„Marsz” 37 pułku piechoty na Warszawę.
94 lata temu Józef Piłsudski dokonał „zamachu na demokrację”. „Samotnik z Sulejówka” zarzucał ówczesnym elitom znajdującym się u władzy niski poziom moralny i partykularyzm i głosił hasło „sanacji moralnej”. Przed wieczorem 12 maja 1926 r. padły pierwsze strzały, a rząd Wincentego Witosa ogłosił stan wojenny. Początkowa demonstracja siły piłsudczyków przekształciła się w zamach, pociągając za sobą ofiary wśród żołnierzy i ludności cywilnej. W wydarzeniach tych czynną rolę odegrał kutnowski 37 pułk piechoty i jego ówczesny dowódca płk Władysław Bortnowski, a Kutno jako ważny węzeł kolejowy stało się istotnym punktem strategicznym na mapie działań wojskowych.
Gen. W.Bortnowski, późniejszy zdobywca Zaolzia (1938) i dowódca Armii Pomorze (1939)
„Chora demokracja” i lekarz z Kutna
Od 1925 roku narastał w Rzeczypospolitej kryzys gospodarczy, pogorszyła się również międzynarodowa pozycja Polski, w związku z niekorzystnymi dla naszego kraju postanowieniami konferencji w Locarno. Wszystko to wzbudzało niezadowolenie społeczne i podnosiło poziom niezadowolenia Polaków z funkcjonowania systemu demokracji parlamentarno – gabinetowej. Wyraźnie widać było mankamenty polskiej „sejmokracji”. Coraz silniej, z różnych stron sceny politycznej pojawiać zaczęły się głosy naprawy ustroju Państwa. Prawicowy Związek Ludowo Narodowy (Narodowa Demokracja) głosił hasła usunięcia „partyjnictwa” w parlamencie, zmniejszeniu do połowy liczby posłów i senatorów oraz przywróceniu autorytetu Sejmu RP. Aktywizować zaczęły się także środowiska lewicowe i zwolennicy marszałka Piłsudskiego.
Przed budynkiem dowództwa 37 pp w Kutnie (koszary pułkowe)
Na łamach lokalnej prasy, z propozycją zmian społecznych i ustrojowych w Polsce, wystąpił dr Antoni Troczewski (prezes Związku Ludowo Narodowego w Kutnie). W artykule pt. „Samoobrona społeczna przeciw anarchii” piętnował stan anarchii w państwie i bezczynność władz administracyjnych wobec burzliwych obchodów 1. majowych i domagał się zapewnienia przez ząd spokoju i bezpieczeństwa. Z ubolewaniem stwierdzał, że sejm i rząd nie są w stanie zapewnić ładu w państwie i przezwyciężyć rozkładowi państwa. W rezultacie A. Troczewski wysunął trzecią siłę na plan pierwszy w postaci samoobrony samego społeczeństwa. Według koncepcji doktora społeczeństwo polskie miało stać się zorganizowaną, silną i karną zbiorowością:
„Niech każdy powiat – każde miasto, każda gmina czy parafia zorganizuje u siebie wszystkie żywioły w ramach jednej z zalegalizowanych już organizacji, czy to będzie Towarzystwo Sokół, czy Straż Narodowa, czy jaka inna. Niech do tej organizacji przystąpią wszyscy narodowo myślący Polacy bez różnicy płci i stanów i przynależności partyjnej, niech w każdym środowisku organizacji potworzy dziesiątki, setki itd., karne gotowe wstawić się na wezwanie swych zwierzchników, niech organizacje te obejmą szerokie warstwy ludności, a wtedy każdy powiat posiądzie swą autonomiczną, zorganizowana siłę, która bez broni, bez terroru, bez jakichkolwiek gwałtów, jedynie swą postawą. Liczebnością i karnością potrafi się przeciwstawić wszelkim przejawom anarchii i występom przeciwpaństwowym”.
Koncepcji „uzdrowienia” społeczeństwa i naprawy ustroju Polski ZLN nie zdążył już zrealizować, a inicjatywę w tej kwestii przejął Józef Piłsudski i jego zwolennicy.
Nocne wizyty u pułkownika
W grudniu 1925 roku szefem 37 pp. w Kutnie został „piłsudczyk” płk Władysław Bortnowski. Jako dowódca kutnowskiego pułku zamieszkał (wraz z żoną Wandą i synem) w 3. pokojowym mieszkaniu w koszarach pułkowych. Życie pułkowe toczyło się w swoim rytmie. 3 maja 1926 roku pułk uczestniczył w kolejnych obchodach rocznicy uchwalenia konstytucji 3 maja, odbywało się szkolenie żołnierzy (np. kompania szkolna pod dowództwem kapitana Kielara szkoliła się na poligonie w Raduczu). Nowością w życiu pułkowym było zarządzone przez płk. W. Bortnowskiego pokazowe strzelanie sportowe z ciężkich karabinów maszynowych (ckm) na strzelnicy pułkowej w dniu 9 maja.
Strzelanie z ckm na strzelnicy 37 pp
Generał Bortnowski po latach twierdził, że nic nie wiedział o przygotowaniach do przewrotu w maju 1926 roku, i wspominał: „11 maja 1926 roku, późnym wieczorem usłyszałem lekkie pukanie do drzwi wejściowych. Wszedł nieznany mi oficer. Nie przedstawiając się, pogmerał w kieszeni i wręczył mi bez słowa wymiętą kartkę papieru i wykrztusił z siebie słowa: „to dla pana pułkownika”. Przeczytałem: Władku Komendant jest na moście Kierbedzia. Maszeruj natychmiast ze swoim pułkiem albo sam do Warszawy (Styk)”. W rzeczywistości oficer z „rozkazem” od Wacława Stachiewicza przybył do Kutna w nocy z 12 na 13 maja, dokładnie 10 minut po północy, i zameldował o objęciu władzy w stolicy przez Marszałka Piłsudskiego.
Wacław Stachiewicz, w 1926 r. szef Oddziału I Sztabu Generalnego.
Po opuszczeniu mieszkania przez oficera z Warszawy do drzwi mieszkania pułkownika zapukali dwaj podoficerowie żandarmerii i dostarczyli depeszę podpisaną przez premiera Wincentego Witosa i ministra spraw wojskowych gen. Juliusza Malczewskiego o treści: „Wszystkie oddziały mają nie opuszczać swych garnizonów, pozostawać w koszarach, wyjście z koszar dozwolone jest tylko dla jednego plutonu”. W pewnym momencie do pokoju weszła żona Wanda i powiedziała: „Władku! Co się dzieje? Odpowiedziałem, że niewiele sam wiem, ale że marszałek Piłsudski wzywa mnie do Warszawy. Po czym spytała, jak zamierza postąpić? Bortnowski odpowiedział, że zamierza iść „albo z całym pułkiem, albo sam”. Wówczas zona podeszła do niego i powiedziała: „to idź Władku” i ucałowała go w czoło”.
W. Bortnowski posiadał, jednak pewne rozeznanie w sytuacji. Już po południu 12 maja w rozmowie telefonicznej z dowódcą kompanii szkolnej, powracającej marszem pieszym do Kutna z obozu ćwiczeń w Raduczu i dowiedział się o wyruszeniu 10 pp. z Łowicza do Warszawy oraz otrzymał ustny rozkaz dowódcy DOK IV (podany telefonicznie przez ppłk. S. G. Stankiewicza) o odwołaniu urlopowanych, zakazie wyjazdów oficerów i podoficerów do Warszawy oraz wymarszu z garnizonu bez zezwolenia dowódcy DOK. W parę minut po „wizycie” oficera z Warszawy, do drzwi pułkownika zapukało dwóch żandarmów z DOK IV z rozkazem pisemnym dowódcy DOK, zakazującym wyruszania z garnizonu i podporządkowania pułku bezpośrednio dowódcy DOK,
Jednocześnie dotarła depesza Rady Ministrów wzywająca do spokoju i posłuszeństwa legalnemu rządowi polskiemu, a telefonicznie W. Bortnowski został poinformowany przez Szefa Sztabu OK nr 1 płk. Więckowskiego o sytuacji w Warszawie. Mające takie informacje i rozkazy dowódca kutnowskiego pułku wydał rozkaz „marszu na Warszawę” .
dr J. Saramonowicz
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS