Książkę „365 obiadów za 5 złotych” Lucyna Ćwierczakiewiczowa wydała w 1860 roku własnym sumptem. Był to strzał w dziesiątkę. Książka przyniosła jej sławę i pieniądze. Stała się bestsellerem, obowiązkową lekturą każdej szanującej się pani domu. ,,Do sakramentu małżeństwa – pisał ironicznie Bolesław Prus – potrzebne są następujące kwalifikacje: pełnoletność, wolna a nieprzymuszona wola i 365 obiadów za 5 złotych” .
Powieść ,,Mistrzyni” Manueli Gretkowskiej
Ćwierczakiewiczową ogłoszono narodową kucharką. Jednak tak jak słynny francuski gastronom Anthelme Brillat-Savarin, którego podziwiała, i do którego ją porównywano, kwestie związane z jedzeniem pojmowała bardzo szeroko – owszem, w kuchni przede wszystkim chodzi o smak, ale potrawy mają być także lekkie, zdrowe, a nawet przyczyniać się powinny do poprawy obyczajów i przyzwyczajeń.
Ćwierczakiewiczowa edukowała – jak na swoje czasy bardzo nowocześnie, w oparciu o opinie naukowych autorytetów – w sprawach gotowania, prowadzenia gospodarstwa domowego higieny, zdrowia, zarządzania pieniędzmi. Napisała książkę „Cokolwiek bądź chcesz wyczyścić, czyli Porządki domowe” i twierdziła, że zdrowie to przede wszystkim dieta i świeże powietrze. Własne porady publikowała nie tylko w swoich książkach i kalendarzach. Była stałą współpracowniczką ,,Kuriera Warszawskiego”, a w słynnym ,,Bluszczu” prowadziła dział mody i gospodarstwa domowego. Wszechstronna, nowoczesna, ucieleśniająca tak rzadki i potrzebny nad Wisłą zdrowy rozsądek, wietrzyła – pisze Gretkowska – ludziom w mieszkaniach, przede wszystkim jednak w głowach.
,,Mistrzyni”
Fot.: Materiały prasowe/Znak Literanova
Dwoista natura kuchni
Ćwierczakiewiczowa zachęcała kobiety do niezależności, do zarabiania własnych pieniędzy. Ją samą samodzielnie zarobiona fortuna napawała dumą i dodawała jej pewności siebie. W 1883 roku zdradziła dziennikarzowi – wiedząc, że rozgłosi tę informację – że na swoich książkach zarobiła 84 tysięcy rubli. Była to wówczas równowartość kilku pokaźnych majątków ziemskich. Nakładami swoich książek przebijała nawet Prusa i Sienkiewicza.
Co ciekawe, dokonała tego z pomocą porad dotyczących przede wszystkim kuchni, czyli sfery, która z jednej strony może być postrzegana jako sfera władzy i wpływów kobiety, z drugiej strony – jako symbol jej zmarginalizowania i zniewolenia. A niczego bardziej niż zniewolenia Ćwierczakiewiczowa nie znosiła. Buntowała się przeciwko zaborcom, przede wszystkim jednak przeciwko poddaństwu kobiet. W książce Gretkowskiej pojawia się fragment, który wyjątkowo mnie poruszył – powieściowa Ćwierczakiewiczowa układa wieczorem swój felieton i pisze:
,,Mężczyźni piją. Kobiety, dzielne i zaradne, jedyne, co mogą, to pokrzyczeć na nich, popłakać na swoje życie i wrócić do kieratu. A Kościół to pobłogosławi. Nigdy kobiety siłą niezależną w Polsce nie będą, póki od katolicyzmu i mężów na zdrowy dystans nie odejdą. Bóg istnieje, miłość także, ale one, dobrowolnymi niewolnicami będąc, przyszłe niewolnice wychowują. Tak to się będzie toczyć, łamiąc ludzkie życia i kraj, obojętnie pod czyim zaborem”.
Ostatecznie tekstu nie publikuje. Stwierdza, że ,,obraziłaby kobiety, ściągnęła na siebie klątwę Kościoła” – i drze kartkę. Aż chce się powiedzieć „jaka szkoda”! I jak przerażająco aktualne są słowa, których się przestraszyła – ciągle tak naprawdę nie wybrzmiały, lekcja nie została przez nas kobiety odrobiona, pomimo powierzchownych działań ciągle tkwimy w opisanym przez nią zaklętym kole. Aluzją do współczesności są też zresztą pojawiające się w powieści czarne parasolki.
Manueala Gretkowska, Fot. Mateusz Skwarczek/Agencja Gazeta
Fot.: Fot. Mateusz Skwarczek / Materiały prasowe/Znak Literanova
Wielkoduszność i okrucieństwo
Kobieca solidarność nie jest jednak łatwą sprawą. Choć Ćwierczakiewiczowa jako młoda dziewczyna potrafiła, narażając się na ostracyzm środowiska odejść od źle ją traktującego męża, a jako dojrzała kobieta przekląć publicznie zachęcającego do lojalności wobec cara arcybiskupa Felińskiego, choć na tyle sposobów angażowała się w działalność charytatywną i wspierała emancypację kobiet, trudno jednak w niej widzieć figurę szlachetnej feministki.
Cieniem kładzie się na niej przede wszystkim skandal, jaki stał się jej udziałem pod koniec życia, gdy opublikowała dziwaczny i zjadliwy szkic autobiograficzny zatytułowany ,,Sylwetki moich panien do towarzystwa”. W wyjątkowo okrutny i pełen poczucia wyższości sposób opisała w nim z trzydzieści pięć panien do towarzystwa, które w ciągu szesnastu lat przewinęły się przez jej dom.
Wywołała tym oburzenie nawet opinii publicznej o wiele mniej wrażliwej i czułej na ludzką krzywdę niż nasza. Znający ówczesne realia ludzie mieli jednak świadomość, że przedstawiając je w ten sposób, Ćwierczakiewiczowa odbiera tym biednym dziewczynom szanse zarówno na małżeństwo, jak i na pracę. Zobaczyli małostkowość i żądzę zemsty, i odwrócili się od niej. Potępił ją nawet Prus, z którym wiele lat się przyjaźniła.
Co się właściwie stało? Dlaczego Ćwierczakiewiczowa napisała coś takiego, jaka historia się za tym kryje? I jaka Ćwierczakiewiczowa naprawdę była? Nieczytającą aluzji i nieświadomą gier społecznych herod-babą? Czy też była na tyle wrażliwa i mądra, że wiedziała, że tylko sunąc jak czołg może wywalczyć sobie pozycję, by móc mówić własnym głosem? Książka Gretkowskiej podsuwa wiele ciekawych tropów, a jej Ćwierczakiewiczowa jest fascynująca i bardzo ludzka.
Manuela Gretkowska, „Mistrzyni”, Znak Literanova, Kraków, listopad 2021
Czytaj też: Nie tylko lawasz, wino i brandy: kulinarny przewodnik Bartka Kieżuna po Armenii
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS