Nieco ponad miesiąc pozostał do finałowej gali tegorocznej Nagrody Literackiej Gdynia. O Kostki Literackie walczy łącznie dwudziestu autorów w czterech kategoriach – esej, poezja, proza i przekład na język polski. Na Gdynia.pl przybliżamy ich sylwetki i prace. Zaczynamy od najlepszych w tym roku eseistów.
Laureatów Nagrody Literackiej Gdynia poznamy w piątek 26 sierpnia. Podczas gali wręczone zostaną statuetki w czterech kategoriach, w tym m.in. w kategorii esej. Prezentujemy dziś nominowanych eseistów oraz tytuły z którymi ubiegają się o gdyńskie wyróżnienie.
Marcin Dymiter, Notatki z terenu
Esencją miniesejów Marcina Dymitera jest wieloaspektowe postrzeganie dźwięku. Autor stawia pytania o relacje pomiędzy przestrzenią a dźwiękiem oraz dźwiękiem a człowiekiem, o tożsamość i dźwiękową pamięć miejsc, ekologiczne aspekty pejzażu dźwiękowego. Opisuje soundscape miast – wielkich, ale także przestrzeni nieoczywistych.
Za tymi przybliżeniami kryje się perspektywa będąca zaproszeniem do refleksji nad dźwiękowym otoczeniem człowieka. Autor odkrywa przed odbiorcą zapoznaną prawdę: że dźwięk jest zjawiskiem historycznym, politycznym, społecznym, ekologicznym. Wnioski z tych przemyśleń – inspirujące i napisane z szacunkiem dla znaczeń i brzmienia słów – bywają gorzkie, można się też z nimi nie zgadzać, ale nie sposób przejść wobec nich obojętnie.
Marcin Dymiter (ur. 1971) to muzyk, autor instalacji dźwiękowych, słuchowisk radiowych, muzyki do filmów i spektakli teatralnych, wystaw i przestrzeni publicznych. Producent muzyczny. Popularyzator wiedzy o współczesnych zjawiskach muzycznych i dźwiękowych.
Gra w projektach emiter, niski szum, ZEMITER oraz innych, efemerycznych formacjach. Wcześniej członek zespołów Ewa Braun, Mapa, Mordy. Wspólnie z Marcinem Barskim jest współtwórcą Instytutu Pejzażu Dźwiękowego oraz pomysłodawcą i kuratorem projektu „Polish Soundscapes”, pierwszej polskiej wystawy prezentującej zjawisko field recordingu. Autor cyklu nagrań „Field Notes”.
Oprócz „Notatek z terenu” opublikował również książkę dla młodych czytelników „Przewodnik dla audiokulturalnych” (Gdańsk 2021).
Agnieszka Gajewska, Stanisław Lem. Wypędzony z Wysokiego Zamku
O twórczości i literackich zmaganiach Stanisława Lema napisano już wiele. Jako człowiek wciąż pozostaje jednak zagadką. Bardzo oszczędnie opowiadał o swoim życiu prywatnym – wymawiał się słabą pamięcią, zostawiał niedopowiedzenia i przytaczał zabawne anegdoty, gdy padały trudne pytania.
Literaturoznawczyni i badaczka jego twórczości Agnieszka Gajewska dotarła do nowych źródeł (archiwa lwowskie, archiwa bezpieki, archiwa prywatne), z których nikt wcześniej nie korzystał.
Dzięki nim nie tylko udaje jej się zrekonstruować życie żydowskiej inteligencji i przedwojennego wielokulturowego Lwowa, ale również postawić mocno udokumentowaną tezę: doświadczenie wojny i ocalenie z Zagłady miało fundamentalny wpływ na Stanisława Lema i jego twórczość, która pełna jest zakamuflowanych odniesień do jego życiowych doświadczeń.
Dzięki tej biografii poznajemy nie tylko wielkiego pisarza, ale przede wszystkim człowieka doświadczonego przez historię, ze wszystkimi jego problemami, obawami, wątpliwościami i słabościami.
Agnieszka Gajewska (ur. 1977) pracuje w Instytucie Filologii Polskiej UAM w Poznaniu, jest profesorką literaturoznawstwa, autorką książek Zagłada i gwiazdy. Przeszłość w prozie Stanisława Lema (2016) oraz Hasło: feminizm (2008). Redaktorka naukowa antologii przekładów Teorie wywrotowe oraz współredaktorka (razem z Maciejem Michalskim) Kultur dziewictwa (2020). Kieruje Interdyscyplinarnym Centrum Badań Płci Kulturowej i Tożsamości UAM. Jesienią 2021 roku w Wydawnictwie Literackim ukazała się biografia Stanisława Lema jej autorstwa.
Andrzej Kopacki, 21 wierszy w przekładzie i szkicach
Dzieło Andrzeja Kopackiego nie jest tradycyjną historia literatury ani podręcznikiem przekładoznawstwa. Andrzej Kopacki przełożył dwadzieścia jeden wierszy niemieckojęzycznych (od Goethego do dzisiaj) i opatrzył ich polskie wersje autokomentarzem translatorskim. Przekłady i szkice składają się tu na autorski układ figur poetyckich i dyskursów: od historycznoliterackich kamieni milowych (Goethe, Hölderlin) i wędrujących motywów (Trakl, Huchel) przez fenomeny estetyczne (Hofmannsthal, Rilke) i historię polityczną (Brecht, Eich), po problematykę żydowską (Lasker-Schüler, Ausländer) i toposy, takie jak natura versus kultura (Benn, Enzensberger).
Książka o dwudziestu jeden wierszach dostarcza także materiału dowodowego na rzecz tezy, że przekład literacki przydaje się jako metoda literaturoznawcza. Jeśli pożytki płynące z jego lektury domagają się certyfikatu, znajdą go tutaj po wielekroć.
Andrzej Kopacki (ur. 1959) to doktor habilitowany germanistyki, eseista, poeta, tłumacz niemieckojęzycznej liryki i prozy, literaturoznawca w Instytucie Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, redaktor miesięcznika Literatura na Świecie. Zajmuje się współczesną literaturą niemieckojęzyczną i problematyką polsko-niemiecką, tłumaczył m.in. Hansa Magnusa Enzensbergera, Waltera Benjamina, Hannah Arendt, Michaela Krügera, Martina Pollacka, Bertolta Brechta i Gottfrieda Benna, Arno Holza, Maxa Webera, Golo Manna, Christiana Grafa von Krockowa, Joachima Festa. Wyróżniono go m.in. nagrodą dla tłumaczy Fundacji Roberta Boscha (2000) i za twórczość liryczną nagrodą promocyjną im. Mörikego (2006).
Tomasz Szerszeń, Wszystkie wojny świata
Jak z dzisiejszej perspektywy czytać powracające obrazy katastrof czy oglądane z dystansu pozostałości po historycznych wydarzeniach? Czy antyczna umiejętność „czytania (z) popiołów” może być użyteczna w tej próbie archeologii współczesności? I w którym momencie archeologia współczesnych katastrof splata się z naszą biografią? Od Hiroszimy i Czarnobyla, przez Bliski Wschód i Algierię, Auschwitz i Fukushimę, aż po zamach w Paryżu w 2015 roku i inne współczesne konflikty i kryzysy autor tworzy, z założenia niekompletną, planetarną kartografię destrukcji. Przygląda się tekstom, fotografiom i filmom dotyczącym oglądanych z daleka pozostałości katastrof i wojen: tych realnych i tych „wewnętrznych”. Podąża ich śladem, by spróbować zdekolonizować ich obraz i ich utajony wpływ na nas samych – po to, by lepiej zrozumieć siebie i swoje miejsce wobec historii. Wszystkie wojny świata to wielopoziomowy, bogato ilustrowany esej sytuujący się na przecięciu literatury, antropologii i refleksji o sztuce i fotografii.
Tomasz Szerszeń (ur. 1981) to eseista, antropolog kultury, artysta wizualny. Autor książek Wszystkie wojny świata (2021), Podróżnicy bez mapy i paszportu (2015) i Architektura przetrwania (2017), redaktor książek Oświecenie, czyli tu i teraz (2021, z Łukaszem Rondudą) i Neorealizm w fotografii polskiej 1950-1970 (2015, z Rafałem Lewandowskim). Redaktor „Kontekstów”, współzałożyciel pisma „Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej”, adiunkt w Instytucie Sztuki PAN. Redaktor serii Atlas. Antropologia wizualności w wydawnictwie słowo/obraz terytoria. Był współkuratorem wystaw Czym jest Oświecenie? (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2018) i Transfert (Galeria Studio w Warszawie, 2019), współautorem projektu teatralnego Hiroshima/Love (Biennale Warszawa, 2019). Jego projekty artystyczne były pokazywane m.in. w Muzeum Sztuki w Łodzi, Galerii Studio, Fundacji Archeologia Fotografii, Galerii Asymetria, Nowym Teatrze (Warszawa), Muzeum Mickiewicza w Stambule czy na Paris Photo.
Jerzy Szperkowicz, Wrócę przed nocą. Reportaż o przemilczanym
Reporter i syn w żałobie wraca, by odkryć prawdę o losie zaginionej matki. Październikowy świt 1943 roku. Dom jeszcze śpi. Mama, już ubrana, karmi trzymiesięczną Irenkę. Za chwilę wychodzi, przed nią osiemnaście kilometrów. Chce odebrać ubranka córeczki oddane na przechowanie sąsiadce w sąsiedniej wsi. Załatwi to szybko, wróci przed nocą. O swojej wyprawie nie mówi mężowi, nie puściłby jej samej.
Ponad pięćdziesiąt lat po wojnie dorosły syn wraca na Białoruś, do krainy dzieciństwa. Rozpoczyna reporterskie śledztwo – chce odkryć prawdę o losie zaginionej matki, którą w tamten październikowy poranek widział po raz ostatni.
Są historie, które decydują o całym życiu i które przez całe życie chce się zapomnieć, ale one upominają się, by zostać opowiedziane. Jerzy Szperkowicz, dziennikarz i reporter, w przygotowywanym wiele lat reportażu włamuje się do własnej pamięci, ale i pamięci świadków tamtych wydarzeń, by odsłonić straszną tajemnicę i zrozumieć relacje między sąsiadami z jednej wsi. Prawda, którą odkrywa, okazuje się gorsza niż wszystkie przypuszczenia.
Emocjonalne literackie świadectwo za sprawą unikalnego stylu i wrażliwości autora zmienia się w uniwersalną opowieść o człowieczeństwie i próbie pogodzenia się z tym, z czym pogodzić się nie sposób.
Jerzy Szperkowicz (ur. 1933) w Wilnie. Autor wielu reportaży, publicysta (współpracował z „Życiem Białostockim”, „Życiem Warszawy”, „Życiem i Nowoczesnością”, „Kulturą”, „Przeglądem Technicznym”, „Firmą”, „Horyzontami Technikami”, „Odrą” oraz „Gazetą Wyborczą”). Narciarz i miłośnik winorośli. Mieszka w Warszawie (a czasami nad Narwią) z żoną, Hanną Krall.
Kolejnych nominowanych do Nagrody Literackiej Gdynia przybliżymy w nadchodzących tygodniach. W przyszłą środę przedstawimy kategorię poezja.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS