Na czym polega i co grozi za usiłowanie według Kodeksu karnego?

Podstawa prawna

Problematyka usiłowania została uregulowana w art. 13-15 Kodeksu karnego (dalej: k.k.). Odpowiedzialność za usiłowanie ponosi osoba, która w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, jednak ostatecznie ono nie następuje (art. 13 §1 k.k.). Taki rodzaj usiłowania jest określany jako “usiłowanie udolne”. Z kolei z “usiłowaniem nieudolnym” mamy do czynienia, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie czynu zabronionego jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego (art. 13 § 2 k.k.).

Polecamy: Pracodawca w kryzysie

Celem uzupełnienia różnicy między “usiłowaniem udolnym” a “usiłowaniem nieudolnym” można przytoczyć fragment wyroku SA w Warszawie o sygn. akt II AKa 256/15 z dnia 30 września 2015 roku, w którym uznano, iż “nie można mówić o usiłowaniu nieudolnym wówczas, gdy w momencie wszczęcia działania sprawcy dokonanie przestępstwa było obiektywnie możliwe (choćby nawet szanse realizacji zamiaru sprawcy były niewielkie), a dopiero później – w wyniku włączenia się niesprzyjających okoliczności – realizacja zamiaru sprawcy okazała się niemożliwa ze względu na brak przedmiotu nadającego się do dokonania przestępstwa lub ze względu na to, że okazało się, iż sprawca użył środka nienadającego się do wywołania zamierzonego skutku. W takim bowiem wypadku usiłowanie jest ”udolne”,a jedynie z przyczyn obiektywnych sprawcy nie udało się zrealizować swojego zamiaru.”

Przykład 1:

Podjęte przez sprawcę działanie zmierzające do umyślnego pozbawienia życia człowieka przy braku świadomości, że jest on martwy, stanowi usiłowanie nieudolne (art. 13 § 2 k.k.) zbrodni zabójstwa (wyrok SA w Katowicach o sygn. akt II AKa 48/17 z dnia 31 marca 2017 roku).

Przykład 2:

Nie stanowi usiłowania nieudolnego zachowanie sprawcy, który pokonał już część zabezpieczeń pojazdu przed kradzieżą i dostał się do jego wnętrza, ale nie zdążył jeszcze pokonać kolejnych systemów zabezpieczających (postanowienie SN o sygn. akt V KK 174/16 z dnia 7 lipca 2016 roku).

Za usiłowanie jest wymierzana kara w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa (art. 14 § 1 k.k.), ale w przypadku tzw. “usiłowania nieudolnego” ustawodawca, zezwala na możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, a na nawet na możliwość odstąpienia od jej wymierzenia (art. 14 § 2 k.k.).

Nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego (art. 15 § 1 k.k.). Z kolei w stosunku do sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 15 § 2 k.k.).

W tym miejscu należy również zwrócić uwagę, na wyrok SA we Wrocławiu o sygn. akt II AKa 174/16 z dnia 20 lipca 2016 roku, w którym przyjęto, iż “dobrowolne odstąpienie od usiłowania przestępstwa zachodzi wówczas gdy sprawca ma świadomość możliwości skutecznego kontynuowania usiłowania, jednak z własnej woli i inicjatywy odstępuje. Taka sytuacja nie zachodzi jeżeli oskarżony zaprzestał swych działań z uwagi na postawę pokrzywdzonego”.

Polecamy serwis: Kodeks karny