Eksperci Klubu Wałdajskiego, jednego z najważniejszych środowisk analitycznych w Federacji Rosyjskiej, zajmującego się kwestiami polityki międzynarodowej przygotowali w związku z corocznym spotkaniem organizowanym przez „Wałdaj” raport poświęcony sytuacji i przyszłości świata po pandemii Covid-19. Warto się z nim zapoznać nie tylko dlatego, że autorzy opracowania (Fiodor Łukianow, Timofiej Bardaczow, Jarosław Lisowolik, Oleg Barabanow, Andriej Suszencow czy Iwan Timofiejew) to już uznani i wpływowi liderzy opinii w Rosji, eksperci współkształtujący myślenie o roli i miejscu Moskwy w przyszłym układzie sił na świecie. Materiał ten wart jest uwagi również i z tego względu, że są to ludzie młodszej, niźli dziś rządzący, generacji, przeto ich wpływ może okazać się trwalszy a poglądy pozwalają do pewnego stopnia zrozumieć jak może wyglądać „Rosja przyszłości” już po odejściu Putina i ludzi jego pokolenia.
Obraz rozsypującego się domu
Autorzy materiału dla zobrazowania sytuacji, w której znalazł się obecnie świat, uciekają się do obrazu rozsypującego się domu, zresztą takiej metafory użyli oni już rok wcześniej przygotowując podobny raport, tylko że teraz w tym budynku jeszcze dodatkowo wybuchł zbiornik z metanem. Tym wybuchem jest, w ich opinii, pandemia Covid-19, która przyspieszyła rysujące się już wcześniej trendy i ujawniła istniejące różnice, ale również, paradoksalnie pewne podobieństwa. Zauważają bowiem, że niezależnie od tego czy państwo odwołuje się do tradycji demokratycznej, co jest powszechne w przypadku kolektywnego Zachodu, czy autorytarnej, znacznie bardziej popularnej na Wschodzie, to wszędzie pierwszą reakcją na zagrożenie bezpieczeństwa w związku z pandemią były działania w znaczący sposób ograniczające wolności i swobody obywatelskie. Ten proces, jak wieszczą, jest zjawiskiem trwałym. Tym bardziej, że w dobie powszechnej cyfryzacji wszechstronny nadzór staje się łatwiejszy. Podobnie trwałym trendem jest wzrost napięć wewnętrznych teraz na tle „sanitarnej dyskryminacji”, praw obywatelskich, później w związku z nierównościami dochodowymi czy spadkiem poczucia bezpieczeństwa, co już ujawniło się w wielu krajach świata. Świata, który, jak piszą, wszedł w pandemię w fazie globalizacji, połączony wieloma związkami, kiedy wartość miało podkreślanie związków łączących państwa, ale wychodzi z niej już indywidualnie. Każde państwo na własną rękę, we własnym rytmie i nie patrząc na innych. Oznacza to znaczne ograniczenie trendów globalizacyjnych, powrót do polityki gromadzenia rezerw „na czarną godzinę”, tym bardziej, że jak głoszą specjaliści nie jest to ostatnia pandemia i generalnie następuje wzrost znaczenia zarówno suwerenności państwowej jak i „twardych” w tym wojskowych jej atrybutów. Znaczenie czynnika pandemii, jako katalizatora zmian w światowym układzie sił jest również o tyle istotne, że wywołując tektoniczne zmiany nie jest ona, a przynajmniej przez większość nie jest tak postrzegana, jako wynik podjętych z rozmysłem działań ludzkich. W przeciwieństwie do wojen na skalę kontynentalną, które w przeszłości przyczyniały się do zmiany układu sił pandemia nie powoduje szybkiego ukształtowania się nowej hierarchii. O ile po I, także po II wojnie światowej wiadomo było, że stary porządek odchodzi w przeszłość a jego miejsce zajmował nowy układ sił, o tyle teraz niczego takiego nie ma. Pandemia obala stary świat, ale nie możemy jeszcze powiedzieć, że ukształtował się nowy. A to oznacza, zdaniem rosyjskich ekspertów, że wchodzimy w niezwykle ryzykowną epokę zarówno braku porządku jak i rywalizacji między państwami, nie tylko największymi, ale również średniej wielkości, aby zająć najlepsze miejsce w nowym układzie, którego kontury są tylko z grubsza znane, ale jeszcze nietrwałe i wiele może się zmienić. Stare instytucje nie działają (kryzys ONZ jest tego dobitnym przykładem), wszyscy wiedzą, że do epoki globalizacji i światowych więzi kooperacyjnych, tak jak one wyglądały jeszcze 3 lata temu nie ma już powrotu, tylko, że nie do końca wiadomo kto ma szanse na końcowy sukces. Wywołuje to, w opinii ekspertów Klubu Wałdajskiego kilka niebezpiecznych trendów.
Polityka obliczona na gromadzenie zasobów
Po pierwsze mamy do czynienia z „dyscyplinowaniem” aliansów czy sojuszy kilku państw. Instytucje wielostronne które w epoce stabilizacji z jaką mieliśmy do czynienia przez ostatnie 30 lat, odgrywały pozytywną rolę, w obecnej epoce zaczynają przeszkadzać. Nie ma czasu na długotrwałe ucieranie stanowisk, gromadzenie zasobów nie pozwala też na uprawianie polityki hojniejszego dzielenia się nimi przez wielkich graczy z państwami słabszymi. Zjawisko to dotyczy nie tylko relacji w obrębie np. Unii Europejskiej, w której mówi się o potrzebie budowania państwa federalnego i z mniejszą cierpliwością we wiodących stolicach wsłuchuje w postulaty państw mniejszych, ale dotyka i innych aliansów. Źródłem tego rodzaju trendów jest przeświadczenie, i to jest drugi, już obserwowany trend, które zaczyna dominować w elitach państw wiodących w tego rodzaju sojuszach, że w najbliższej przyszłości bardziej niźli powszechna zgoda, zadowolenie i harmonia liczyć się będzie szybkość działania i wielkość zasobów którymi można dysponować. Polityka zresztą, w opinii rosyjskich ekspertów, będzie w skali świata w najbliższym czasie, obliczona przede wszystkim na gromadzenie tych zasobów i pozbawianie innych możliwości gonienia, zarówno w wymiarze ekonomicznym jak i wojskowym. Zarówno polityka klimatyczna jak i rysujące się kontury kolejnej, piątej, rewolucji technologicznej, nie mówiąc już o powracających wezwaniach do decouplingu i wezwaniach ochrony strategicznych zasobów, w gruncie rzeczy sprowadza się, w opinii specjalistów z Klubu Wałdajskiego, do próby narzucenia outsiderom, tym którzy pozostaną poza obrębem nowego układu instytucjonalno – ekonomicznego takich warunków rozwoju, które powodowały będą ich trwałe upośledzenie.
Wzrost niepewności, nerwowości, liczby konfliktów
Świat już w sposób dramatyczny, w wyniku nierównomiernego tempa szczepień przeciw Covid-19, się rozwarstwił, co jest kolejnym trendem zwiększającym ogólną destabilizację, a podziały pogłębiły. Różnice te w następnych latach będą tylko narastać. Podobnie zresztą jak tarcia których źródłem będą obawy państw chcących odzyskać suwerenność, że w rezultacie „nowego rozdania” znajdą się one na peryferiach światowego systemu i ich rozwój zostanie zablokowany. To wszystko, obiektywnie rzecz biorąc, powodowało będzie wzrost niepewności, nerwowości, liczby konfliktów i napięć wewnętrznych. Świat stanie się zdecydowanie mniej bezpiecznym miejscem a tradycyjna polityka z jej przywiązaniem do siłowych narzędzi rozwiązywania konfliktów będzie miała nieporównanie większe znaczenie. Z mniejszymi nikt się nie będzie liczył, średniacy będą podlegali zarówno większym pokusom i wyzwaniom, jak i większej presji ze strony głównych rozgrywających, którzy będą konsolidowali swe obozy. Państwa poza blokami zaczną politykę lawirowania, która i tak komplikowała będzie szybko zmieniający się krajobraz polityczny. Amorficzne, trudno podejmujące decyzje i powolne duże związki państwowe, raczej w tych warunkach nie mają szans aby nawiązać rywalizację z innymi, bo warunki działania będą zmieniać się zbyt szybko i będą oni zawsze spóźnieni, co spowoduje nie tylko frustracje, ale przeniesienie ośrodków decyzji do stolic największych państw. Zresztą ujawniona już w czasach pandemii mechanika działania, sprowadzająca się do logiki „każdy odpowiada za siebie” powodowała będzie powstanie wewnętrznych napięć, które mogą albo sparaliżować albo wręcz rozsadzić tego rodzaju związki. O ile w starym, stabilnym, ale już odchodzącym do przeszłości świecie, brak systemu sojuszniczego uznawane było za obciążenie, źródło słabości, bo potencjały państw sumowały się w prosty sposób, o tyle teraz tkwienie w tego rodzaju układach, posiadanie dużej grupy partnerów, którzy w ogólnym rachunku niewiele wnoszą ale skutecznie blokują szybkość reakcji może być uznane za źródło słabości. Liczyć się bowiem będzie szybkość działania i zdecydowanie w podejmowanych akcjach, co z oczywistych powodów jest trudne, jeśli w ogóle możliwe, w formatach wielostronnych. Rosyjscy eksperci są zdania, że zauważona niechęć czy opieszałość państw, nieważne czy demokratycznych czy autorytarnych, bo wszędzie dostrzeżono podobny trend, aby wychodzić z ograniczeń związanych z Covid-19 „w zwolnionym tempie”, może być interpretowana w podobnych, w gruncie rzeczy kategoriach. W nowych czasach liczyć się bowiem będzie jedność i zdecydowanie w działaniu, również w wymiarze wewnętrznym, niezależnie od tego jakimi metodami jest ona osiągana.
„Społeczność międzynarodowa zmierza w kierunku nowego układu sił”
Elity państwowe podświadomie te trendy wyczuwają i „demokratyczna różnorodność”, skłonność do postaw wolnościowych czy anarchicznych, zaczynają być postrzegane jako zjawiska groźne, po w efekcie osłabiające spoistość wewnętrzną państwa u progu ważnej rywalizacji o przyszłość. Dlaczego tak się dzieje? Przede wszystkim z tego względu, że jak uważają eksperci Klubu Wałdajskiego zmiana układu sił w świecie nie polega dziś na zamianie „koszulki lidera”. Gdyby tak było świat byłby znacznie bardziej stabilny, bo po prostu amerykańskie reguły gry, które dominowały w ostatnim 30–leciu, zostałyby zamienione na chińskie zasady i wszyscy musieliby się dostosować. Jednak dziś mamy do czynienia dopiero z rozpoczęciem rywalizacji, która być może doprowadzi do takiej właśnie zmiany, ale pewności, iż tak się w istocie stanie nie ma. Dlatego wszyscy gromadzą zasoby i zastanawiają się jakie sojusze najlepiej obsługują ich interesy. To, obiektywnie rzecz biorąc przyczynia się do destabilizacji sytuacji, bo obok wyścigu o wpływy, zasoby i zajęcie najlepszej pozycji mamy do czynienia z rozsypywaniem się lub zamieraniem w bezruchu starych sojuszy. Jak piszą:
„Społeczność międzynarodowa zmierza w kierunku nowego układu sił, ale bez silnych instytucji i biegunów. Nie oznacza to, że wszyscy wycofują się w zorganizowany sposób na bezpieczne stanowiska – stale podejmowane są próby zwiększenia ich względnych zdolności na wszystkich frontach i we wszystkich dziedzinach – szczepionki, prawa człowieka, gospodarka, sfera militarna. Następuje osłabienie więzi strategicznych i intensyfikacja interakcji taktycznych. Sankcje i wojny handlowe są nowym instrumentem walki, ponieważ konflikt zbrojny niesie ze sobą samobójcze konsekwencje”.
Silne struktury nie powstaną, podobnie zresztą jak silne koalicje państwowe. Przede wszystkim dlatego, że żadne z dużych państw nie będzie chciało zostać wciągnięte w wyniszczający konflikt przez mniejszego a bardziej zdeterminowanego gracza. Do pewnego stopnia świat przypominał będzie realia Europy po zakończeniu I wojny światowej, gdzie stary porządek już nie funkcjonował a nowy jeszcze się nie ukształtował. Rywalizacja między państwami nie będzie zasadniczo przybierała charakteru nowej wojny, choć nie należy jej wykluczyć. Raczej dominowały będą narzędzia presji politycznej, gospodarczej, w ostateczności wojskowej. Na ekspansję terytorialną i połykanie całych państw nikt nie ma ochoty, bo w niepewnych czasach, tego rodzaju ruch rodzi więcej problemów niźli daje korzyści. Nie oznacza to oczywiście, że siła militarna wyjdzie z użycia. Wręcz przeciwnie będzie miała większe znaczenie, ale stosowana lokalnie, z umiarem, jako narzędzie presji, lub dyscyplinowania niechcącego uznać nowych realiów sąsiada, a nie coś co mogłoby wywołać globalne starcie.
„Maleje zapotrzebowanie na usługi słabych państw”
W nowych, nadchodzących czasach najwięcej problemów będą miały państwa małe i średnie, bo jak diagnozują sytuację rosyjscy eksperci, które „w większości jako niezależni gracze pojawiły się one właśnie w epoce najwygodniejszej dla rozwoju środowiska międzynarodowego – w drugiej połowie XX wieku. Efektywne funkcjonowanie instytucji międzynarodowych wymagało wielu uczestników, formalnie równych. Instytucje służyły przede wszystkim interesom głównych graczy, ale były pożyteczne z perspektywy pozostałych. Teraz instytucje te nie są już ważne dla przetrwania najsilniejszych, a zatem maleje zapotrzebowanie na usługi słabych państw”.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS