Książeczki mieszkaniowe

Książeczki mieszkaniowe – zmiany od 2021 roku

Od 19 stycznia 2021 roku obowiązują nowe regulacje prawne dla posiadaczy książeczek mieszkaniowych, założonych do 23 października 1990 roku. Poszerzają one dotychczasowy katalog zdarzeń uprawniających do otrzymania premii gwarancyjnej. Nowe przepisy wprowadzone zostały ustawą z dnia 10 grudnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa (Dz. U. z 4 stycznia 2021 r., poz. 11).

Czym są książeczki mieszkaniowe?

W czasach PRL władze zachęcały ludzi do oszczędzania na mieszkanie na tzw. książeczkach mieszkaniowych. Po uskładaniu wkładu na mieszkanie spółdzielcze właściciel książeczki mógł liczyć na dodatkową premię – tzw. gwarancyjną. System zawalił się jednak w kryzysie gospodarczym lat 70. i 80. Wkład zgromadzony na książeczce nie starczał już na mieszkanie. W III RP można już było jednak dzięki książeczce sfinansować część wydatków np. na wykup mieszkania czy wymianę okien.

Z tej możliwości nie skorzystało jednak nadal ponad milion osób (tyle wydanych książeczek nie zostało zlikwidowanych). Mają prawo do premii, ale wydatki mieszkaniowe, jakie planują, nie są podstawą do wypłaty premii. Od stycznia 2017 r. RPO proponował, by rozszerzyć listę wydatków mieszkaniowych, na które można dostać premię.

Premia gwarancyjna – zmiany od 2021 roku

Dzięki zmianie, o jaką wnosił RPO, o wypłatę premii gwarancyjnej można ubiegać się również w przypadku:

• zapłaty części ceny lokalu mieszkalnego (ponad 3% wartości odtworzeniowej lokalu), na podstawie umowy najmu instytucjonalnego (z dojściem do własności),
• wymiany okien, montażem, wymianą lub modernizacją instalacji gazowej, instalacji elektrycznej, instalacji   wodno – kanalizacyjnej w lokalu mieszkalnym lub domu jednorodzinnym, którego posiadacz książeczki jest właścicielem lub do którego przysługuje mu spółdzielcze prawo,
• poniesienia wydatków na termomodernizację w lokalu mieszkalnym lub domu jednorodzinnym (co najmniej 6 tys. zł),
• ponoszenia opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntu w prawo własności przez co najmniej 5 lat, jeżeli opłata związana jest z lokalem mieszkalnym lub domem jednorodzinnym.

Dodatkowo, w wyniku zmiany dotychczasowego katalogu czynności uprawniających do wypłaty premii gwarancyjnej, o premię można się będzie ubiegać także przy:

• zakupie lub zamianie lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, w ramach współwłasności w częściach ułamkowych,
• zakupie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej w częściach ułamkowych.

W obu przypadkach udział musi wynieść co najmniej 1/4.

Ponadto właściciele książeczek mieszkaniowych   będą mieli pierwszeństwo przy naborze wniosków o zawarcie umowy najmu w programie „Mieszkanie na start”.

Zgodnie z nowymi uregulowaniami trzeba będzie zarejestrować książeczkę mieszkaniową w banku, który ją obsługuje, do dnia 31 grudnia 2022 r.  Właściciel książeczki zarejestrowanej po tej dacie, nie utraci uprawnienia do premii gwarancyjnej, ale będzie mógł się ubiegać o jej wypłatę dopiero od 1 stycznia kolejnego roku po dacie rejestracji książeczki (np. książeczkę mieszkaniową zarejestrowaną w 2023 r. będzie można zlikwidować od 1 stycznia 2024 r.). 

Rzecznik Praw Obywatelskich zauważa, że poszerzenie katalogu zdarzeń uprawniających do otrzymania premii gwarancyjnej jest odpowiedzią Rządu na liczne wstąpienia Rzecznika kierowane w tej sprawie do Premiera i właściwych Ministrów (IV.7216.19.2016). W wystąpieniach tych Rzecznik wskazywał, na konieczność podjęcia przez Rząd odpowiednich działań zmierzających do definitywnego rozwiązania problemu tzw. książeczek mieszkaniowych. W ocenie Rzecznika obowiązujący dotychczas katalog zdarzeń uprawniających do otrzymania premii gwarancyjnej – jedynego szczególnego uprawnienia przysługującego posiadaczom książeczek mieszkaniowych uległ wyczerpaniu. Co oznacza, że nadal jeszcze ponad 1 milion posiadaczy książeczek mieszkaniowych nie może skorzystać z premii gwarancyjnej, bowiem nie są w stanie spełnić żadnego z warunków uprawniających do jej uzyskania.