Fundacja rodzinna – przełom w sukcesji, szansa dla firm rodzinnych

Fundacja rodzinna w Polsce – szansa na utrzymanie polskich firm rodzinnych w rękach rodziny

Już samo ogłoszenie projektu ustawy należy uznać za przełom w myśleniu prawodawców o sukcesji w ramach firm rodzinnych. Jeśli wejdzie on w życie, przedsiębiorstwa rodzinne kierowane przez żyjących jeszcze założycieli, będą miały szansę na realizację ich marzeń o wielopokoleniowych firmach, które zachowają rodzinny charakter.

Wyjątkowość fundacji rodzinnej leży przede wszystkim w kilku kluczowych cechach:

a)  fundacja rodzinna nie będzie miała wspólników, co pozwala uniknąć ryzyka zbycia lub utraty praw majątkowych do firmy rodzinnej, a więc pozwoli na zachowanie rodzinnego charakteru firmy,

b)  sukcesja w modelu fundacji rodzinnej odbywa się tylko raz – przy utworzeniu fundacji, nie jest więc ona narażona na ryzyka związane z przedwczesną śmiercią właścicieli firmy oraz niepewnością prawną co do tego, kto jest tym właścicielem,

c)   fundacja rodzinna pozwoli na oddzielenie statusu beneficjenta fundacji i osoby nią zarządzającej, dzięki czemu fundator uniknie dylematu, czy pozbawić udziałów w firmie sukcesorów pasywnych, czy też je im przekazać,

d)  fundacja rodzinna pozwoli w końcu na zachowanie dużej elastyczności zarówno w zakresie wyznaczania kręgu beneficjentów, jak i w zakresie sposobu podejmowania strategicznych decyzji,

e)  cel fundacji rodzinnej obejmuje przede wszystkim cele rodzinne, a więc fundacja będzie mogła realizować przedsięwzięcia ważne dla rodziny ze środków wspólnych.

Polski projekt ustawy o fundacjach rodzinnych zakłada ponadto:

a)  fundację będzie mogła założyć jedna lub więcej osób fizycznych, a jej beneficjentami będą mogły być wyłącznie osoby fizyczne bądź organizacje pożytku publicznego, 

b)  fundacja będzie miała trzy organy: zarząd – organ zarządzający fundacją operacyjnie, radę protektorów – organ nadzoru (obligatoryjny tylko w określonych sytuacjach) oraz zgromadzenie beneficjentów – organ w założeniu projektodawcy epizodyczny, jednak naszym zdaniem, z uwagi na dużą elastyczność w stosunku do pozostałych organów, może on pełnić kluczową rolę przy powoływaniu pozostałych organów fundacji,

c)   prawo spadkobierców ustawowych do zachowku zostanie zachowane również wobec fundacji, jednak wprowadzono możliwość rozłożenia zachowku na raty czy też jego miarkowania przez sąd,

d)  fundacja nie będzie mogła prowadzić działalności gospodarczej, a więc będzie wyłącznie podmiotem pełniącym funkcję holdingową wobec spółek operacyjnych,

e)  fundacja rodzinna będzie podlegała rejestracji w KRS, a jej statut będzie jawny, tak jak w przypadku spółek prawa handlowego,

f)   fundacja rodzinna będzie odpowiedzialna za zobowiązania alimentacyjne fundatora, choćby powstały po jej utworzeniu, jak również za pozostałe długi fundatora, które istnieć będą na dzień jej założenia.

Po wstępnej analizie projektu ustawy uznać należy go za dobry punkt startowy do dyskusji o ostatecznym kształcie zasad funkcjonowania polskiej fundacji rodzinnej. Najważniejsze założenia dotyczące fundacji rodzinnej zostały naszym zdaniem uwzględnione, choć w kilku miejscach projekt może wymagać modyfikacji i doprecyzowania.

Fundacja rodzinna – kwestie podatkowe

Niestety o tak pozytywnych ocenach nie można mówić, analizując rozwiązania podatkowe związane z projektowaną fundacją rodzinną. Z korzystnych zapisów podatkowych zauważyć warto, że:

– zgodnie z obecnym projektem wniesienie majątku do fundacji rodzinnej przez fundatora nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem dochodowym,

– wypłata świadczeń fundacji rodzinnej na rzecz uprzywilejowanych beneficjentów (są nimi małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha fundatora oraz sam fundator) ma być zwolniona z podatku od spadków i darowizn, jeżeli przedmiotem świadczenia jest mienie wniesione do fundacji przez tego fundatora (istotne w sytuacji, gdy będzie więcej niż jeden fundator). Niezbyt precyzyjna i logicznie sprzeczna definicja obejmuje mienie wniesione przez fundatora fundacji rodzinnej oraz dochody z niego (ewentualnie mienie nabyte lub uzyskane przez fundację w zamian za te środki) oraz fundusz operatywny (zgodnie z art. 15 projektu fundusz ten stanowi mienie wniesione przez fundatora).

Z pozostałych regulacji podatkowych warto wskazać na następujące:

– od otrzymanych świadczeń fundacji rodzinnej powyżej wartości mienia wniesionego przez fundatora beneficjenci uprzywilejowani oraz w każdym przypadku wszyscy pozostali beneficjenci fundacji zapłacą zryczałtowany podatek od spadków i darowizny wg nowej 19 proc. stawki;

– fundacja rodzinna ma być podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, który będzie opodatkowywał swoje dochody wg podstawowej 19 proc. stawki podatkowej; w stosunku do fundacji nie znajdzie zastosowania zwolnienie z opodatkowania dochodów fundacji nawet jeżeli będą one przekazywane na cele statutowe, nie będzie również możliwości zastosowania 9 proc. podatku CIT;

– wypłata dywidendy przez spółki na rzecz fundacji rodzinnej nie będzie korzystała ze zwolnienia dywidendowego.

Kluczem do popularyzacji fundacji rodzinnych z pewnością będą zasady ich opodatkowania. Jeśli nie będą one porównywalne z innymi formami prowadzenia działalności, konstrukcja fundacji będzie rzadko stosowana.

Kancelaria Deloitte Legal aktywnie brała udział w dotychczasowych pracach legislacyjnych nad projektem ustawy i została zaproszona do udziału w jego publicznych konsultacjach.

Robert Uhl, adwokat, partner w kancelarii Deloitte Legal
Łukasz Żuławiński, radca prawny, managing associate w kancelarii Deloitte Legal
Michał Lejman, dyrektor w dziale Doradztwa Podatkowego w Deloitte

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej