Kobiety rządzą biografiami. Pięć najlepszych autorek (i jeden autor) powalczy o Nagrodę Juliusza

Tych pięć książek powalczy o tytuł najlepszej biografii wydanej w ubiegłym roku, a jej autorka lub – w przypadku jednej z nominowanych publikacji – autorzy otrzymają statuetkę i nagrodę finansową w wysokości 50 tys. zł. Zwycięski tytuł poznamy 23 października – podczas Rybnickich Dni Literatury. 

Statuetka ‘Juliusza’ Fot. Grzegorz Celejewski / Agencja Gazeta

Biografie kobiet pisane przez kobiety

W tegorocznej edycji konkursu wyraźnie dominuje pierwiastek kobiecy. Trzy z pięciu finałowych biografii dotyczą właśnie kobiet – pisarki, opozycjonistki, strażniczki. Dodatkowo jedna z biografii porusza wątek lesbijskiej miłości. Wszystkie zaś napisane zostały przez autorki, w tym jedna – przez damsko-męski duet.  

“Kowalska. Ta od Dąbrowskiej”

Pierwsza z nominowanych do finału pozycji – “Kowalska. Ta od Dąbrowskiej” Sylwii Chwedorczuk – jest biografią niesłusznie zapomnianej pisarki i redaktorki, autorki przejmującej “Szczeliny”, Anny Kowalskiej. Przez wiele lat była partnerką Marii Dąbrowskiej, z którą od 1940 roku prowadziła korespondencję, co jest ewenementem w historii polskiej literatury. Relacja obu pisarek była głęboka, ale i burzliwa. Do dziś zachwyca i intryguje.

Książka Chwedorczuk opowiada m.in. historię uczucia dwóch kobiet, z którym nie wiadomo było, co uczynić. Ukazuje złożoność relacji z mężem Anny, Jerzym oraz dramatyzm żywionych uczuć do Marii.

“Chwedorczuk z powodzeniem kreśli portret psychologiczny bohaterki książki, posiłkując się jej bogatą korespondencją z autorką „Nocy i dni” oraz zapiskami w dziennikach; śledzi także wątki autobiograficzne w jej utworach prozatorskich (…). Smutna, głęboko prawdziwa książka” – pisze Aleksander Kaczorowski z kapituły konkursu.

‘Kowalska. Ta od Dąbrowskiej’, Sylwia Chwerdoruczk Fot. Marginesy

“Anna szuka raju”

“Anna szuka raju” Doroty Karaś i Marka Sterlingowa to owoc biograficznego śledztwa na temat prywatnego życia Anny Walentynowicz – „Przodującej spawaczki”, „Bohaterki Sierpnia ’80″, „Symbolu Solidarności” – które skrywało wiele tajemnic. Autorzy dotarli do niepublikowanych archiwalnych nagrań i dokumentów. Odwiedzili rodzinę Anny w Ukrainie, skłonili do zwierzeń jej syna, Janusza. Rozmawiali z przyjaciółmi i przeciwnikami Anny: Lechem Wałęsą, Bogdanem Borusewiczem, Hanną Krall czy agentem, który zaważył na relacjach Anny z Wałęsą. Przeczytali w IPN-ie teczki związane z opozycją.

Książka Doroty Karaś i Marka Sterlingowa to również wciągająca opowieść o kobiecie, której życie było nierozerwalnie związane z najważniejszymi wydarzeniami w powojennej Polsce.

“Biografię Anny Walentynowicz autorstwa Doroty Karaś i Marka Sterlingowa można czytać jako podręcznik uwikłania jednostki w polityczne mechanizmy historii. Czytelnicy zyskują opowieść o niejednoznacznej postaci, która kluczy, zaciera ślady, a jednocześnie wciąż – także pośmiertnie – płaci wysoką cenę za swoje zaangażowanie” – pisze Agnieszka Dauksza, jurorka konkursu. 

‘Anna szuka raju’ Doroty Karaś i Marka Sterlingowa (Znak) fot. materiał prasowy

“Miron, Ilia, Kornel. Opowieść biograficzna o Kornelu Filipowiczu”

Trzecia z finałowych pozycji – “Miron, Ilia, Kornel. Opowieść biograficzna o Kornelu Filipowiczu” Justyny Sobolewskiej – to spojrzenie na życie tego nieco zapomnianego pisarza przez pryzmat jego własnej twórczości.

“Jako pisarz był doceniany, ale jednak ciągle pozostawał na uboczu: twórca krakowski, partner „naszej noblistki” Wisławy Szymborskiej. A tymczasem to był autor pierwszorzędny i – jak mawiał Jerzy Pilch – rasowy, mistrz krótkiej formy, do którego się pielgrzymowało. Opowieść o jego życiu toczy się w głównym nurcie polskiej historii, pokazuje zaangażowanie i wybory lewicowej inteligencji” – pisze Justyna Sobolewska, admiratorka twórczości Filipowicza.

“Cenię tę książkę za to, że jest treść przylega doskonale do tytułu, a właściwie podtytułu. Stworzyła bowiem Justyna Sobolewska prawdziwą opowieść, może nawet rodzaj gawędy, o życiu człowieka i jego związkach z ludźmi i przedmiotami” – informuje Tadeusz Sławek z kapituły “Juliusza”. 

Justyna Sobolewska, ‘Miron, Ilia, Kornel. Opowieść biograficzna o Kornelu Filipowiczu’ .

“Nasza pani z Ravensbruck”

“Nasza pani z Ravensbruck” Marty Grzywacz jest z kolei historią Johanny Langefeld, której Heinrich Himmler powierzył stworzenie i ukształtowanie pierwszego żeńskiego obozu w Ravensbruck, była też nadzorczynią Lichtenburgu i FKL Auschwitz II-Birkenau. 

To opowieść o jednej z najbardziej tajemniczych i kontrowersyjnych postaci nazistowskiego systemu zagłady. Kiedy w 1947 roku w Muzeum Narodowym w Krakowie zebrał się Najwyższym Trybunał Narodowy, który miał sądzić nazistowskich zbrodniarzy, okazało się, że brakowało wśród nich właśnie Johanny Langefeld. Parę lat później zaczną chodzić słuchy, że ktoś pomógł jej uciec. Czy uwolniły ją dawne więźniarki Ravensbruck? Ofiary miałyby uratować kata? 

“Książka Marty Grzywacz to znakomicie napisana i udokumentowana opowieść o losach Johanny Langefeld, nadzorczyni obozów koncentracyjnych w Ravensbruck i Auschwitz, która po wojnie z pomocą dawnych polskich więźniarek uniknęła procesu i odpowiedzialności za zbrodnie. (…) To książka dojrzała pod każdym względem; autorka trzyma się faktów i przekonująco je interpretuje; nie uprawia żadnego rodzaju propagandy ani polityki historycznej. Stara się zrozumieć motywy postępowania bohaterki książki; odkryć te cechy jej osobowości, które sprawiły, że ofiary dostrzegły w niej wybawicielkę” –  podaje Aleksander Kaczorowski.

Marta Grzywacz ‘Nasza pani z Ravensbruck’, okładka książki fot. materiał prasowy

“Komendant. Życie Salomona Morela”

“Komendant. Życie Salomona Morela” Anny Malinowskiej to z kolei reporterska opowieść o wciąż za mało znanej tragicznej historii mieszkańców Górnego Śląska. Opowieść o Salomonie Morelu, który po wojnie został słynącym z okrucieństwa komendantem obozu pracy Zgoda w Świętochłowicach. Po upadku III Rzeszy przetrzymywano w nim i torturowano Ślązaków. Potem był funkcjonariuszem w więzieniu dla młodocianych w Jaworznie. Jednocześnie Szlomo, pieszczotliwie nazywany przez kolegów z partyzantki „wariatem”, był kochanym ojcem rodziny i lubianym, skorym do żartów kompanem zabaw.

To także książka o tym, czy zemsta pozwala wyrównać rachunki krzywd i do czego prowadzi, jeśli jej łańcuch nie zostanie przerwany.

“Czytelnik otrzymuje niejako podwójny wykład: z jednej strony chodzi o informacje dotyczące Morela i jego życia, z drugiej – o przedstawienie dziejów Górnego Śląska i równie podwójnego ich obrazu: jeden, to ten pisany burzliwą historią zmiennej przynależności państwowej, drugi – to wizerunek wynikający z całkowitego tychże skomplikowanych losów niezrozumienia, niezrozumienia skrzętnie wykorzystywanego przez powojenne władze do projektowania obrazu tej dzielnicy jako ideowo i politycznie „podejrzanej” – informuje Tadeusz Sławek.

fot. materiały prasowe

Tytuł najlepszej książki wybierze kapituła

Pięć finałowych biografii wybrała kapituła, w której zasiadają w tym roku: Agata Passent – krytyczka literacka i felietonistka, Agnieszka Dauksza – literaturoznawczyni i kulturoznawczyni, autorka nagrodzonej w 2020 roku nagrodą Juliusz książki “Jaremianka. Biografia”, Tadeusz Sławek – tłumacz, pisarz i publicysta, były rektor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Zbigniew Kadłubek – prof. UŚ, komparatysta, filolog, tłumacz, eseista oraz Aleksander Kaczorowski – publicysta, bohemista, pisarz, autor nagrodzonej w 2019 roku nagrodą Juliusz biografii Oty Pavla “Pod powierzchnią”.

Na tegoroczny konkurs literacki zgłoszonych zostało 68 publikacji. 

Nagroda przyznawana będzie w tym roku po raz szósty, od 2019 roku dedykowana jest biografiom. 

Zgłoś naruszenie/Błąd