Kosmki jelitowe to nic innego jak drobne wypustki pokrywające wewnętrzną ścianę jelita cienkiego. Choć wydają się niepozorne, ich rola dla funkcjonowania i zdrowia człowieka jest nie do przecenienia. Niestety, istnieją choroby, które prowadzą do ich wyniszczenia, co ma dla organizmu dalekosiężne konsekwencje! Co warto wiedzieć o kosmkach jelitowych?
- Po co nam kosmki jelitowe?
- Jak zbudowane są kosmki jelitowe?
- Jak działają kosmki jelitowe?
- Zanik kosmków jelitowych
- Kosmki jelitowe a celiakia
- Czy o kosmki jelitowe można dbać?
Jelito cienkie to jeden z najistotniejszych etapów przewodu pokarmowego – to tutaj bowiem absorbowana jest ogromna większość związków odżywczych i minerałów, które skonsumowaliśmy wraz z pożywieniem. Znajduje się ono między żołądkiem, który poddaje treść pokarmową wstępnej obróbce za pomocą kwasów, a jelitem grubym, gdzie przygotowywany jest materiał do wydalenia. W jelicie cienkim działają enzymy wyprodukowane w trzustce i wątrobie pozwalające organizmowi wykorzystać tłuszcze, białka i węglowodany obecne w pożywieniu. Ich wchłanianie byłoby jednak nieefektywne bez kosmków jelitowych właśnie.
Po co nam kosmki jelitowe?
Można powiedzieć, że kosmki jelitowe są częścią błony śluzowej jelita cienkiego. Wyobrazić je sobie można jako wypustki na dywaniku frotte, równomiernie pokrywające całą jego powierzchnię. Każdy kosmek jest bardzo mały, bo mierzy zaledwie 0.3 do 1.5 mm, ale ich siła tkwi w liczbie. W jelicie cienkim znajduje się bowiem aż dziesięć milionów wypustków skupionych gęsto obok siebie. Na jednym milimetrze kwadratowym można doliczyć się nawet czterdziestu!
I tutaj pojawia się sedno istnienia kosmków jelitowych – gdyby ich powierzchnię rozprostować, to wraz z powierzchnią ściany jelit dałaby ona łącznie 200 m2! Cały ten obszar ma zaś jedno kluczowe zadanie: wchłaniać związki odżywcze, tak, aby nie zabrakło ich organizmowi do rozwoju i codziennego funkcjonowania.
Jak zbudowane są kosmki jelitowe?
Mimo rozwoju medycyny ludzie przez długie wieki nie wiedzieli nic o istnieniu kosmków jelitowych. Dopiero wynalezienie mikroskopów pozwoliło uczonym w XIX w. zbadać i opisać dokładną strukturę ściany jelita cienkiego.
Zdrowe kosmki jelitowe mają postać wydłużonych, zaokrąglonych wypustków, które są ruchome i dość elastyczne. Pokrywa je tkanka nabłonkowa włoskowata, nazwana tak od pokrywających ją włosków, zwanych fachowo mikrokosmkami. Nie będzie pewnie dla nikogo niespodzianką, że i owe nierówności nabłonka dodatkowo zwiększają potencjał absorpcyjny jelit. Mikrokosmki, choć tak mikroskopijne, pełnią bardzo istotną funkcję, ponieważ wydzielają enzymy, które trawią sacharozę, czyli cukier, laktozę, czyli cukier mleczny oraz gluten.
Warto dodać, że w każdym pojedynczym kosmku znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne, którymi wchłonięte związki wędrują do krwiobiegu. Ta drogą dostają się one również do wątroby. Postać kosmków różni się nieco w zależności od ich położenia. W dwunastnicy, czyli początkowym odcinku jelita cienkiego, są niższe i mają kształt liściasty, podczas gdy dalej robią się rzadsze i bardziej cylindryczne. Sam obraz kosmków jelitowych może wskazywać na choroby jelit.
Jak działają kosmki jelitowe?
Jak już wyżej wspomniano, kosmki jelitowe to sprytny sposób Matki Natury na poszerzenie błony śluzowej jelit bez powiększania organizmu człowieka. Owa powierzchnia zaś jest niezbędna, aby nie dochodziło do niedoborów. Związki odżywcze nie wpadają bowiem do żadnej konkretnej rury czy kanału transportowego, ale w dość równomierny sposób przedostają się przez ścianki jelita metodą dyfuzji.
Kosmki jelitowe są przy tym na tyle wyspecjalizowane, że potrafią oddzielnie absorbować lipidy (rozbite tłuszcze) za pomocą naczyń limfatycznych, a oddzielnie wchłaniać aminokwasy i cukry proste za pośrednictwem naczyń krwionośnych. Silnie unerwione i ukrwione, należycie wilgotne i wyposażone w bardzo cienki nabłonek wydają się być zaprojektowane z podziwu godną pomysłowością.
Co więcej, wydaje się, że kosmki jelitowe odgrywają również rolę w kształtowaniu ogólnej odporności organizmu. W ich wnętrzu znajdują się bowiem ważne limfocyty (m.in. makrofagi, limfocyty T), które chronią śluzówkę przez patogenami i oddziałują na cały system limfatyczny, stymulując wydzielanie alarmujących cytokin.
Ciekawostka: Na kosmki jelitowe wpływają bakterie rezydujące w naszych jelitach. Zdaniem naukowców z Uniwersytetu w Gothenburgu obecność określonych bakterii sprawia, że kosmki skracają się i poszerzają, co z kolei prowokuje powstawanie nowych naczyń krwionośnych. Jest to jeden ze sposobów, w jaki dobroczynne mikroorganizmy poprawiają absorpcję związków odżywczych.
Zanik kosmków jelitowych
Niestety, nie wszystkie mikroorganizmy, które przedostaną się do przewodu pokarmowego, działają na naszą korzyść. Niektóre patogeny wywołujące zaburzenia gastryczne mają wręcz szkodliwy wpływ na kosmki. Mowa na przykład o bakterii Vibrio parahaemolyticus zamieszkującej słone wody i obecnej np. w niedogotowanych płodach morskich. U ludzi wywołuje ona poważną biegunkę – w 2005 r. w samym Chile odnotowano aż 10 tysięcy przypadków. W badaniach laboratoryjnych prowadzonych na królikach zakażonych wspomnianą bakterią okazało się, że wyraźnej zmianie ulega struktura kosmków jelitowych – stają się one bardziej nieregularne, poszarpane, a częściowo nawet zniszczone. Podobne zniszczenia powodują również rotawirusy odpowiedzialne za tzw. grypę żołądkowo-jelitową, co tłumaczy dlaczego ludzie nawet po ustaniu symptomów infekcji długo jeszcze miewają problemy trawienne.
Nie tylko jednak infekcje wywierają szkodliwy wpływ na postać i funkcjonowanie kosmków jelitowych. W organizmie zachodzi bowiem więcej procesów zapalnych, które mają podłoże nieinfekcyjne. Mowa na przykład o zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, który jest niczym innym jak przerostem naturalnej flory jelita. Jego przyczyny mogą być różne – od zaawansowanego wieku i niskiej odporności po nieprawidłowości w budowie jelit czy zaburzenia ich perystaltyki. U chorych w badaniach histopatologicznych stwierdza się zanik kosmków jelitowych, a objawy są dość przykre i obejmują m.in. niekontrolowaną utratę wagi ciała, przewlekłą biegunkę, anemię, niedobory witamin A i D, a także bóle brzucha i wzdęcia. Schorzenie leczy się preparatami antybiotycznymi, przeciwbiegunkowymi i probiotycznymi.
Kosmki jelitowe a celiakia
Innym powodem zaniku kosmków jelitowych jest celiakia, czyli choroba polegająca na nietolerancji glutenu. Przypomnijmy, że gluten jest białkiem obecnym we większości zbóż, zwłaszcza pszenicy, i zapewnia ciastu pożądaną elastyczność. Wielu ludzi, najprawdopodobniej z przyczyn genetycznych, nie radzi sobie jednak z obecnością glutenu w układzie pokarmowym, co przekłada się na biegunki, wzdęcia, bóle brzucha, a czasami także wymioty i utratę wagi, jak również obrzęki, bóle stawów i kości czy anemię. Celiakię diagnozuje się często już w bardzo młodym wieku i niestety towarzyszy ona chorym aż do końca życia. Eliminacja glutenu z diety pozwala żyć bez objawów, ale przed diagnozą w jelicie cienkim powstaje zwykle stan zapalny, który prowadzi do zniszczenia struktury kosmków jelitowych. W badaniu histopatologicznym są one zazwyczaj spłaszczone, co naturalnie ogranicza ich absorpcyjną funkcję.
Czy o kosmki jelitowe można dbać?
Czy chory na celiakię, który przejdzie na dietę bezglutenową, ma szansę na odbudowę kosmków jelitowych? Zdaniem naukowców błona śluzowa jelit regeneruje się dość intensywnie i wystarczą nawet 72 godziny bez czynników drażniących, takich jak gluten, aby komórki zaczęły się odnawiać. U większości chorych powrót do zdrowia trwa kilka tygodni lub miesięcy pod warunkiem ścisłego przestrzegania diety. Śluzówka powoli się goi, powraca odpowiednie jej nawilżenie, a i same kosmki jelitowe zaczynają się odbudowywać.
Medycyna oczywiście próbuje wspomóc te naturalne procesy regeneracyjne. Z przeprowadzonych dotąd badań wynika, że suplementacja L-glutaminianem może pozytywnie wpływać na odbudowę struktury jelit i wydłużenie kosmków, co z kolei ma przełożenie na lepszą absorpcję składników odżywczych.
Ponadto korzystny potencjał wykazują również probiotyczne organizmy, a konkretnie szczepy bakterii Lactobacillus fermentum, Pediococcus acidilactici, Bifidobacterium adolescentis – w badaniach prowadzonych na zwierzętach kilkutygodniowa ustna suplementacja wspomnianymi bakteriami spowodowała wyraźne wydłużenie kosmków jelitowych. Można więc przypuszczać, że i u ludzi dieta bogata w probiotyki, zarówno w postaci suplementów, jak i fermentowanych produktów spożywczych, np. kwaśne mleko, kefir, kiszona kapusta, kimchi, sprzyjać może odnowie kosmków jelitowych, a, co za tym idzie, poprawie ogólnego zdrowia!
Bibliografia
- Arzu Ensari, Michael N Marsh; “Exploring the villus”; data dostępu: 2020-10-20
- Nancy Lapid; “How the Intestinal Villi Help With Digestion”; data dostępu: 2020-10-20
- IMAIOS SAS; “Intestinal villi – Villi intestinalis”; data dostępu: 2020-10-20
- Jane Anderson; “Conditions That Cause Villous Atrophy”; data dostępu: 2020-10-20
- Madison Oppenheim; “Digestion’s Cutest Heroes: A Dive Into the Intestinal Villi”; data dostępu: 2020-10-20
- Erdal Matur, Evren Eraslan; “The Impact of Probiotics on the Gastrointestinal Physiology”; data dostępu: 2020-10-20
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS