Jaszczurka murowa ‒ opis, występowanie i zdjęcia. Gad jaszczurka murowa ciekawostki

Kiedy zastanawiałem się nad kolejnym gatunkiem, o którym warto by napisać, na stronach zaprzyjaźnionego towarzystwa herpetologicznego natknąłem się na niezwykle ciekawą publikację dotyczącą występowania w Polsce jaszczurki murowej. Jaszczurka murowa, to szeroko rozpowszechniona w Europie jaszczurka, na terenie naszego kraju występuje tylko w kilku miejscach i dyskusyjne jest jej pochodzenie, ale naukowcy wpadli na pewien ciekawy trop!

1. Murówka na kamieniu
2. Wypuszczona czy pozostała?
3. Całkiem biała

Murówka na kamieniu

Jaszczurka murowa (Podarcis muralis) zwana inaczej murówka zwyczajną dorasta do około 22 cm długości ciała i charakteryzuje się brązowym ubarwieniem łusek, które jest poprzeplatane białym, czarnym oraz różnymi odcieniami brązu. A jak dokładnie się to układa? Otóż tło stanowi brąz, na którym znajdują się czarne plamki, a obok nich biegnące przez całe ciało jasne paski. Obserwowane są także osobniki, u których dominuje szare ubarwienie ciała, są to jednak tylko inne formy barwne, nie zaś podgatunki, bowiem mogą się wykluwać w tych samych zniesieniach co osobniki brązowawe pochodzące od jednej samicy. Samiec na brzuchu ma jasnoniebieski odcień łusek, a na bokach ciała znajdują się szerokie, ciemne pasy, które u samic są lekko ograniczone oraz nieco mniejsze. Samice mają także mniejsze rozmiary ciała oraz białe lub kremowe ubarwienie brzucha, co pozwala odróżnić je od samców. Jaszczurka murowa jest jaszczurką o stosunkowo szerokim zasięgu występowania, zwłaszcza w południowej Europie. Można ją spotkać na terenach od zachodniej Francji, przez Włochy, aż po Turcję. Północna granica występowania rozciąga się od południowych krańców Holandii przez Bawarię w Niemczech, Austrię, Czechy oraz Słowację.

Zwierzęta osiągają dojrzałość płciową dopiero w drugim lub trzecim roku życia. Do zbliżenia pomiędzy samcem a samicą dochodzi pod koniec kwietnia lub na początku maja i okres ten trwa do połowy czerwca. Po około czterech tygodniach od kopulacji następuje składanie jaj. W tym celu samice kopią głębokie na 10-20 cm norki, w których składają jaja. Odbywa się to najczęściej w luźnej glebie albo pośród skał, gdzie znajdują się odpowiednie przestrzenie do ich schowania. W jednym zniesieniu możemy znaleźć od 2 do 10 jaj, przy czym najczęściej obserwuje się 8 – 10 jaj. Embriogeneza u tych zwierząt zależy od temperatury i w zależności od tego jakie warunki środowiska będą w danym sezonie, może trwać od 6 do 11 tygodni. Pierwsze małe jaszczurki murowe obserwowane są już na początku lipca, a ostatnie pod koniec sierpnia, zazwyczaj jednak najlepszym czasem do obserwacji młodych murówek jest okres pomiędzy końcem lipca a początkiem sierpnia. Do snu zimowego przygotowują się już od września i zasypiają pomiędzy październikiem a początkiem listopada, chociaż mogą budzić się zimą w zależności od pogody. Przeważnie jaszczurki te wracają do aktywności przy temperaturach od 10^oC i powyżej. Według niemieckich herpetologów średnia długość życia wynosi 4 – 6 lat, a najstarszy znaleziony osobnik miał około 10 lat. Śmiertelność zwierząt w pierwszym roku życia jest bardzo wysoka, bowiem wynosi od 64 – 81% i z każdym rokiem spada. Najbardziej odpowiednim środowiskiem życia dla murówek są tereny dobrze nasłonecznione z dużą ilością skał, takie jak kamieniołomy czy wyrobiska oraz ruiny zamków lub inne opuszczone a przekształcone przez człowieka miejsca. 

Murówka zwyczajna, fot. shutterstock

Wypuszczona czy pozostała?

W maju 2020 roku ukazała się publikacja naukowców, którzy badali populacje jaszczurki murowej na Dolnym Śląsku. Gady obserwowano na trzech stanowiskach w Strzelinie, Przewornie i Gęsińcu w latach 2011 – 2019. Początkowo uważano, i wielu nadal tak sądzi, że murówki zostały najprawdopodobniej wsiedlone do środowiska celowo lub przypadkowo. Wskazuje bowiem na to, bardzo wiele czynników. Chociażby fakt, że populacje te są wysunięte najbardziej na północ, to po pierwsze. Po drugie, że jaszczurki można spotkać na tak stosunkowo małym obszarze. Po trzecie – pomiędzy głównym trzonem populacji, a wyżej wspominanym stanowiskiem nie ma żadnej łączności i ta dolnośląska ostoja jaszczurek murowych stanowi samotną wyspę na mapie zasięgu występowania gatunku. Wreszcie po czwarte – uważano, że w Polsce jest nadal za zimno dla tych zwierząt. Oczywiście to wszystko hipotezy oraz domysły. Jednak warto badać to, co niezbadane i szukać odpowiedzi na pytania, w tym przypadku, te które rodziły się wokół jaszczurki murowej na terenie Polski.

Badacze z Uniwersytetu Wrocławskiego podeszli kompleksowo do tematu i tym sposobem udało im się poznać behawior zwierząt tworzących krajową populację jaszczurki murowej oraz ich pochodzenie. Co się okazało? Wykonano badania mitochondrialnego DNA – to jest to DNA, które organizmy żywe otrzymują od matki. Badania te wykazały bardzo bliskie pokrewieństwo z jaszczurkami zamieszkującymi Czechy oraz Słowację. A tam jaszczurki murowe występują naturalnie… Jak podkreślają nie można wykluczyć zawleczenia gatunku właśnie stamtąd, chociażby przez przypadek – ktoś był w Czechach, a jaszczurki, akurat weszły mu do auta i tym sposobem przemierzyły kilkaset kilometrów, znalazły dogodne miejsce i tak trwają do dzisiaj, w małej, izolowanej populacji. Takie historie przecież się zdarzają. Z drugiej strony nie można także wykluczyć reliktowego pochodzenia populacji, o którym po prostu nie wiedzieliśmy, bo nikt wcześniej nie znał tego stanowiska, nikt się nie zajmował tym tematem i dopiero od niedawna jesteśmy świadomi tego, że jaszczurka murowa zamieszkuje nasz kraj. Tym niemniej dzięki tym badaniom wiemy zdecydowanie więcej o bytności gada w Polsce. Na przykład to, że z zimowego letargu wybudza się w połowie marca i okres aktywności jaszczurki murowej trwa do połowy października, a najstarszy znaleziony osobnik miał 8 lat.

Murówka podczas posiłku, fot. shutterstock

Całkiem biała

Na terenie Europy stwierdzono niezbyt wiele przypadków albinizmu u gadów. Zjawisko zaobserwowano u kilku węży oraz paru jaszczurek zamieszkujących Stary Kontynent. W roku 2004 znaleziono również albinosy jaszczurki murowej, dopiero co wyklute w okolicach Abruzzo w samym centrum Włoch. Gady miały czerwone oczy, jasnożółte plamy oraz w miejscu szarych lub brązowych, całkiem białe łuski. Taka obserwacja to prawdziwy rarytas, ponieważ żeby doszło do ujawnienia się albinizmu potrzeba rodziców, którzy mają tzw. geny recesywne odpowiadające za brak pigmentu i u ich potomstwa te muszą się połączyć, co równia się powstaniu osobników nazywanych homozygotami recesywnymi, tj. posiadającymi geny od obu rodziców w tej drugiej, niedominującej wersji. Na czym rzecz tak naprawdę polega? Otóż albinizm polega na tym, że w organizmie nie ma enzymu – tyrozynazy. Jest on niezbędny do syntezy melaniny, czyli czarnego barwnika. Z tego względu dochodzi do zaburzenia wytwarzania odpowiednich barwników nadających zwierzęciu barwę, jaka jest przypisana do danego gatunku. Zwierzęta nie mające melaniny są o wiele bardziej narażone na negatywne działania promieniowania UV, co może poskutkować poparzeniami lub nieprawidłowym rozwojem rosnącego organizmu.

Obserwujemy kolejne ciekawe zjawisko w świecie zwierząt i to na terenie naszego kraju. Jak już wielokrotnie powtarzałem, powtórzę także tym razem. Nie trzeba wyruszać gdzieś daleko w świat, by przekonać się o tym, że nasz klimat się zmienia, czego wyrazem jest zmiana szaty faunistycznej tej części świata, którą przyszło nam zamieszkiwać. Przypadek murówki zwyczajnej jest o tyle ciekawy, że niejasne jest pochodzenie osobników zamieszkujących kamieniołomy na Dolnym Śląsku. Faktem jest jednak to, że zwierzęta mają się tutaj całkiem dobrze, i gdyby było inaczej, gady zniknęłyby z tych terenów. Jaszczurka murowa to kolejny ciepłolubny gatunek, któremu warto się przyglądać, bo kto wie czy z czasem nie stanie się to tak pospolity gad, jak chociażby wszystkim dobrze znana jaszczurka zwinka?

Bibliografia

1. Ellwanger, Götz. (2004). ; “9.14 Podarcis muralis (Laurenti, 1768)”; Das europäische Schutzgebietssystem Natura 2000. Ökologie und Verbreitung von Arten der FFH-Richtlinie in Deutschland. Band 2: Wirbeltiere (pp.122-128)Publisher: Landwirtschaftsverlag;
2. Spadola, Filippo & Toro, Francesco. (2007). ; “Complete albinism in a Podarcis muralis newborn. ”; Acta Herpetologica. 2. 49-51. 10.13128/Acta_Herpetol-1882;
3. Meek, Roger. (2015). ; “Meek, Roger. (2015). Temporal distributions, habitat associations and behaviour of the green lizard (Lacerta bilineata) and wall lizard (Podarcis muralis) on roads in a fragmented landscape in Western France. ”; Acta Herpetologica. 9. 10.13128/Acta_Herpetol-14180. ;
4. Kolenda, Krzysztof & Skawiński, Tomasz & Majtyka, Tomasz & Majtyka, Monika & Kuśmierek, Natalia & Starzecka, Agata & Jablonski, Daniel. (2020). ; “Biology and origin of isolated north-easternmost populations of the common wall lizard, Podarcis muralis.”; Amphibia-Reptilia. 10.1163/15685381-bja10011;;

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ