Zamek w Łańcucie ponownie był miejscem obrad naukowców, badaczy, muzealników oraz bibliotekarzy na temat ziemian i ich majątków. Tym razem konferencja dotyczyła okresu międzywojennego oraz II wojny światowej, a jej tytuł brzmiał „Arystokracja i ziemiaństwo w II Rzeczypospolitej oraz wobec wyzwań II wojny światowej”.
Organizatorem przedsięwzięcia był ponownie Instytut Pamięci Narodowej oddział w Rzeszowie we współpracy z Muzeum-Zamek w Łańcucie oraz Towarzystwem Przyjaciół Nauk im. Kazimierza Marii Osińskiego w Przemyślu. Konferencję otwarli organizatorzy spotkania: prof. Dariusz Iwaneczko, dyrektor IPN oddział w Rzeszowie, dr Piotr Szopa, dyrektor Muzeum-Zamek w Łańcucie, Waldemar Wiglusz, prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk im. Kazimierza Marii Osińskiego w Przemyślu.
W trakcie wygłoszono w sumie 41 referatów. Licznie zgromadzeni prelegenci reprezentowali różne instytucje z różnych stron Polski. Wśród nich należy wymienić: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Ignatianum w Krakowie, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwersytet Rzeszowski, Politechnikę Rzeszowską, Polską Akademię Nauk, Akademię Sztuki Wojennej w Warszawie, Instytut Pamięci Narodowej oddziały w Rzeszowie, Krakowie i Lublinie, Towarzystwo Przyjaciół Nauk im. Kazimierza Marii Osińskiego w Przemyślu, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Muzeum-Zamek w Łańcucie, Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu, Muzeum Śląskie w Katowicach, Fundację im. Zofii i Jana Włodków, Muzeum w Myślenicach, Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Oddział w Mszanie Dolnej, Towarzystwo Polsko-Austriackie i Biłgorajskiej Towarzystwo Naukowe. Podczas konferencji swoje wystąpienia mieli przedstawiciele instytucji zagranicznych, jak Uniwersytet w Strasburgu oraz Lwowska Narodowa Akademia Sztuk Pięknych.
Swoją obecnością zaszczycili członkowie Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej w osobach: prof. Wojciech Polak (przewodniczący Kolegium) i prof. Jan Draus.
Podczas uroczystego otwarcia konferencji miało miejsce krótkie zaprezentowanie najnowszej publikacji IPN pt. „Arystokracja i ziemiaństwo wobec odzyskania niepodległości i budowy zrębów II Rzeczypospolitej (do 1921 r.)”, wydanej pod redakcją prof. Tomasza Pudłockiego, prof. Mariusza Krzysztofińskiego oraz dr. Marcina Bukały. Publikacja jest zbiorem 19 artykułów wygłoszonych podczas pierwszej konferencji w Łańcucie, zorganizowanej przez tych samych organizatorów w 2021 r.
Historia ziemiaństwa nie tylko z perspektywy lokalnej
Nie sposób w tej krótkiej relacji opisać wszystkich wystąpień. Ziemianie związani z terenem obecnego Podkarpacia zostali przywołani w kilkunastu referatach. Należy tutaj zaznaczyć, że część prelegentów to zaangażowani członkowie TPN w Przemyślu. Niektórzy z nich przedstawili historię ziemiaństwa nie tylko z perspektywy lokalnej.
Prof. Grażyna Stojak, pracownik Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz członek TPN w swoim referacie zaprezentowała hrabiów Mycielskich z Nienadowej jako właścicieli założenia dworsko-folwarcznego. Swoje efekty badań zaprezentował również prof. Tomasz Pudłocki, pracownik Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (członek komitetu organizacyjnego konferencji), ale także wiceprezes TPN i redaktor naczelny „Rocznika Przemyskiego” zeszytu Historia. W swojej prelekcji, profesor poruszył temat polskich dyplomatów – ziemian, którzy w latach 1918 – -1939 działali na terenie Stanów Zjednoczonych. Wśród nich były takie osobistości, jak: Kazimierz ks. Lubomirski, Jerzy hr. Potocki czy mało znany Eugeniusz ks. Lubomirski de Vaux. Dr Żaneta Niedbała z przemyskiego TPN zaprezentowała życie i działalność Sapiehów z linii kodeńskiej w II RP, opierając się na nieznanych archiwaliach z Archiwum Muzeum Polskiego w Rapperswilu. Swój referat na temat losów ziemian województwa lwowskiego wygłosił także piszący te słowa, dr Łukasz Chrobak, pracownik IPN w Rzeszowie. Ks. prof. Stanisław Nabywaniec z Uniwersytetu Rzeszowskiego zaprezentował referat o wybranych osobach ze środowiska ziemiańskiego w czasie II wojny światowej, mocno zaakcentował kwestię właścicieli Dwernika. Ks. bp dr Tomasz Dariusz Mames, pracownik Uniwersytetu w Strasburgu, także członek przemyskiego TPN-u, wygłosił referat pt. „Arystokracja i ziemiaństwo zwierciadłem mariawityzmu okresu międzywojnia”. Mgr Patryk Sajnów reprezentujący Uniwersytet Jagielloński w Krakowie skupił się na przedstawicielach arystokracji i ziemiaństwa w parlamencie II Rzeczypospolitej w latach 1930-1939. Kwestie związane z mecenatem sztuki, promowanie kultury zostały poruszone w referacie mgr Ivanny Matkovskiej, która nie tylko reprezentowała Lwowską Narodową Akademię Sztuk Pięknych, ale także TPN. Referat dotyczył postaci arcybiskupa Andrzeja hr. Szeptyckiego.
Tematy dotąd niedotknięte
Nie można nie wymienić także innych lokalnych badaczy, którzy poruszyli lokalne zagadnienia, często w ogóle nieopracowane tematy. Prof. Mariusz Krzysztofiński (członek komitetu organizacyjnego konferencji) z rzeszowskiego oddziału IPN poruszył niezwykle trudny temat ziemian – komunistów. Rzeszowski historyk przedstawił sylwetki ziemian, często z rodowodem szlacheckim, którzy – jak się okazuje – byli zagorzałymi komunistami, m.in. Tadeusz Żarski. Z ramienia Muzeum-Zamek w Łańcucie referat wygłosił jego dyrektor dr Piotr Szopa, przedstawiając niezmiernie ważny problem badawczy, jakim są losy dworskich kolekcji w latach 1944 – 1945. Kustosz w łańcuckiej rezydencji Teresa Bagińska-Żurawska zarysowała historię Janiny Ledóchowskiej, arystokratki, która pozostała we Lwowie w czasie jego okupacji sowieckiej w latach 1939 – 1941, a także po zakończonej wojnie. Wystąpienie niezwykle cenne, tym bardziej, że oparte na nieznanych dotąd materiałach archiwalnych znajdujących się za granicą.
Mało znana hr. Jadwiga Korytowska z Narola, brutalnie zamordowana przez NKWD w 1939 r. we Lwowie, została zaprezentowana przez Henryka Dumina z Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze. Referat H. Dumina był wzbogacony informacjami na temat ostatniej „Pani z Narola”, które gromadził przez ostatnie dekady. Profesor Grzegorz Ostasz z Politechniki Rzeszowskiej opisał historię udziału ziemian w Podokręgu AK w Rzeszowie. Nie mógłbym też zapomnieć o Januszu Grechucie, którego referat poruszył sprawę ziemianina pochodzenia niemieckiego. W tym wypadku zaprezentowano barona z Rudy Różanieckiej, Hugo von Wattmanna. Wspomniane wystąpienia to tylko część całości obrad. Program można przejrzeć na stronie IPN w Rzeszowie.
Swoje efekty badań zaprezentowali przedstawiciele środowiska ziemiańskiego w Polsce. Dr Marcin Schirmer, członek PAN i prezes Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego opowiedział zgromadzonym uczestnikom o wkładzie ziemiaństwa w kształtowanie się polskiej dyplomacji po odzyskaniu niepodległości. Drugiego dnia lek. wet. Eliza Anna Niemczycka podzieliła się swoją historią rodzinną. Prelegentka jest wnuczką ostatniego właściciela dworu i majątku w Hucisku Jawornickim.
Jeszcze sporo do zrobienia
Konferencji towarzyszyło otwarcie wystawy w Muzeum-Zamek w Łańcucie pt. „Rezydencje magnackie na Podkarpaciu”. Natomiast Bożena Lauzer, kustosz w Muzeum-Zamek w Łańcucie, kuratorka wystawy zaprezentowała w skrócie plansze z zawartymi informacjami na temat dawnych rezydencji.
Zakres tematyczny omawiany podczas konferencji był bardzo szeroki. Poruszono zagadnienia polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturalne. Nie zabrakło informacji z zakresu losów kolekcji majątków ziemiańskich, na czym skupił się m.in. dyrektor Muzeum-Zamek w Łańcucie dr Piotr Szopa. Nie zabrakło również akcentów związanych ze sportem. W tym wypadku dr Andrzej Małysa z Muzeum Niepodległości w Myślenicach wyłożył zebranym informacje na temat zaangażowania Kazimierza ks. Lubomirskiego w Polskim Komitecie Olimpijskim. Pamiętajmy, że osoba księcia była związana nie tylko z Małopolską, ale także z naszym Podkarpaciem. Posiadał on w okolicach Korczyny potężne połacie lasów. Sam był synem Jerzego Lubomirskiego, ordynata przeworskiego.
Ogromne zainteresowanie konferencją świadczy o tym, że wciąż w temacie dziejów ziemiaństwa jest dużo do zrobienia. Wierzymy, że zainspiruje ona do organizowania innych podobnych przedsięwzięć.
Za całość konferencji odpowiadał komitet organizacyjny w składzie: prof. Tomasz Pudłocki z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, prof. Mariusz Krzysztofiński i dr Łukasz Chrobak z Instytutu Pamięci Narodowej oddział w Rzeszowie.
dr Łukasz Chrobak
Instytut Pamięci Narodowej oddział w Rzeszowie
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS