Obserwacje Księżyca

Zdjęcie w tle: Torsten Edelmann

Gdy już skompletowaliśmy sprzęt i udało nam się go przygotować do obserwacji, przyszła pora na poszukanie pierwszego obiektu. Najczęściej wybieramy w tym celu Księżyc. Nic dziwnego, gdyż pomimo tego, że odbija podobną ilość światła, co asfalt, jest drugim najjaśniejszym ciałem niebieskim na nocnym niebie zaraz za Słońcem. Dodatkowo jest widoczny niezależnie od zaświetlenia nieba. W tym artykule przeanalizujemy jak i za pomocą czego obserwować Księżyc, jakie struktury możemy na jego powierzchni zobaczyć, a także jakie interesujące zjawiska związane z naszym satelitą możemy zaobserwować.

Księżyc ma duże rozmiary kątowe wynoszące około 30′, dlatego największe detale jego powierzchni możemy zobaczyć już gołym okiem. Dostrzeżemy wtedy ciemniejsze rejony zwane morzami i jaśniejsze tereny. Obserwacja kraterów na powierzchni Księżyca może być bardzo trudna – są one już zbyt małe. Pomóc nam mogą smartfony, które oferują możliwości przybliżenia zdjęcia sięgające nawet 100x, lecz niestety odbywa się to kosztem jakości obrazu. Lepszym rozwiązaniem będzie użycie lornetki, która umożliwi dostrzeżenie większych kraterów i formacji górskich na powierzchni naszego satelity. Najlepiej jednak użyć teleskopu oraz okularu z krótką ogniskową, który umożliwi obserwacje w dużym powiększeniu z dużą ilością szczegółów. Możemy także użyć soczewki Barlowa, aby jeszcze bardziej powiększyć obraz, choć trzeba uważać, aby nie wyjść poza maksymalne użyteczne powiększenie.

Przy obserwacji Księżyca trzeba wspomnieć o kwestii seeingu, czyli pogorszenia jakości obrazu spowodowaną niestabilnością atmosfery. O ile gołym okiem i za pomocą lornetki ciężko będzie dostrzec zniekształcenia obrazu, to przy użyciu dużych powiększeń rzędu 100x i większych bez problemu zauważymy, że obraz faluje, drga i momentami traci ostrość. Dlatego przy obserwacjach teleskopowych Księżyca powinniśmy zaczekać na górowanie Księżyca, aby zminimalizować wpływ atmosfery (światło księżyca przebija się wtedy przez możliwie najcieńszą warstwę atmosfery). W praktyce na terenach Polski seeing rzadko kiedy pozwala na obserwacje przy dużych powiększeniach.

Po opisaniu kwestii technicznych możemy przeanalizować, co tak naprawdę jesteśmy w stanie dostrzec na powierzchni Srebrnego Globu. Najbardziej rzucającymi się w oczy formacjami są morza księżycowe. To rozległe, ciemne równiny, dużo uboższe w kratery niż pozostałe części Księżyca. Wypełniają one baseny i większe kratery uderzeniowe, gdzie dochodziło do wylewów magmy, która następnie zastygła. Morza księżycowe pokrywają około 31% powierzchni widocznej strony Księżyca i tylko 2% niewidocznej części.

Obserwując gołym okiem można stwierdzić, że Księżyc wygląda zawsze tak samo, nie licząc zmieniających się faz, i z Ziemi widzimy tylko jego połowę, równo 50% powierzchni. Nie jest to jednak prawda. W wyniku libracji jesteśmy w stanie dostrzec także fragmenty drugiej strony Księżyca, łącznie około 59% powierzchni. Można to zauważyć skupiając uwagę na przykład na morzach księżycowych czy kraterach na powierzchni Srebrnego Globu, które w zależności od tego, jak nasz satelita jest obrócony w danej chwili, znajdują się bliżej lub dalej skraju jego tarczy.

Kolejną cechą Księżyca są kratery na jego powierzchni. Już przez lornetkę dostrzeżemy największe z nich, choć do ich obserwacji najlepiej sprawdzi się teleskop z dużą aperturą. Najlepiej widoczne są one na linii terminatora, gdyż to tam jesteśmy w stanie dostrzec cienie rzucane przez różne struktury. Obserwacja kraterów księżycowych podczas pełni jest bardzo trudna, ponieważ nie rzucają one wtedy cienia, który pozwoliłby je łatwiej rozpoznać. Wyjątkiem jest krater Tycho o średnicy 85 km, doskonale widoczny na południowej półkuli Srebrnego Globu. Podczas pełni już gołym okiem dostrzeżemy jasną, pajęczastą strukturę jasnych promieni rozchodzących się od jego centrum. Są materiałem wyrzuconym z powierzchni Księżyca podczas uderzenia, które utworzyło sam krater. Ich długoś dochodzi do nawet 1500 km (to długość porównywalna z długością promienia Księżyca).

Kraterów na powierzchni naszego satelity jest ogromna ilość, nazwy największych z ich można sprawdzić na mapie Księżyca. Obserwując cienie rzucane przez ściany krateru oraz góry możemy pośrednio obserwować przebieg linii wzniesień – będą one tym bardziej wyraźne, im bliżej dany krater znajdzie się do linii terminatora (linii oddzielającej ocienioną i oświetloną stronę Księżyca). Pomocna jest tutaj bez wątpienia strona NASA Scientific Visualisation Studio. Po wybraniu odpowiedniej daty wystarczy kliknąć na obrazek Księżyca, a pobierze się on wraz z podpisami kraterów na linii terminatora oraz innymi parametrami.

Aby przetestować zdolność rozdzielczą naszego teleskopu możemy skierować go na krater Platon, gdy znajduje się on w pobliżu linii terminatora. W dużych teleskopach i przy dobrym seeingu powinniśmy zobaczyć kratery o średnicy zaledwie 1 km. Do obserwacji Księżyca możemy użyć filtrów. Jeżeli jest on za jasny, a nie chcemy zmieniać jego naturalnego koloru, najlepsze byłyby filtry szare lub polaryzacyjne – te ostatnie zapewniają regulację stopnia przyciemnienia. Poza tym mogą przydać się filtry zielone i czerwone. Ten ostatni może pomóc w obserwacji zakryć gwiazd w ciągu dnia.

Nasz naturalny satelita krąży wokół Ziemi na orbicie zlokalizowanej blisko ekliptyki, gdzie znajduje się dużo jasnych gwiazd oraz planety, dlatego często możemy obserwować koniunkcję Księżyca z nimi, a nieco rzadziej również zakrycia. Najciekawsze są zakrycia planet, kiedy możemy zaobserwować powolne chowanie się planety i jej księżyców za tarczą Srebrnego Globu.

Kolejnym zjawiskiem jest tranzyt Międzynarodowej Stacji Kosmicznej na tle tarczy Księżyca. Widoczny jest wtedy cień stacji bardzo szybko poruszający się na tle szarej tarczy. Aby zaobserwować to zjawisko, trzeba znaleźć się o odpowiedniej porze w odpowiednim miejscu. Aby sprawdzić, gdzie i kiedy tranzyt będzie miał miejsce, polecam użyć strony ISS Transit Finder. Po wybraniu lokalizacji oraz daty strona pokazuje listę wszystkich tranzytów, a po kliknięciu przycisku show all on map pokazuje się mapa z zaznaczonymi trasami tranzytu. Oczywiście do obserwacji tego zjawiska wymagany będzie teleskop.

Oprócz ISS można obserwować tranzyty Chińskiej Stacji Kosmicznej oraz innych satelitów, a także samolotów.

W fazie nowiu Księżyc znajduje się zazwyczaj kilka stopni nad lub pod Słońcem ze względu na nachylenie orbity Księżyca względem orbity Ziemi, ale czasami znajduje się on idealnie na tej samej linii – gdy jest pomiędzy Ziemią a Słońcem, następuje wtedy zaćmienie Słońca, a gdy między Księżycem a Słońcem znajdzie się Ziemia, następuje zaćmienie Księżyca. Podczas tych pierwszych możemy obserwować przez teleskop nierówności na krawędzi tarczy Księżyca. Natomiast podczas tych drugich zaobserwujemy znaczące zmniejszenie jasności oraz, w przypadku całkowitych i częściowych zaćmień, poczerwienienie tarczy Srebrnego Globu. Zdarzają się także półcieniowe zaćmienia Księżyca, które nie są aż tak atrakcyjne ze względu na dużo słabsze pociemnienie. Zaćmienia Księżyca są widoczne z ponad połowy powierzchni Ziemi i trwają nawet parę godzin. Warto zaznaczyć, że zjawisko to występuje na 2 tygodnie przed lub po zaćmieniu Słońca.

Księżyc oferuje wiele rozmaitych zjawisk i formacji do obserwacji. Dzięki temu, że jest bardzo duży i jasny, jego obserwację możemy wykonywać nawet z centrum miasta, więc nie jesteśmy aż tak ograniczeni jak w przypadku obiektów głębokiego nieba.

Korekta – Matylda Kołomyjec

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ