Nagrody NCN przyznane. Za badania nad ultrazimną materią, powikłaniami radioterapii i wzrostem gospodarczym

ADRIANNA BOCHENEK

MikroRNA a promieniowanie jonizujące

Nagrodę NCN 2020 w obszarze nauk o życiu otrzymał dr hab. n. med. Wojciech Fendler z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, który został wyróżniony za znaczące wyniki w badaniach nad mikroRNA jako biomarkerami przypadkowego narażenia na promieniowanie jonizujące oraz powikłań radioterapii. W przeprowadzonych badaniach wykazał, że identyfikowalne w surowicy specyficzne cząsteczki mikroRNA świadczą o nieodwracalnym uszkodzeniu szpiku kostnego przez promieniowanie jonizujące.

– Moje badania dotyczą wykrywania narażenia i przewidywania szkodliwych efektów promieniowania jonizującego. Zmierzają do stworzenia testu diagnostycznego, pozwalającego na identyfikację narażenia na potencjalnie śmiertelną dawkę promieniowania, co może przyspieszyć selekcję pacjentów po ekspozycji do ratującego życie przeszczepu szpiku – wyjaśnia dr hab. Fendler.

– Po etapie szeroko zakrojonych badań nad mechanizmami regulującymi produkcję zależnych od promieniowania mikroRNA oraz nad zastosowaniem opartych o mikroRNA testów diagnostycznych w monitorowaniu powikłań radioterapii przyszedł czas na prace wdrożeniowe – dodaje.

Dr hab. Wojciech Fendler z wykształcenia jest lekarzem. Ukończywszy studia, rozpoczął badania nad przyczynami powstawania rzadkich typów cukrzycy, ich epidemiologię oraz narzędzia ułatwiające ich diagnostykę. Po uzyskaniu habilitacji w 2013 r. rozpoczął badania nad biomarkerowym zastosowaniem mikroRNA, które realizował wspólnie z badaczami z Harvard Medical School.

Postęp technologiczny a gospodarka

Laureatem w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce został prof. Jakub Growiec ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Jest autorem zaawansowanych badań nad wzrostem gospodarczym, szczególnie uwzględniających rolę, jaką odgrywa w nim postęp technologiczny oraz kapitał ludzki.

– Wzrost gospodarczy w długim okresie zależy od postępu technologicznego oraz inwestycji w kapitał i edukację, a od lat 80. XX wieku także od tego, jak szybko postępuje automatyzacja

– mówi dr hab. Growiec.

– W moich badaniach staram się uchwycić mechanizmy powodujące, że nowe technologie przekładają się na wzrost oraz zmieniają podział wytworzonego dochodu – zarówno wewnątrz społeczeństw, jak i między krajami. Mam nadzieję, że moje badania pozwolą nieco lepiej zrozumieć przyszłość. Na przykład to, czy czeka nas długotrwałe spowolnienie wzrostu, czy raczej jego przyspieszenie aż do punktu tzw. technologicznej osobliwości.

Dr hab. Jakub Growiec jest profesorem i kierownikiem Katedry Ekonomii Ilościowej SGH. Pracuje też jako doradca ekonomiczny w Narodowym Banku Polskim. Jak podkreśla NCN, w swojej pracy badawczej może poszczycić się imponującym dorobkiem publikacyjnym oraz licznymi nagrodami, a jego wkład w badania nad wzrostem gospodarczym uważany jest za unikatowy.

Kwantowa natura świata

Wyróżnienie w obszarze nauk ścisłych i technicznych otrzymał dr hab. Michał Tomza z Uniwersytetu Warszawskiego, który został doceniony za opis teoretyczny oddziaływań pomiędzy ultrazimnymi atomami, jonami i cząsteczkami.

– W mojej pracy naukowej badam właściwości, dynamikę oraz potencjalne zastosowania materii w ultraniskich temperaturach. Ultrazimna materia to atomy, jony lub cząsteczki o temperaturze bliskiej zera bezwzględnego. W takich warunkach bardzo wyraźnie ujawnia się kwantowa natura świata. W mikroskali, na poziomie atomowym, cały otaczający nas świat opisany jest właśnie przez prawa fizyki kwantowej, a szereg wykorzystywanych obecnie urządzeń, takich jak laser, tomograf czy GPS, nie mogłoby istnieć, gdyby nie efekty kwantowe – wyjaśnia dr hab. Tomza. – Moim celem jest rozwijanie koncepcji oraz metod teoretycznych do kwantowego opisu i odkrywania właściwości materii w ultraniskich temperaturach, a wyniki, które otrzymuję, są wykorzystywane w nowych eksperymentach na pograniczu fizyki i chemii oraz przyczyniają się do rozwoju nowych technologii kwantowych.

Dr hab. Michał Tomza jest fizykiem i chemikiem teoretycznym pracującym w Instytucie Fizyki Teoretycznej Wydziału Fizyki UW. Na co dzień utrzymuje bliską współpracę naukową z wiodącymi na świecie teoretykami oraz współpracuje z grupami eksperymentalnymi z Amsterdamu, Bazylei, Stuttgartu czy Freiburga. Wyniki jego badań mają przełożyć się na lepsze zrozumienie natury świata w mikroskali, co jest istotne dla wszystkich dziedzin fizyki i chemii, a także rozwoju nowych technologii.

Wybrać najlepszych

Tegoroczni laureaci zostali wybrani spośród 53 zgłoszonych w tej edycji kandydatów na mocy decyzji kapituły, w której składzie zasiadali dyrektor oraz członkowie Rady NCN, a także przedstawiciele fundatorów nagrody. Kandydatów mogli wskazać byli członkowie Rady NCN, dotychczasowi przewodniczący Zespołów Ekspertów Centrum, laureaci nagrody z poprzednich lat, a także inni wybitni przedstawiciele świata nauki wskazani przez dyrektora NCN oraz członków Rady NCN.

Nagrodzonych badaczy w dalszej karierze i rozwoju naukowym mają wesprzeć m.in. gratyfikacje pieniężne w wysokości 50 tysięcy złotych. Tegoroczną nagrodę w grupie nauk ścisłych i technicznych ufundowała Fundacja KGHM Polska Miedź, w grupie nauk o życiu – firma Adamed Pharma SA, zaś rolę współfundatora wyróżnienia w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce objęła firma Inglot Sp. z.o.o.

Zgłoś naruszenie/Błąd