Nasze Miasto: Wieńce dożynkowe to misternie wykonane dzieła sztuki. W każdym z nich widać kunszt i oddanie

Dożynkom od lat towarzyszyły różne praktyki. Część zwyczajów zachowało się do dziś. Tak jest między innymi w przypadku wieńców dożynkowych. To właśnie ich wicie z pozostawionych na polu zbóż, z kiści czerwonej jarzębiny, orzechów, owoców, kwiatów i kolorowych wstążek oficjalnie rozpoczynało obchody dożynek.

Wieńce dożynkowe miewały zwykle kształt wielkiej korony lub koła. Ta tradycja zachowała się do dziś. Czasem robią je koła gospodyń wiejskich, innym razem nieformalna grupa mieszkańców wsi. Praca zaczyna się od zbierania złotych kłosów i przygotowania stelaża.

Najczęściej wieńce wito, wplatając w nie kłosy z “równianki” oraz garście zżętych, niemłóconych zbóż:

• żyta,
• pszenicy,
• jęczmienia,
• owsa.

Ubogacano je owocami i warzywami, czyli wszystkim, czym obrodziła ziemia, przystrajano wstążkami i kwiatami polnymi. Wieńce żniwne zwykle miały kształt korony węgierskiej. Składały się z tzw. obrączki, czyli warkocza zrobionego ze zboża o średnicy grubości cala (splot sam bez kłosek) oraz dwóch przymocowanych do niej warkoczy wygiętych kabłąkowo. Miejsce ich krzyżowania się przewiązane było jedwabnymi wstążkami, najczęściej barwy białej, żółtej, czerwonej i szafirowej.

W przeszłości umieszczano w nich także żywe – a z czasem już sztuczne – koguty, kaczęta lub małe gąski. Miało to zapewniać piękny i zdrowy przychówek gospodarski. Dziś od tego zwyczaju się odchodzi, choć jeszcze kilka lat temu na Jasnej Górze wciąż można było spotkać rolników, którzy stawiali na… drobny inwentarz. W 2018 roku udało nam się na przykład wypatrzeć wieniec z żywymi papużkami.

Wieniec dożynkowy nazywany bywał “plonem”. Uosabiał on bowiem wszystkie zebrane plony oraz urodzaj. Niosła go na głowie lub wyciągniętych rękach najlepsza żniwiarka, czasami z pomocą parobków i innych żeńców. Za nią postępował orszak odświętnie ubranych żniwiarzy, niosących na ramionach przybrane kwiatami, wyczyszczone kosy i sierpy.

Wieniec niesiono do poświęcenia do świątyni, a następnie ze śpiewem w uroczystym pochodzie, udawano się do dworu lub do domu gospodarza dożynek. Co istotne, wieniec dawniej był przechowywany w stodole aż do kolejnego roku i nowego siewu. Wykruszone z niego ziarna wsypywano do worków z ziarnem siewnym.

Obecnie wieńce wykonywane są przede wszystkim z kłosów, ziaren, kwiatów, ziół i owoców. W tych, które możemy podziwiać na Jasnej Górze często znajdują się również figury bądź obrazy Matki Boskiej, czy Jezusa. Co ciekawe od lat gminy, powiaty, i całe województwa organizują różne konkursy na najpiękniejsze wieńce dożynkowe. Każdy chce, aby ich był najpiękniejszy i najbardziej okazały. Podczas ogólnopolskich dożynek na Jasnej Górze możemy z kolei porównać sposób tworzenia wieńców w różnych zakątkach kraju.