w odwecie za pomoc walczącej Warszawie wykonali egzekucję 23 mieszkańców wsi Pilawa. Zginęli w niej bracia Czapscy. Było ich siedmiu. Hitlerowcy zamordowali pięciu z nich: Romualda lat 19, Aleksandra lat 22, Tadeusza lat 25, Antoniego lat 30 i Stanisława lat 32.
Na cmentarzu znajduje się wiele grobów z informacją, że spoczywają w nich żołnierze WP, AK, więźniowie obozów koncentracyjnych. Jednym z takich miejsc w części zachodniej cmentarza, jest grób Henryka Obzejty, mieszkańca Zalesia Dolnego, żołnierza AK – pseudonim Kometa. Pochodził z Podlasia, gdzie ojciec zarządzał majątkiem ziemskim. W 1939 roku miał 15 lat i musiał przerwać naukę w siedleckim gimnazjum. W 1943 roku wstąpił do Oddziału Partyzanckiego 34 Pułku Piechoty Armii Krajowej. Wspomina syn Roman Obzejta. „Ojciec bardzo rzadko mówił o tamtych czasach. Z jego zdawkowych opowieści dwie akcje utkwiły mi w pamięci. Jedna to osłona wydobycia z bagien nad Bugiem rakiety V-2 i przekazanie jej na Zachód i druga – rozbicie i zlikwidowanie pod wsią Wygoda kolumny goniometrycznej poszukującej radiostacji. Brał udział także w akcji “Burza.” Za przynależność do AK był więziony przez 8 miesięcy w czasie „utrwalania władzy ludowej”.
„Po wojnie wznowił naukę. Ukończył na SGGW wydział Inżynierii i Gospodarki Wodnej i podjął pracę w Żabieńcu w Instytucie Rybactwa Śródlądowego, gdzie zajmował się projektowaniem i nadzorem wykonawczym obiektów hydrotechnicznych. Wybudowany nowy jaz (tzw. upust) i część stawów doświadczalnych to są przykłady jego pracy, to jest jego ślad w Zalesiu”.
Henryk Obzejta pracował także za granicą. W latach 1972-77 nadzorował budowę tamy na rzece Tygrys niedaleko Amary w Iraku.
Będąc już na emeryturze współpracował z zarządem miasta Piaseczna przy projektowaniu i przebudowie systemu instalacji kanalizacyjnej i wodnej dla Piaseczna i Zalesia Dolnego. Odszedł nagle 19 lipca 1999 roku.
Na cmentarzu jazgarzewskim jest wiele tablic, grobów, epitafiów z napisem „symbolicznie.” Wewnętrzna potrzeba i obowiązek upamiętnienia, dbałość, aby pozostał ślad po zaginionych, chwyta za serce i uzmysławia, jaki wielki to jest ból, gdy nie można godnie pochować swoich bliskich.
Marian Pęski zamordowany w Charkowie w kwietniu 1940 roku i Eliasz Marian Pęski sędzia śledczy zamęczony w Permie, to brat i ojciec Stanisławy Pęski, która opisała swoje okupacyjne losy swojej rodziny. Wspomnienia te są dostępne w wersji cyfrowej. Jej siostra Anna była żoną Stefana Czarneckiego, profesora fizyki, oficera AK, radiotelegrafisty, sybiraka, mieszkańca Zalesia Dolnego. Będziemy o nim pisać w następnym artykule.
We wspomnieniach Stanisławy czytamy: “…klęska 1939 r. nie załamała nikogo – wszyscy brali udział w konspiracji. Najstarszy brat Marian, był zawodowym oficerem, podporucznikiem w 1-ym pułku artylerii przeciwlotniczej. W czasie kampanii 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej. Zginął zamordowany w Charkowie jako więzień obozu jenieckiego w Starobielsku. Urodził się w Charkowie w 1917 r. i zginął w Charkowie w 1940 r.
Ojca Eliasza, sędziego śledczego, aresztowało NKWD 20-go stycznia 1945 r. Około dwóch tygodni był więziony w siedzibie NKWD, a potem wywieziony na Syberię. Od naocznych świadków, którym udało się powrócić do Polski wiem, że ojciec zginął w mieście Mołotow-dawniej Perm. Nie wiem, czy został pochowany i gdzie.”
Inny symboliczny grób ojca i syna: kpt. Franciszka Dumy 1893-1940 Katyń, Stanisława Dumy Powstanie Warszawskie.
Symboliczne groby mają:
Jan Marosz ps. Grudziński, żołnierz AK zamordowany w Mathausen-Gusen 1913-1945,
Władysław Piech, zginął tragicznie w Powstaniu Warszawskim,
fot. Joanna Kowalska-Nowakkpt. Mieczysław Tyszkiewicz 1889-1964 ps. „Japończyk”, „Mieczysław”. Legionista, oficer WP i AK, uczestnik wojny 1920 r., obrony Warszawy, Powstania Warszawskiego 1944, pochowany w Londynie.
Grobów spoczywających tu żołnierzy, osób cywilnych zamordowanych przez okupantów i symbolicznych tablic jest dużo więcej niż możemy wymienić na łamach tego artykułu.
Są świadectwem tragicznej epoki walki o wolność kraju. Wolności, którą dziś mamy i z niej w pełni korzystamy. Ale czy to uprawnia społeczeństwo wolnego kraju do likwidowania, miejsc będących dowodem drogi jaką przeszliśmy jako naród do tej wolności?
W Święto Zmarłych młodzież, harcerze i mieszkańcy zapalają znicze na grobach bohaterów, grobach bezimiennych, grobach które nie mają już swoich opiekunów. I to jest budujące, ważne i potrzebne. Jednak wiele grobów ulega zniszczeniu i nie ma po nich śladu. Nie można dopuścić, aby zatarły się i zniknęły dowody minionych wojen, cierpienia, walki i odwagi.
Apel Adama Asnyka dziś można skierować nie tylko “Do młodych”:
…nie depczcie przeszłości ołtarzy…
Na nich się jeszcze święty ogień żarzy,
I miłość ludzka stoi tam na straży,
I wy winniście im cześć!
Barbara Ignaczak i Joanna Kowalska-Nowak
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS