Manig burh (Truso: Śladami wikingów, odc. 20) [ Kultura ]

Trakty, grody, osady…

Badacz wczesnego średniowiecza wskazuje, że na przestrzeni kolejnych dekad badań archeologicznych nie udało się znaleźć nawet jednego miejsca na obszarze zaplecza Truso, które mogłoby być identyfikowane z miastem “w sensie dużej aglomeracji, ograniczonej przestrzennie i będącej wielofunkcyjnym ośrodkiem o znaczeniu ponadlokalnym”. W tej sytuacji zwracano jednak uwagę na nową kategorię obiektów osadniczych, mianowicie grodów obronnych, które powstawały na terenach Estów (Prusów). Jednak również taka teza nie znajduje dostatecznego poparcia – w końcówce IX w. można wskazać nieliczne tego rodzaju obiekty. Co ważne, takie grody obronne nie były duże, miały typowo strażniczy charakter i raczej nie stanowiły siedziby wodzów/królów, o których wspomina Wulfstan.

“Na obszarze zajętym przez osadnictwo pruskie dominują niewielkie grody strażnicze typu cyplowego. Wznoszono je stosunkowo małym nakładem pracy, wykorzystując w sposób doskonały naturalne warunki terenowe. W większości pod lokalizację grodów wybierano naturalne cyple morenowe o stromych zboczach, które odcinano od nasady wysoczyzn głębokimi przekopami” – pisze dr Jagodziński w “Truso. Między Weonodlandem a Witlandem”. Wiele takich pruskich grodów strażniczych we wczesnym średniowieczu znajdowało się na prawym brzegu rzeki Dzierzgoń, na Wysoczyźnie Elbląskiej i w rejonie Pasłęka. Była to podstawowa struktura obronna Prusów, prawdopodobnie były one lokowane na granicy poszczególnych włości. Ich załogi, po kilkunastu lub kilkudziesięciu zbrojnych, zajmowały się kontrolowaniem dróg i przejść granicznych. Stare drogi zachowały się zresztą do dziś, np. w postaci grobli czy przekopów.

“Jako przykład czytelnego do dziś wczesnośredniowiecznego szlaku komunikacyjnego, można wskazać drogę przebiegającą u podnóża grodu w Kwietniewie, gm. Rychliki. Zachowało się tu najwięcej elementów konstrukcyjnych pokazujących ogrom prac, jakie musiały być zrealizowane przy jej budowie” – wskazuje Marek Jagodziński. Według badacza, specyficzne warunki terenowe wymagały od Estów wykonania wielu przekopów przez wysokie cyple, a także sypanie grobli. Wspomniana droga była kontrolowana właśnie przez niewielki gród strażniczy, usytuowany na wysokim cyplu. Ten trakt prowadził “do emporium handlowego Truso i dalej starym szlakiem wzdłuż krawędzi Wysoczyzny Elbląskiej na Sambię, drugim zaś odgałęzieniem kieruje się bezpośrednio na wschód, w głąb terytoriów plemiennych Prus”.

„Ufortyfikowane ziemie”

Kartograficzne zestawienie dawnych grodów, osad i cmentarzysk umożliwiło badaczom wskazanie wczesnośredniowiecznych skupisk osadniczych (zob. mapę). Archeolodzy wskazują, że grody strażnicze były sytuowane na obrzeżach osad.

Jakie można wyciągnąć wnioski w związku z użytym przez Wulfstana zwrotem “manig burh”? Dr Jagodziński proponuje inne znaczenie słowa “burh”: → „burgh” → „borough in Scotland”, co można przetłumaczyć m. in. jako okręg/teren/terytorium ufortyfikowane. Tłumaczenie relacji Wulfstana w omawianym fragmencie brzmiałoby więc następująco:

“Kraj Estów jest bardzo duży i jest tam dużo ufortyfikowanych ziem i każda z nich posiada własnego króla (naczelnika-wodza)”. Anglosaski podróżnik informowałby więc o większych terytoriach niż miasto: swego rodzaju okręgach, zabezpieczonych siatką obiektów strażniczych, którymi zarządzaliby pruscy wodzowie.

Cykl Truso: Śladami wikingów Elbląskiej Gazety Internetowej portEl.pl powstaje we współpracy z Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu, w oparciu o wydane przez nie publikacje naukowe.

Zgłoś naruszenie/Błąd