Ostatnie wydarzenia w USA odbiły się nawet na… literaturze. I nie chodzi o to, że w przeciągu paru dni powstała o nich powieść czy dokument. Sprawa dotyczy naszego rodzimego podwórka:
Katarzyna Fiołek jest nauczycielką języka polskiego. Postanowiła wysłać petycję do Ministra Edukacji Narodowej w sprawie usunięcia z listy lektur szkolnych “W pustyni i w puszczy” autorstwa Henryka Sienkiewicza. Polonistka zaczyna od tego, że w postniewolniczym świecie, w którym ludzie wciąż giną z powodu koloru skóry, ta książka nie powinna być dla polskich dzieci podstawowym źródłem informacji o innych rasach i religiach.
“Przedstawia Afrykanów i Arabów w sposób właściwy dla dziewiętnastego wieku, utrwalając szkodliwe stereotypy i krzywdząco przerysowując kulturowe różnice. To książka, która pomimo wielu swoich wspaniałych cech, uczy pogardy, braku szacunku i poczucia wyższości nad każdym, kto nie jestem białym chrześcijaninem. Jaki jest cel indoktrynowania uczniów myśleniem o świecie sprzed stu sześćdziesięciu lat?” – tłumaczy polonistka.
Można by się zadumać nad tym artykułem, westchnąć: „Takie czasy, panie, że już nawet biednego Sienkiewicza się czepiają” i popomstować na tzw. poprawność polityczną. Nie zamierzam jednak roztrząsać tutaj zasadności (lub jej braku) zarzutów stawianych przez panią polonistkę. Nurtuje mnie inna rzecz: na jakiej zasadzie dobiera się książki, które mają przyswoić sobie na lekcjach j. polskiego uczniowie wszystkich szczebli edukacji przymusowej? Kto wyznacza „żelazny kanon” i na jakiej podstawie jest on utrzymywany rok po roku? Czy odbywa się jakieś głosowanie czy o wszystkim decyduje jedna osoba?
Próbuję sięgnąć pamięcią do swoich dawnych szkolnych lat, czyli do ostatniej dekady dwudziestego wieku. Czy w podstawówce i liceum omawialiśmy lektury z uwagi na ich moralny przekaz, trafne odzwierciedlenie epoki, jakąś prawdę o świecie, zgodność z rzeczywistością? Czy wyłącznie ze względu na ich wartość literacką, mierzoną w zachwytach krytyków bądź popularność? A może wszystko naraz? „W pustyni i w puszczy” mieliśmy na pewno, pamiętam nawet oglądany na lekcji w podstawówce film. Z pewnością polecę tę książkę córce. I nie zamierzam przy niej moralizować na temat relacji biali-czarni, chrześcijanie-muzułmanie, kolonialiści-tubylcy (chyba, że mnie zapyta – tylko co ja jej wówczas powiem???), tak jak nie będę moralizować, gdy weźmie się za czytanie współczesnych książek, napisanych pod dyktando liberałów czy wręcz libertynów.
Co jednak z czytaniem przymusowym, czyli zestawem lektur? Wytężam pamięć i z trudem wygrzebuję kilka tytułów, resztę muszę wygooglać. Niektóre były przeznaczone stricte dla dzieci i młodzieży („Puc, Bursztyn i goście”, „Ten obcy”, „Dzieci z Bullerbyn”, „O krasnoludkach i sierotce Marysi”), jednak inne, zwłaszcza w liceum, już dla starszego czytelnika. I to dużo starszego. Coraz bardziej utwierdzam się w przekonaniu, iż do pewnych książek trzeba dorosnąć, inaczej nie ma mowy o ich odpowiednim odbiorze, głębszej refleksji nad nimi czy docenieniu kunsztu operowania słowem. Opowiadania Borowskiego czy Iwaszkiewicza, Sienkiewiczowska Trylogia, dramaty Ibsena, sztuki Fredra, „Lalka” Prusa, „Ferdydurke” Gombrowicza, „Cyd” Corneille’a, „Mistrz i Małgorzata” Bułhakowa, „Pan Tadeusz” Mickiewicza, „Nad Niemnem” Orzeszkowej i cała masa poezji różnorakich – te lektury są przeznaczone dla ludzi emocjonalnie dojrzałych, intelektualnie wyrobionych, patrzących na świat z perspektywy człowieka, który już co niego przeżył. Najgorsze, że niektóre pozycje zostały bestialsko okrojone i – jak by powiedział Gombowicz – „upupione”: mam tu na myśli „Podróże Guliwera” Swifta oraz „Robinsona Crusoe” Defoe.
Co nam właściwie dały te wszystkie czytane na akord, pod presją czasu, po łebkach i często bez zrozumienia lektury? Co nam dało szybkie i pobieżne ich omówienie? Nie obarczam za to dpowiedzialnością nauczycieli, którzy starali się wycisnąć z każdego utworu maksymalną ilość znaczeń, interpretacji i wniosków. Winę ponosić może jedynie ten, kto wyznaczył określony materiał do przerobienia. Jednak czy tylko brak czasu był przyczyną naszych kiepskich relacji z lekturami? Poza wyjątkami (dotyczącymi zarówno osób, jak i książek) nie docenialiśmy ich, często czytaliśmy jedynie opracowania, a potem obrywaliśmy pałę za pałą za nieznajomość szczegółów. Na niektóre książki jest za wcześnie nawet po dwudziestce, dorasta się do nich dopiero mając czwarty czy piąty krzyżyk na karku. A czasami nie dorasta w ogóle.
Co w takim razie powinny czytać dzieci w szkole? Czy tylko literaturę skierowaną do ich grupy wiekowej? Czy dopiero na studiach powinny zapoznawać się z pozycjami dla dorosłych? Nie mnie o tym decydować, zauważam tylko, że robienie na siłę z młodych ludzi erudytów jest bez sensu. Zastanawiam się również mocno, jak to będzie z czytelnictwem mojej córki w jej czasie wolnym. Jakiś czas temu przywlokłam z domu rodziców wszystkie swoje „dziecięce” książki. Patrzę na nie i zapytuję samą siebie: czy powinnam polecić je swojej córce czy może dać jej całkowicie wolną rękę? W końcu urodziła się niespełna 36 lat po mnie, w innych czasach, jej dorastaniu towarzyszyć będą zupełnie inne hity. Czy powinno się modelować gust dziecka, zachęcając je do czytania określonych rzeczy? Z jednej strony wydaje mi się to całkowicie naturalne, z drugiej, nie chcę wyjść na ramola namawiającego do lektur, które są dla dziecka nudne, staroświeckie i niezrozumiałe. Dzisiejsza dzieciarnia ma swoje arcydzieła, swoich bohaterów, swoje ideały.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS