Przed nami magiczny czas Bożego Narodzenia, związany z wieloma tradycjami, kultywowanymi przez stulecia przez kolejne pokolenia. To okres, kiedy w naszych domach pojawia się ustrojona choinka, w rodzinnym gronie spotykamy się przy wigilijnym stole, uczestniczymy w uroczystej, nocnej mszy – pasterce, śpiewamy kolędy. Te wszystkie obyczaje mają uświadomić nam niezwykłość zdarzenia jakim były narodziny Jezusa. Stały się one także początkiem niezwykłego kultu Dzieciątka Jezus, o którym warto przypomnieć właśnie przed świętami Bożego Narodzenia.
Przedmiotem tego szczególnego kultu jest Dziecię Jezus, czyli osoba Boga-Człowieka w wieku do dwunastu lat. Poprzez ten kult wierni mogą uczcić tajemnice narodzenia oraz okresu dzieciństwa Jezusa z Nazaretu. Pierwsze przejawy kultu Dzieciątka Jezus znajdujemy w Nowym Testamencie. Oto w Ewangelii według św. Łukasza czytamy, iż do stajenki betlejemskiej przybyli w hołdzie pasterze, którzy usłyszawszy radosną nowinę o narodzeniu Zbawiciela, „udali się z pośpiechem i znaleźli Maryję, Józefa i Niemowlę, leżące w żłobie”. Ewangelista św. Mateusz zaś podaje, że Trzej Magowie po intensywnych poszukiwaniach znaleźli Dziecię, „[…] bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. Cześć Dzieciątku złożył również starzec Symeon, który w świątyni wziął Je na ręce, wielbił Boga i dziękował, iż ujrzał „Światłość dla oświecenia pogan i chwałę Izraela”. Ze spotkania z Dzieciątkiem Jezus cieszyła się prorokini Anna, która „rozpowiadała o Nim wszystkim, oczekującym wybawienia Jeruzalem”.
Wiele szczegółów o wydźwięku legendarnym, dotyczących historii dzieciństwa Jezusa, zawiera literatura apokryficzna, a zwłaszcza niektóre ewangelie. I tak Protoewangelia Jakuba, zredagowana w II w.n.e., przedstawia wydarzenia z dzieciństwa Chrystusa aż do rzezi niewiniątek. Ewangelia Tomasza zawiera wiele fantastycznych opowiadań o cudach, dokonanych przez Jezusa już w latach dzieciństwa, stad nosi nawet inny tytuł: Historia dzieciństwa Chrystusa. Gnostyckie (łączące ze sobą poglądy chrześcijańskie i pogańskie) opowiadania o dzieciństwie Jezusa informują o poselstwie anioła Borucha do 12-letniego Jezusa, o przekazaniu mocy nadprzyrodzonej przez Dzieciątko Jezus św. Janowi Chrzcicielowi i Marii, o związkach Dziecięcia z Duchem Świętym. Do późniejszych legend na temat dzieciństwa Jezusa należy Ewangelia Pseudo-Mateusza, zwana Księgą narodzin Matki Bożej i dzieciństwa Zbawiciela. Trzeba zaznaczyć, że te opracowania apokryficzne były bardzo popularne wśród wyznawców Chrystusa i były niekiedy cytowane przez starożytnych pisarzy chrześcijańskich.
Dlatego też wielu chrześcijan pragnęło otrzeć się o grotę betlejemską, a nawet zamieszkać w jej pobliżu. Zapoczątkowany już w starożytności ruch pielgrzymkowy do Ziemi Świętej, wzmógł się w średniowieczu, kiedy liczni wierni pragnęli dotrzeć do miejsc świętych, by pomodlić się w Grocie Narodzenia i dotknąć własną figurkę o żłóbek betlejemski. W wiekach średnich podkreślano problematykę człowieczeństwa Chrystusa Pana i łączono kult Dzieciątka z kultem Męki Pańskiej, nawiązując do początku i końca ziemskiego życia Zbawiciela. Św. Bernard z Clairvaux sprawił, że kult Dzieciątka Jezus stał się istotnym elementem duchowości powstałego zakonu cystersów, mających wielki wpływ w rozwój kultury duchowej i materialnej w epoce średniowiecza w całej niemal Europie. Do duchowości cysterskiej nawiązał w XIII stuleciu św. Franciszek z Asyżu, który oparł swoje rozmiłowanie do Dzieciątka Jezus bardziej na treściach ewangelicznych, podkreślając jego ubóstwo, uniżenie, prostotę, skłaniające do naśladowania. U schyłku średniowiecza kult Dzieciątka Jezus upowszechnił się w krajach niemieckich i skandynawskich, a także w Czechach i Niderlandach, będących ojczyzną „devotio moderna” – nowego sposobu myślenia i pobożności. Mnożyły się modlitwy, a w mszałach umieszczano specjalne formularze o Dzieciątku Jezus. Zanim powstały tradycyjne szopki powszechnym stało się stawianie w okresie Bożego Narodzenia figurek z drewna, porcelany i terakoty w klasztorach i w domach prywatnych. Ponadto umieszczano je w niszach, a nawet fundamentach nowych budowli dla uproszenia domownikom błogosławieństwa.
W czasach reformacji protestanckiej i reformy potrydenckiej Kościoła nabożeństwo do Dzieciątka Jezus rozwijało się przede wszystkim w środowisku zakonów karmelitańskich, związanych z św. Teresą Wielką i św. Janem od Krzyża. Polecali oni sprawiać małe posążki i nosić je ze sobą, w przekonaniu o ich pomocy w każdej potrzebie. Z okazji Bożego Narodzenia tworzyła św. Teresa poezję, przeznaczoną do śpiewu, w której wyrażała wielki zachwyt nad faktem Wcielenia Syna Bożego. W klasztorach urządzała procesję z figurą Dzieciątka. Do nowo zakładanych klasztorów ofiarowała posążki Dzieciątka Jezus. Nabożeństwo i kult Dzieciątka Jezus zostały więc mocno zakorzenione w tradycji Karmelu. Świadectwa o nim sięgają samych początków zakonu, tj. połowa XIII w. Jedna z legend mówi, że Święta Rodzina, uciekając do Egiptu zatrzymuje się u pustelników na Górze Karmel. Ta „wizyta” została uwieczniona na jednym z malowideł w kopule Bazyliki Matki Bożej Królowej i Ozdoby Karmelu na Górze Karmel. Szczególną cześć odbierało Dzieciątko Jezus także w innych sanktuariach, rozsianych w różnych krajach. Spośród nich należy przede wszystkim wymienić kościół pw. Ara coeli w Rzymie. Od XVI w. wielkim kultem cieszyło się znajdujące się tam Bambino Gesú, łaskami słynąca figurka Dzieciątka Jezus. To do niej każdego roku w oktawie Bożego Narodzenia podążały dzieci rzymskie, by z ambony świątyni głosić chwałę Dzieciny – wierszem, prozą czy pieśnią. Poprzez kult Dzieciątka Jezus broniono tajemnicy człowieczeństwa Chrystusa jako jedynej i pewnej drogi życia duchowego, drogi do zjednoczenia z Bogiem.
Za światowe centrum kultu Dzieciątka Jezus uważa się Karmel francuski, gdzie podstawy teologiczne stworzył kardynał Piotr Bérulle i założeni przez niego oratorianie, a formy nabożeństwa ułożyła karmelitanka Małgorzata od Najświętszego Sakramentu. Centrum kultu powstało w klasztorze karmelitańskim w Beaune. Była tam czczona figurka Dzieciątka Jezus, zwana „Małym Królem łaski” lub „Małym Królem chwały”, z diademem na głowie i berłem w lewej dłoni, a prawa w geście błogosławieństwa. Z Beaune wyszły popularne praktyki kultowe, jak „Wspomnienie Dzieciątka Jezus” 25 każdego miesiąca, poświęcenie godzin dnia kolejnym 12 latom Jezusa, nowenna do Bożego Narodzenia, nowenna w dniach od 25 stycznia do 2 lutego, koronka, litania, oficjum ku czci Dzieciątka Jezus, procesja z figurką, intronizacja figurki w celi karmelitanki w dniu jej obłóczyn, konsekracja zakonnic przed statuą Dzieciątka Jezus. Wymienione pobożne praktyki zostały również przyjęte w środowiskach zakonnych benedyktynek, bernardynek, cysterek, dominikanek, kapucynek, urszulanek francuskich i wizytek. Od XVI stulecia wielkimi propagatorami kultu Dzieciątka Jezus byli także jezuici. Pod patronatem Dzieciątka Jezus powstawały różne instytucje charytatywne, wychowawcze i misyjne dla dzieci i osób z nimi związanych. Rozwijały też działalność różne bractwa i stowarzyszenia. Od XVII w. pod wezwaniem Dzieciątka Jezus powstawały liczne wspólnoty zakonne żeńskie wyspecjalizowane w działalności charytatywnej, zwłaszcza opiece nad dziećmi i młodzieżą, ubogimi, starcami i chorymi.
Drugim wielkim ośrodkiem kultu Dzieciątka Jezus był Karmel w Pradze, skąd promieniował na Włochy, Belgię, Europę Środkową i kraje zamorskie. Jego centrum znajdowało się w karmelitańskim kościele pw. Matki Bożej Zwycięskiej na Małej Stranie w Pradze. W 1628 r. księżna Poliksena Lobkowic sprowadziła dla karmelitów bosych z Hiszpanii woskową figurkę o wysokości 48 cm, przedstawiającą małego Jezusa. Rzeźba przedstawia trzyletniego Jezusa jako chłopca pełnego dziecięcego wdzięku. Jego twarzy nadano łagodne rysy, typowe dla wieku w jakim przedstawiono Zbawiciela. Nad niebieskimi oczami o opadających kącikach znajdują się lekko uniesione, wąskie brwi. Drobne, czerwone usta wykrzywione są w niemal niezauważalnym, dobrotliwym uśmiechu. Głowę Jezuska wieńczą zwichrzone, jasne loki. Prawa ręka uniesiona jest na wysokość barku w geście błogosławieństwa. Postać Dzieciątka okrywa brokatowa sukienka i płaszcz sięgający stóp. To ubieranie figurki w rozmaite barwne w szaty, których kolory odpowiadają kalendarzowi liturgicznemu, było typowo barokowym zjawiskiem o charakterze teatralnym. Księżna przekazała ubogim karmelitom swój klejnot rodzinny ze słowami: „Oto przekazuję wam, co mam najdroższego. Oddajcie cześć temu Dzieciątku, a na niczym wam zbywać nie będzie”. Wypadki krwawej wojny trzydziestoletniej w Pradze spowodowały uszkodzenie figurki przez protestantów, którzy uważali ją za „zabobon papieski”. Wielki skarb, pozbawiony woskowych rączek, wrzucono za ołtarz. Dopiero powrót karmelity o. Cyryla na stałe do praskiego klasztoru w 1637 r. spowodował umieszczenie figurki w oratorium. Pewnego razu rozmodlony usłyszał on słowa: „Zmiłujcie się nade mną, a ja wam pokój przywrócę. Im więcej czcić mnie będziecie, tym bardziej będę wam błogosławić”. Dzięki jego zabiegom figurka została odrestaurowana i w 1651 r. intronizowana w nowej kaplicy. W 1655 r. odbyła się wielka uroczystość koronacyjna. W okresie józefinizmu (od 2 poł. XVIII w.) kult Dzieciątka praskiego został zahamowany i odżył dopiero w połowie XIX w. Praskie Dzieciątko do dziś odwiedzane jest przez setki wiernych dziennie, a figurka stanowi również niemałą atrakcję turystyczną i wzbudza zainteresowanie także pośród osób niezwiązanych z wiarą chrześcijańską. Do rozwoju kultu Dzieciątka Jezus w Polsce przyczynili się w dużej mierze karmelici bosi zakładając Bractwo Praskiego Dzieciątka Jezus w Krakowie, Wadowicach, Lublinie, Czernej i w Przemyślu.
Ze śląskich przykładów figurek Dzieciątka Jezus na uwagę zasługuje rzeźba w kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Jaszkowej Dolnej w Kotlinie Kłodzkiej, gdzie tego typu dzieła były szczególnie popularne. W okresie adwentu ściąga się z głowy figury koronę, rozbiera z pełnych przepychu królewskich szat i stawia na stopniach, po których „schodzi” w dół do żłóbka. Gdy stanie na ostatnim schodku, to znak, że nastało Boże Narodzenie. Na co dzień w Jaszkowej Dolnej Jezusek stoi w ozdobnej, przeszklonej szafce ołtarzowej przy filarze obok ołtarza bocznego. Figurkę tę, powstałą najprawdopodobniej na przełomie XIX i XX wieku, wzorowaną na słynnej figurce praskiego Jezulatka podarował ok. 1900 r. parafii biskup praski.
Figurki przedstawiająca małego Jezusa, bez matki lub jakiegokolwiek innego opiekuna, nie należały do częstych motywów w sztuce sakralnej. Były one wykonywane w różnych technikach i materiałach: najczęściej z wosku, drewna, a od XVIII w. także z porcelany. W średniowieczu były to postaci zbliżone proporcjami i wyglądem do osoby dorosłej. Bardziej realistyczne formy przedstawiania Dzieciątka Jezus przyniosła epoka renesansu. Barokowe przedstawienia dzieci, w tym także Dzieciątka Jezus, charakteryzowały się realizmem. Dzieciątko coraz rzadziej przedstawiano nago, gdyż na soborze trydenckim wyraźnie zaznaczono, że nagość w sztuce sakralnej jest niestosowna i nie ma dla niej miejsca w świątyni. Dlatego Jezulatko otrzymywało bogate, haftowane i dekoracyjnie zdobione szaty. Wyrażało ono uniwersalne, duchowe cechy dziecka, za którymi powinni podążać wszyscy naśladowcy Chrystusa. Od końca XVIII w. zaczęły pojawiać się także wykonane z porcelany lub fajansu figurki, które umieszczano w kołyskach, niewielkich łóżeczkach lub siedzące na tronie. Nadal popularne były przedstawienia z wosku, ukazujące w bardzo naturalistyczny sposób małego Jezusa. Głównymi centrami artystycznymi, w których wykonywano takie kultowe figurki Dzieciątka Jezus były południowe Włochy z Neapolem, Hiszpania z Salamanką i Bawaria w Niemczech.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS