Na czym polega i jak ustanowić służebność przesyłu?

Przeanalizujmy, jak krok po kroku wygląda ustanowienie służebności przesyłu, co to jest zasiedzenie służebności przesyłu, jak wygląda wycena, jakie akty prawne są potrzebne. Warto również wiedzieć, jakie można otrzymać wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu, odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości oraz poznać aktualne stanowisko Sądu Najwyższego w sprawie zasiedzenia służebności przesyłu, a także jakie konsekwencje mogą spotkać przedsiębiorców za bezumowne korzystanie z nieruchomości, przez którą ma przebiegać przesył energii elektrycznej, gazowej lub płynów.

Służebność przesyłu jest ograniczonym prawem rzeczowym należącym do służebności. Jego przedmiotem jest korzystanie z urządzeń i instalacji służących do przesyłu energii elektrycznej, gazowej, płynów i innych substancji itp.

Prawo to polega na obciążeniu nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, którego własnością są wspomniane wyżej urządzenia, lub zamierza je wybudować. Prawo to ustanawia również, że przedsiębiorca może korzystać w określonym zakresie z nieruchomości, zgodnie z zastosowaniem i przeznaczeniem tych instalacji i urządzeń.

Służebność przesyłu może być ustanowiona przez właściciela nieruchomości, np. gruntu, budynku, czy lokalu, gdzie te urządzenia przesyłowe się znajdują lub mają się znajdować. Nieruchomość taka nosi nazwę nieruchomości obciążonej. Służebność przesyłu może być także ustanowiona przez użytkownika wieczystego takiego gruntu. Przedsiębiorca prowadzący działalność przesyłową, będący właścicielem urządzeń do przesyłu lub zamierzający je wybudować, korzystając z nieruchomości jest osobą na rzecz, której ustanawia się służebność przesyłu.

Do 3 sierpnia 2008 roku kodeks cywilny normował dwa rodzaje służebności. Służebność gruntowa ustanawiana była na rzecz osoby, która była właścicielem władnącej nieruchomości. Służebność osobista natomiast ustanawiana była jedynie na rzecz osób fizycznych. W celu unormowania prawnego korzystania z urządzeń przesyłowych znajdujących się na cudzym terenie stosowano służebność gruntową.

3 sierpnia 2008 roku wprowadzony został trzeci rodzaj służebności – służebność przesyłu. Zgodnie z art. 3051 kodeksu cywilnego nieruchomość można teraz obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, którego własność stanowią urządzenia przesyłowe lub który zamierza je wybudować na cudzej nieruchomości. Dzięki temu zapisowi przedsiębiorca ma możliwość korzystania z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem znajdujących się tam urządzeń.

Umowa o ustanowienie służebności przesyłu wymaga aktu notarialnego (art. 245 § 2 kc) i należą ją sporządzić przed notariuszem. Umowa o ustanowienie służebności przesyłu powinna zawierać sposób oraz zakres korzystania z nieruchomości jak również ewentualne wynagrodzenie z tego tytułu. Warto poznać wzór takiej umowy.

Oświadczenie właściciela nieruchomości musi zostać złożone w jako akt notarialny, którego wzór także warto poznać. Natomiast oświadczenie przedsiębiorcy, który będzie korzystał z nieruchomości może być złożone w dowolnej formie. Umowa także powinna zawierać ustalenia czy pobierane będzie wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu. Sprawdź także,co warto wiedzieć o służebności gruntowej.

Innym ważnym dokumentem jest wniosek o ustanowienie służebności przesyłu. Złożenie tego dokumentu to pierwszy krok, aby ustanowić służebność przesyłu energii elektrycznej, gazowej, płynów i innych substancji. Wniosek o ustanowienie służebności przesyłu powinien być złożony na piśmie. Składając wniosek o ustanowienie służebności przesyłu należy również uiścić opłatę sądową w wysokości 40 zł. Warto poznać wzór takiego dokumentu, w którym należy zażądać konkretnego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na konkretnie oznaczonej nieruchomości na rzecz konkretnego przedsiębiorstwa przesyłowego. Wniosek o ustanowienie służebności przesyłu powinien być sformułowany jasno i precyzyjnie. Warto poznać wzór takiego wniosku i innych dokumentów potrzebnych, aby ustalić służebność przesyłu energii elektrycznej, gazu, płynów itp.

Ustanowienie służebności przesyłu powinno określać zakres, w jakim przedsiębiorca będzie mógł korzystać z nieruchomości obciążonej. Chodzi tutaj o umożliwienie wejścia przez pracowników przedsiębiorcy na nieruchomość, aby umieścić tam urządzenia przesyłowe, ich eksploatację, konserwację, w celu remontu, czy usunięcia awarii. Można tu określić, na którą część tej nieruchomości mogliby oni wchodzić, np. na pas od wejścia do urządzenia i pod nim.

Ustanowienie służebności przesyłu można także wykonać jeszcze przed wybudowaniem przez przedsiębiorcę urządzeń przesyłowych. Oczywiście na rzecz przedsiębiorcy, który planuje wybudowanie tam urządzeń przesyłowych. Ustanowienie służebności przesyłu następuje na podstawie umowy zawartej przedsiębiorcą a pomiędzy właścicielem nieruchomości. W umowie tej powinno być także ustalone, czy właściciel nieruchomości będzie pobierał wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu, czy nie. W umowie należy także określić, czy ewentualne wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu będzie jednorazowe, czy też wielokrotne (okresowe). W sytuacji, gdy nie dojdzie do zawarcia umowy potwierdzającej ustanowienie służebności przesyłu, na skutek odmowy jednej ze stron, zarówno przedsiębiorca, jak i właściciel mogą zażądać, aby sprawę rozstrzygnął sąd. Wówczas właśnie sąd określi wysokość wynagrodzenia.

Ustanowienie służebności przesyłu umożliwia przedsiębiorcy, który jest właścicielem urządzeń, korzystanie ze swoich urządzeń niezależnie od tego, kto jest właścicielem nieruchomości, na której one się znajdują. W sytuacji, gdy urządzenia przesyłowe zostaną sprzedane, również jako część przedsiębiorstwa, służebność przesyłu zostanie przeniesiona na nabywcę, jeśli będzie on również wykorzystywał te urządzenia.

Właściciel nieruchomości oraz przedsiębiorca mogą żądać ustanowienia służebności przesyłu zarówno w stosunku do urządzeń, które powstały po wejściu w życie aktualnych przepisów, ale również wobec tych, które wcześniej znajdowały się na danej nieruchomości.

Wycena służebności przepływu to istotny aspekt przy ustanawianiu służebności przesyłu. Wycena służebności przepływu może nastąpić w wyniku porozumienia stron, właściciela nieruchomości oraz przedsiębiorstwa. W innym przypadku wycena zostanie wykonana przez sąd.

Poważnym problemem jest zasiedzenie służebności przesyłu. Wiele osób, jak również przedsiębiorcy prowadzący własną działalność gospodarczą, są właścicielami nieruchomości, na których posadowione zostały przez przedsiębiorstwa energetyczne urządzenia przesyłowe. Zasiedzenie służebności przesyłu to problem dotyczący tych osób, jeszcze do niedawna osoby te znajdowały się w niekorzystnej sytuacji prawnej.

Aktualne stanowisko Sądu Najwyższego w sprawie zasiedzenia służebności przesyłu, znacząco zmienia tą niekorzystną dla właścicieli posesji sytuację. Według orzeczenia z 9 grudnia 2009 roku, okres przed rokiem 1989 nie jest zaliczany jako zasiedzenie służebności przesyłu, gdyż właścicielem przedsiębiorstw energetycznych był Skarb Państwa.

Aktualne stanowisko Sądu Najwyższego w sprawie zasiedzenia służebności przesyłu dotyczy także faktu, że nie odgrywa roli sposób w jaki przedsiębiorstwo energetyczne przez 1989 rokiem wchodziło w posiadanie dóbr, gdyż wszystkie one należały do Skarbu Państwa, a przedsiębiorstwa wówczas państwowe odpowiadały jedynie za zarząd.

Dzięki temu stanowisku Sądu Najwyższego okres do 1 lutego 1989 roku nie może być traktowany jako zasiedzenie służebności przesyłu. Działa to na korzyść właścicieli nieruchomości, na których znajdują się instalacje sprzed 1989 roku. Nie można przyjąć, że przedsiębiorstwa te władały tymi instalacjami, a co za tym idzie, zasiedzenie służebności przesyłu dla tego okresu nie może być wliczane.

Roszczenia o odszkodowanie za bezumowne korzystanie ulega przedawnia w terminie 10 lat. Oznacza to, że można ubiegać się o odszkodowanie za cały dziesięcioletni okres wstecz.

Roszczenie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości ulega przedawnieniu w terminie trzech lat. Nie można domagać się odszkodowania za bezumowne korzystanie w przypadku, gdy ktoś zasiedzi prawo służebności przesyłu lub prawo własności nieruchomości.
Ponadto, wytoczenie przez właściciela nieruchomości powództwa o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przeciwko posiadaczowi służebności przesyłu nie przerywa biegu zasiedzenia służebności.

Służebność przesyłu energii elektrycznej, gazowej, płynów wygasnąć może najpóźniej w czasie zakończenia likwidacji przedsiębiorstwa. Gdy służebność przesyłu energii elektrycznej wygasa, przedsiębiorca ma obowiązek usunięcia tych urządzeń, o których mowa jest w art. 49 § 1, a które mogą utrudniać korzystanie z danej nieruchomości.
Warto również zaznaczyć, że jeżeli usunięcie tych urządzeń mogłoby spowodować nadmierne trudności, uszkodzenia lub koszty, to wówczas przedsiębiorca ma obowiązek naprawienia wynikłej w związku z tym szkody.

Ustanowienie służebności przesyłu to bardzo ważny i skomplikowany prawnie element funkcjonowania sieci przesyłowych. Wiele bowiem urządzeń przesyłowych, takich jak słupy, kable, czy rury znajduje się na prywatnych nieruchomościach, na korzystanie z których ich właściciel powinien wyrazić zgodę oraz uzgodnić warunki udostępniania swojej nieruchomości do korzystania z nich, chociażby w celach konserwacji czy napraw.