Hermeliński: nie ma czegoś takiego, jak prewencyjne legitymowanie, na wszelki wypadek

W środę w Dzienniku Ustaw opublikowany został wyrok kierowanego przez Julię Przyłębską Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 roku zaostrzający przepisy aborcyjne, a wcześniej ukazało się także jego uzasadnienie. Opozycja i wielu konstytucjonalistów twierdzi, że skład TK pod przewodnictwem Przyłębskiej został obsadzony nieprawidłowo – zasiadali w nim między innymi tak zwani sędziowie dublerzy.

Piątek jest trzecim dniem z rzędu, kiedy na ulicach polskich miast odbywają się protesty wobec zaostrzania prawa aborcyjnego.

OGLĄDAJ TVN24 W INTERNECIE

W związku z czwartkowymi protestami policjanci wylegitymowali 417 osób, zatrzymali 14 osób. Ponadto nałożono 12 mandatów karnych i skierowano do sądu 10 wniosków, o czym poinformował w piątek rzecznik KSP nadkomisarz Sylwester Marczak.

Wojciech Hermeliński, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku, w programie “Sprawdzam” w TVN24 był pytany, czy policja ma prawo masowo legitymować protestujących tak, jak w czwartek to robiła w Warszawie.

– Uprawnienia policji są regulowane przez ustawę o policji. Określa się trzy rodzaje podstawowych zadań i policja tylko w ramach tych zadań może się obracać. To są takie zadania, jak wykrywanie przestępstw, zapobieganie, rozpoznawanie, poszukiwanie osób, które się ukrywają przed wymiarem sprawiedliwości i poszukiwanie osób zaginionych – wyjaśniał Hermeliński.

Dodał, że “czynności w ramach tych zadań są wymienione też w tej ustawie”. – Na pierwszym miejscu jest czynność legitymowania osób celem ustalenia tożsamości – powiedział. Zaznaczył, że “wszystkie czynności, między innymi legitymowanie, muszą być osadzone w tych zadaniach”.

– Wczoraj, patrząc na to, co się działo w Alei Szucha, na tę grupę 10 kobiet, które siedziały na środku ulicy i policja je wyszarpywała i domagała się legitymowania, to trzeba by założyć, że wszystkie te osoby były osobami, które albo się ukrywają przed wymiarem sprawiedliwości, albo są podejrzane o jakieś przestępstwa, albo są osobami, które uciekły z domu. Tylko w tym zakresie mogła policja te osoby legitymować – powiedział.

Wojciech Hermeliński podkreślił, że “nie ma czegoś takiego, jak prewencyjne legitymowanie, na wszelki wypadek, żeby wiedzieć, jak ta osoba się nazywa, bo może to nazwisko się przyda, może kiedyś w przyszłości połączy z jakimś czynem”.

– Legitymowanie musi mieć uzasadnienie faktyczne, czyli musi zachodzić któreś z tych trzech zadań, które policja ma do wykonania. Policjant musi przede wszystkim – to wynika z rozporządzenia w zeszłym roku zmienianego – przedstawić się, podać swój stopień, imię, nazwisko. I to w taki sposób, żeby osoba, którą chce wylegitymować, mogła sobie zapisać te dane. Musi podać podstawę faktyczną zatrzymania, a na żądanie tej osoby – podstawę prawną – wymieniał.

– Jak zauważyłem, to podczas tego wyszarpywania w ogóle nie było mowy o tym, żeby tego rodzaju czynności policja wykonywała. Żadne prewencyjne legitymowania nie mogą mieć miejsca, jak również zatrzymywania z tego powodu, że ktoś nie chce się wylegitymować – podkreślił.

Hermeliński był również pytany, czy uczestnik protestu ma prawo powiedzieć, że nie pokaże policjantowi dowodu osobistego, ponieważ jego zdaniem nie ma on prawa go legitymować. – To jest uprawnienie, żeby zapobiec takiemu bezprawnemu legitymowania, jeżeli policjant chce prewencyjnie wylegitymować, bez żadnej podstawy faktycznej ani prawnej – mówił.

Tyle tylko, że – jak dodał – “trzeba pamiętać, że Kodeks wykroczeń w artykule 65 penalizuje takie zachowanie polegające albo na odmowie podania swoich danych, albo podanie fałszywych danych, czyli wprowadzenie organu w błąd”.

– Wydaje mi się, że policja wpędziła wczoraj te kobiety w taką swoistą pułapkę. Policjanci nie mieli prawa domagać się legitymowania, bo niespełnione były te przesłanki, o których na początku mówiłem. Ale skoro kobiety odmawiają legitymowania, to automatycznie wchodzą w grę przepisy z Kodeksu wykroczeń, więc jest to formalnie wykroczenie. Tylko sądy w takich sytuacjach najczęściej postępowanie umarzają, czy uniewinniają takiego obywatela – powiedział.

– Siedzenie na środku jezdni, tamowanie ruchu – zresztą jaki to był ruch o trzeciej w nocy – wynikało nie z jakiejś złośliwości, ze swawoli, tylko wynikało z chęci zademonstrowania swoich poglądów, co jest dopuszczalne na podstawie konstytucji – zauważył sędzia.

Jak ocenił, “zatrzymywania na tej podstawie jest w ogóle niedopuszczalne”. – Bo jeśli chodzi o zatrzymanie, to ustawa o policji też reguluje tę kwestię i wymienia trzy przypadki, kiedy policja może zatrzymać. Na pewno nie jest podstawą do zatrzymania niewylegitymowanie się przez osobę w takiej sytuacji, jaka była wczoraj. Bo mogła być jakaś szczególna sytuacja, kiedy ktoś zachowuje się w sposób podejrzany, policja podejrzewa, że może dopuścił się przestępstwa, może właśnie coś ukradł i ucieka, trzeba go zatrzymać i wylegitymować, to jest zupełnie co innego – wskazywał.