Szacuje się, że na jaskrę cierpi obecnie około 1 miliona Polaków. Jaskra to poważna choroba oczu jest szczególnie rozpowszechniona w Europie, co ma związek z predyspozycjami genetycznymi rasy kaukaskiej. Niestety, zdaniem lekarzy zbyt często bywa niewykrywana lub wykrywana zbyt późno – w efekcie miliony ludzi na całym świecie tracą wzrok z powodu jaskry.
- Na czym polega jaskra?
- Kto najczęściej choruje na jaskrę?
- Jakie są objawy jaskry?
- Farmakologiczne leczenie jaskry
- Operacje jaskry
- Czy z jaskry można się całkowicie wyleczyć?
- Prewencja jaskry
O jaskrze społeczeństwo wie niestety bardzo niewiele. Z badań opinii publicznej wynika, że jest ona kojarzona przede wszystkim jako choroba ludzi starych, co nie jest do końca prawdą. Wielu z nas nie potrafi również określić różnicy między jaskrą a zaćmą. Ta druga, zwana również kataraktą, polega tymczasem na zmętnieniu soczewki wywołanym przemianami tworzących ją białek – jej zaawansowane stadia charakteryzują się widocznym zszarzeniem całej źrenicy. Jaskra jest pod tym względem bardziej podstępna…
Na czym polega jaskra?
W wielu źródłach można natknąć się na informację, że jaskra tożsama jest z podwyższonym ciśnieniem węwnątrzgałkowym. I choć w większości przypadków asocjacja ta jest prawdziwa, przyczyna problemu jest inna, a zdarzają się chorzy z jaskrą, u których nadciśnienia się nie wykrywa. Mechanizm rozwoju jaskry łączy się bowiem przede wszystkim z cieczą wodnistą, która wypełnia oko i wypływa z niego specjalnym kanałem – u zdrowych ludzi wymiana płynu następuje stale i płynnie. Gdy odpływ zostanie jednak częściowo zatkany, dochodzi do gromadzenia się cieczy wodnistej i wzrostu ciśnienia w gałce, które z kolei działa niszcząco na nerw wzrokowy stopniowo upośledzając jego działanie. To najczęstsza postać jaskry zwana jaskrą otwartego kąta przesączania. Przyczyny wspomnianej blokady nie są do końca znane i zrozumiane – mówi się o tak szerokim wachlarzu potencjalnych bodźców jak uraz oka, działanie chemikaliów, infekcje i stany zapalne czy blokady naczynek krwionośnych.
Rzadziej mamy do czynienia z sytuacją, że odpływ cieczy wodnistej blokuje sama tęczówka. Jest to zazwyczaj konsekwencją nieprawidłowej budowy oka (wada wrodzona) lub intensywnego poszerzenia się źrenicy, np. wskutek stresu. Ten typ schorzenia, zwany jaskrą zamykającego się kąta przesączania, ma znacznie intensywniejszy przebieg i szybciej prowadzi do zniszczenia włókien nerwowych.
Stosunkowo rzadko słyszy się również o jaskrze:
- wtórnej, wynikającej np. z zaćmy;
- normalnego ciśnienia – gdy do uszkodzenia nerwu dochodzi mimo prawidłowego ciśnienia;
- pigmentowej, kiedy winę za blokadę cieczy wodnistej ponoszą przesiąkające drobinki pigmentu z tęczówki.
Kto najczęściej choruje na jaskrę?
Prawdą jest, że jaskra najczęściej dotyka osoby starsze. Ryzyko rośnie już od 35 roku życia i z każdą dekadą przybiera na sile. Jaskrę diagnozuje się jednak także w grupie ludzi od 15 do 29 roku życia – w Polsce takich pacjentów są tysiące. Nie tylko wiek jest jednak czynnikiem predysponującym. Zdaniem naukowców ważną rolę odgrywa także genetyka, a jaskra wśród członków najbliższej rodziny nawet kilkukrotnie zwiększa nasze szanse na zachorowanie.
Ogólna charakterystyka typowego pacjenta z jaskrą obejmuje mężczyznę w średnim wieku i noszącego okulary z powodu krótko- lub dalekowzroczności. Za czynniki ryzyka uważa się również cukrzycę, anemię sierpowatą, choroby serca oraz przyjmowanie leków sterydowych takich jak prednisone. Predysponować do jaskry może także zbyt cienka rogówka.
Wreszcie, wyższe ryzyko jaskry dotyczy również osób o niskim ciśnieniu oraz takich, u których nadciśnienie jest leczone bardzo agresywnie. Często zimne stopy i ręce, a także zaburzenia gospodarki cholesterolowej (zbyt wysokie poziom cholesterolu lub lipidów) również oznaczają zwiększone zagrożenie rozwoju jaskry.
Jakie są objawy jaskry?
Podstępność jaskry polega na tym, że choroba przez wiele lat potrafi rozwijać się bezobjawowo. Szacuje się, że nawet 60% ludzi zdiagnozowanych jest zbyt późno, gdy zmiany są już bardzo zaawansowane. Stąd tak ważne są regularne kontrolne wizyty u okulisty dla osób po 40-tce, które noszą okulary.
W grupie podwyższonego ryzyka sugeruje się nawet kontrole co 6-12 miesięcy. Podstawowym badaniem przesiewowym jest prosty pomiar ciśnienia gałki ocznej – podwyższony wynik nie musi oznaczać jaskry, ale powinien skłaniać do dalszych badań, takich jak badanie dna oka przy rozszerzeniu źrenic oraz pomiar grubości rogówki. Specjalistyczne badania wykonywane pod kątem jaskry to również gonioskopia, czyli badanie kąta przesączania oraz perymetria, czyli ocena pola widzenia.
Charakterystyczne symptomy, które mogą nas skłonić do podejrzewania jaskry dotyczą, niestety, bardzo zaawansowanych stadiów choroby, gdy część nerwu wzrokowego jest już poważnie uszkodzona. Najpoważniejszym z nich jest zawężanie się pola widzenia – tak, jakby człowiek patrzył przez lunetę. Przy jaskrze zamykającego się kąta przesączania zmiany są dość gwałtowne i mogą obejmować również widzenie jasnych kręgów wokół świateł, ból i zaczerwienienie oka, silne bóle głowy, a nawet zaburzenia żołądkowe i nudności.
Niestety, trzeba mieć świadomość, że jaskrę we wczesnych stadiach wykryje jedynie okulista, a wspomniane wyżej objawy świadczą o tym, że zmiany są już bardzo poważne.
Farmakologiczne leczenie jaskry
Dobra wiadomość jest taka, że postęp jaskry da się zahamować. W rzeczywistości ogromną większość pacjentów leczy się wyłącznie farmakologicznie, podając im preparaty w postaci kropli do oczu zawierających analogi prostaglandyn. Niestety, muszą być one przyjmowane do końca życia.
Krople do oczu działają dwutorowo, bądź to zmniejszają produkcję cieczy wodnistej, bądź też ułatwiają jej odpływ, zmniejszając ciśnienie w gałce ocznej. Podaje się je codziennie w bardzo szczególny sposób – dociskając palcem kącik oka. Chodzi o to, aby zapobiec przedostawaniu się leków do krwiobiegu, co może być szkodliwe dla serca lub płuc. Preparaty miejscowe mogą wywoływać również skutki uboczne w postaci zaczerwienienia, podrażnienia, pieczenia, zaburzeń ostrości wzroku oraz alergii.
Czasami lekarz sugeruje również doustne leki, takie jak beta-blokery lub inhibitory anhydrazy węglanowej, które mają za zadanie poprawić przesiąkanie cieczy wodnistej lub spowolnić jej produkcję.
Operacje jaskry
W zaawansowanych przypadkach jaskry okuliści zalecają leczenie inwazyjne. Najczęściej sugeruje się zabiegi laserowe, które cechują się wysokim poziomem skuteczności i bezpieczeństwa zarazem. Najpowszechniejsze z nich to trabekuloplastyka, otwierająca pole odpływu cieczy, irydotomia polegająca na wytworzeniu małej dziurki w tęczówce oraz cyklofotokoagulacja sięgająca środkowej warstwy oka i pozwalająca obniżyć w niej poziom płynu. Wspomniane zabiegi bywają kombinowane z użyciem kropli.
Ponadto konieczne może być również przeprowadzenie chirurgicznego zabiegu zwanego trabekuletomią, który polega na fizycznym stworzeniu nowego kanału umożliwiającego odpływ płynu. Jest to dość ryzykowna procedura, które może wiązać się z krwawieniem, infekcjami oraz tymczasową lub trwałą utratą wzroku. Stosuje się ją więc głównie w przypadkach jaskry wrodzonej, ale nie tylko.
Czy z jaskry można się całkowicie wyleczyć?
Niestety, jaskra jest chorobą dożywotnią i leczenie polega tylko na ograniczaniu jej postępu. Współczesna okulistyka nie zna jeszcze sposobów na odwrócenie zniszczeń nerwu wzrokowego, a żadna z powyższych metod leczenia nie obiecuje wyleczenia.
Warto jednak dodać, że nieustannie prowadzone są badania nad nowymi formami leków i zabiegów. Pojawiły się już nowe kategorie kropli do oczu, które wystarczy podawać raz dziennie i powodują one mniejsze skutki uboczne. Mowa o zupełnie nowych mechanizmach pozwalających na odsączenie zbierającego się w oku w płynu. Można więc powiedzieć, że prognozy są coraz lepsze.
Prewencja jaskry
Podstawową metodą ochrony przed postępem jaskry są regularne wizyty prewencyjne u okulisty. Naprawdę nie jest przesadą zgłaszanie się na kontrolę corocznie po skończeniu 40-tego roku życia, nawet, jeśli nie mamy żadnych niepokojących objawów. W przypadku wykrycia początków jaskry przez lekarza, niezbędne jest przestrzeganie jego zaleceń i stosowanie przepisanych kropli – to najlepszy sposób jak zabezpieczyć się przed utratą wzroku.
W ramach prewencji jaskry zaleca się również aktywną ochronę oczu, zwłaszcza przy uprawianiu sportów kontaktowych oraz wykorzystujących np. szybko latające piłki, które zwiększają ryzyko urazu. Nie oznacza to, że należy zrezygnować z aktywności fizycznej – wręcz przeciwnie! Umiarkowane ćwiczenia, takie regularny marsz czy joga pozwalają efektywnie zmniejszyć ciśnienie w oku. Podsumowując, jaskra, może, ale nie musi powodować ślepoty – tylko od naszego podejścia zależą perspektywy na przyszłość.
Bibliografia
- Kierstan Boyd; “Glaucoma Diagnosis”; data dostępu: 2020-10-19
- Alexander K. Schuster i in.; “The Diagnosis and Treatment of Glaucoma”; data dostępu: 2020-10-19
- Pooja Sharma i in.; “Diagnostic Tools for Glaucoma Detection and Management”; data dostępu: 2020-10-19
- Robert N. Weinreb i in.; “The Pathophysiology and Treatment of Glaucoma A Review”; data dostępu: 2020-10-19
- Charles W. McMonnies; “Glaucoma history and risk factors”; data dostępu: 2020-10-19
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS