Jakie są powikłania po COVID-19?

Pandemia koronawirusa jest w Polsce już od roku i spora część osób przeszła już zakażenie. W tym momencie klinicyści wiedza, że wirus może mieć znacznie większy wpływ na nasze zdrowie jeszcze na wiele tygodni po przejściu choroby COVID-19. Jakie są najczęstsze objawy po wyzdrowieniu z COVID-19 i jak długo się utrzymują? Na które szczególnie powinniśmy zwrócić uwagę?

Rozpoznanie zespołów postwirusowych nie jest niczym nowym dla społeczności chorych na przewlekłe choroby, leczących je klinicystów i naukowców, którzy je badają. Naukowcy i klinicyści na całym świecie zadają sobie pytanie, jak COVID-19 może wpływać długotrwale na nasze zdrowie.

Jak wskazuje w rozmowie z Polityką Zdrowotną lekarz rodzinny, dr Michał Sutkowski, Prezes Warszawskich Lekarzy Rodzinnych, członek Rady ds. Ochrony Zdrowia przy Prezydencie RP, zespół pocovidowy wśród pacjentów, którzy przeszli COVID-19 “jest sprawą indywidualną”.

– Pacjenci często pytają o objawy pocovidowe. Na podstawie wiedzy o pacjencie możemy część z nich przewidzieć. Po części wynikają one z chorób towarzyszących, część wynika z przebiegu COVID-19, a część zostanie dookreślona przez lekarza prowadzącego po leczeniu – mówi dr Michał Sutkowski i podkreśla, że kluczowy jest kontakt z lekarzem, gdy tylko któryś z objawów nas zaniepokoi, gdyż może on przerodzić się w ciężki zespół pocovidowy.

• Powikłania COVID nawet kilka miesięcy po wyleczeniu

Jakie są objawy COVID-19 po wyzdrowieniu? Ile trwają?

Badacze National Instytute for Health and Care Excellence (NICE) w Wielkiej Brytanii w najnowszych wytycznych poświęconych postępowaniu z pacjentem z objawami pocovidowymi “COVID-19 rapid guideline: managing the long-term effects of COVID-19”, scharakteryzowali najczęściej zgłaszane lekarzom objawy. Kwalifikują się do nich: 

• objawy sercowo-naczyniowe: ucisk/ból w klatce piersiowej, kołatania
• objawy uogólnione: zmęczenie gorączka
• objawy neurologiczne: upośledzenie funkcji poznawczych (“mgła mózgowa” – utrata koncentracji lub problemy z pamięcią), bóle głowy, zaburzenia snu, objawy neuropatii obwodowej (mrowienie i drętwienie), zawroty głowy, majaczenie (w starszych populacjach)
• objawy żołądkowo-jelitowe: ból brzucha, nudności, biegunka, anoreksja i zmniejszony apetyt (w starszych populacjach)
• objawy mięśniowo-szkieletowe: ból stawów i mięśni
• objawy psychologiczne/psychiatryczne:  objawy depresji i lęku
• objawy laryngologiczne: szum w uszach, ból ucha, ból gardła, zawroty głowy, utrata smaku i/lub zapachu
• objawy dermatologiczny: wysypki skórne

Zgodnie z raportem, mogą one się utrzymywać nawet do 12 tygodni od zachorowania.

Jak wskazuje w rozmowie z Polityką Zdrowotną dr Michał Sutkowski “ciężko stwierdzić co jest objawem subiektywnie niepokojącym”. Wskazuje też, że część objawów obiektywnie może nosić cechy lęku przed lub po COVID-19, jednak podkreśla przy tym, że zarówno  lekarze i pacjenci “nie możemy wszystkich objawów klasyfikować jako objawy psychosomatyczne”, by potencjalnie nie doprowadzić do zaostrzenia problemów zdrowotnych.

Ekspert dodaje, że objawami, które powinny szczególnie zapalić żółtą lampkę i przykuć uwagę klinicysty oraz pacjenta są:

• przewlekły, długotrwały kaszel,
• krwioplucie,
• przewlekłe zmęczenie, nietolerancja wysiłku, omdlenia, utrata przytomności,
• powikłania zakrzepowo-zatorowe, które charakteryzują się zakrzepicą żył głębokich kończyn dolnych,
• bólu nogi, obrzękowi nogi, poszerzeniu obwodu nogi i dysfunkcji,
• objawy z zaburzeniami pamięci, ubytkami pamięci u niektórych pacjentów (mgła covidowa), 
• długotrwała utrata węchu i smaku ( w tym przypadku należy zdiagnozować czy objaw ten związany jest bezpośrednio z COVID),
• zaburzenia rytmu serca, skoki ciśnienia tętniczego,
• zaostrzenie swojej choroby przewlekłej.

Jak zadbać o swoje zdrowie po wyzdrowieniu?

– Trzeba zawsze konsultować z lekarzem niepokojące nas objawy Nawet drobna rzecz, która niepokoi może urosnąć do walki ciężkiego pocovidowego. Tak jak w sytuacji każdej sytuacji klinicznej, tak pacjent z wielochorobowością pocovidową również może się do nas (lekarzy rodzinnych) zgłosić by być diagnozowanym i leczonym – mówi dr Michał Sutkowski

Wytyczne NICE zawierają zalecenia dotyczące badań klinicznych pacjentów zgłaszających nowe lub trwające objawy 4 tygodnie lub później po ciężkim przebiegu COVID-19. Zalecane badania obejmują pełną morfologię krwi, testy czynnościowe nerek i wątroby, test białka C-reaktywnego oraz test tolerancji wysiłkowej (rejestrowanie poziomu duszności, częstości akcji serca i stężenia oraz nasycenia tlenu). Zalecają również, aby badanie rentgenowskie klatki piersiowej było oferowane wszystkim pacjentom do 12 tygodni po ciężkim przebiegu COVID-19, jeśli pacjenci nadal wskazują na objawy ze strony układu oddechowego.

Potrzebne ośrodki rehabilitacji pocovidowej

Eksperci nie mają wątpliwości, że należy stworzyć sieć poradni dla pacjentów, którzy przeszli COVID-19 i zadbać o ich rehabilitację. Obecnie wielu pacjentów samodzielnie szuka pomocy u lekarzy POZ lub specjalistów z różnych dziedzin, jednak niekiedy jest to trudne ze względu na mało charakterystyczne objawy postcovidowe i nierozpowszechnione jeszcze metody terapii.

• Powikłania pocovidowe – gdzie i jak szeroko będą leczone?

Minister zdrowia zapowiedział projekt dotyczący sieci poradni pocovidowych, który mieliśmy poznać do końca lutego, jednak wszystko wskazuje na to, że III fala COVID-19 utrudnia realizację tego projektu.

– Trzeba budować ośrodki, wykorzystać sanatoria, uzdrowiska, ewentualnie doposażyć je w mobilne punkty diagnostyki kardiologicznej, pulmonologicznej i wstępnie oceniając pacjenta przez lekarza rodzinnego, zakaźnika czy szpital przy wypisie pacjenta, kierować go do takich ośrodków możliwie jak najwcześniej. Takie ośrodki, powinno mieć możliwość zarówno opieki zdrowotnej, jak i kompleksowej edukacji pacjenta w zakresie rehabilitacji narządu płuc, układu oddechowego i ruchowego – mówi w dr Michał Sutkowski. 

Wskazał także na potrzebę kampanii i edukacji w zakresie objawów pocovidowych, zarówno pacjentów jak i lekarzy. Dla pacjentów, kampania powinna wybrzmiewać w prosty sposób – “miałeś COVID-19 – zgłoś się do lekarza”. Z drugiej strony powinna być skierowana kampania edukacyjna ukierunkowana na lekarzy, jak i fizjoterapeutów. W tym zakresie “potrzeba więcej wiedzy medycznej i praktycznej, gdzie takiego pacjenta skierować i jak z nim postępować” – wskazuje dr Michał Sutkowski.

Zgłoś naruszenie/Błąd