Fosforan sodu (Na3PO4) jest jednym ze związków fosforowych powszechnie dodawanych do żywności. Na etykietach produktów znajdziemy go pod symbolem E339, co oznacza, że został oficjalnie zaakceptowany jako składnik spożywczy bezpieczny dla zdrowia w określonych normami ilościach. Regulacje nie uwzględniają jednak faktu, że chemiczne dodatki kumulują się w naszych ciałach. Fosforan sodu pod tym względem budzi pewne kontrowersje.
- Fosforan sodu – co to takiego?
- Zastosowania fosforanu sodu
- Rola fosforanów w żywności
- W których produktach spożywczych znajdziemy fosforan sodu?
- Czy fosforan sodu jest niebezpieczny dla zdrowia?
- Fosforany a środowisko naturalne
- Czy unikać fosforan sodu w żywności?
Fosforan sodu – co to takiego?
Fosforan sodu z chemicznego punktu widzenia jest solą sodową kwasu fosforowego. W postaci dostępnej laborantom są to dość duże białe kryształy, które bardzo łatwo rozpuszczają się w wodzie. Pokrewnych związków, zwanych ogólnie fosforanami, jest jednak więcej i również wykorzystywane są one w przemyśle spożywczym – ich główną zaletą jest bowiem wysoka efektywność oraz niska cena.
Zastosowania fosforanu sodu
Fosforan sodu rozpuszczony w wodzie daje roztwór o bardzo silnie zasadowym charakterze. Owa właściwość znalazła zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu, m.in. w obróbce metalu, produkcji barwników, tekstyliów, skór, papieru, a także przetwórstwie tworzyw sztucznych. Z jego pomocą uzdatnia się również i zmiękcza wodę pitną, usuwając z niej jony wapnia i magnezu, a nawet oczyszcza wodę przemysłową. Fosforan sodu jako taki jest również składnikiem ogniotrwałej ceramiki, tynku i cementu, a także domowej chemii, przede wszystkim detergentów i środków czystości.
Co ciekawe, fosforan sodu znalazł również zastosowanie w farmakologii. Jego wodny roztwór jest przydatny w leczeniu silnych zaparć, gdy inne środki nie przynoszą ulgi. Po zażyciu wypróżnienie powinno nastąpić od 30 min do 6 godzin później. Stosuje się go również jako środek przeczyszczający przed zabiegami i operacjami, ale nie powinien być podawany dzieciom do lat pięciu, dorosłym zaś nie częściej niż raz na 24 godziny przez maksymalnie 3 dni z rzędu. Jako lek fosforan sodu może wywoływać szereg skutków ubocznych.
Rola fosforanów w żywności
Po co jednak dodawać fosforan sodu do produktów spożywczych? Tutaj również kluczową rolę odgrywa silnie zasadowy charakter roztworów soli kwasu fosforowego. Fosforany obecne w spisie substancji dozwolonych do wykorzystania przy produkcji żywności pełnią więc przede wszystkim funkcję regulatorów kwasowości. Dodatkowo działają jako emulgatory gwarantujące odpowiednią konsystencję oraz źródło fosforu w diecie. Difosforany, trifosforany oraz polifosforany mają również działanie przeciwutleniające, chroniąc smak i kolor produktów.
Dodatek fosforanów to tani sposób na przedłużenie okresu przydatności do spożycia, ale także oszukanie konsumenta. Krystaliczne sole doskonale wiążą bowiem wodę, tym samym zwiększając masę produktów pojawiających się na sklepowych półkach.
Zanim obrócimy się przeciwko obecności „chemii” w produktach spożywczych, warto więc zadać sobie samemu pytanie, czy jesteśmy gotowi kupować żywność nieatrakcyjną wizualnie, o niehomogenicznej konsystencji i łatwo psującą się ze względu na brak ochrony przed rozwojem drobnoustrojów? Obecność fosforanów w naszej strawie jest bowiem wynikową oczekiwań konsumenckich co do jakości i niskiej ceny!
W których produktach spożywczych znajdziemy fosforan sodu?
Zastosowanie fosforanów w przemyśle spożywczym jest bardzo szerokie, ale przy tym dość skrupulatnie regulowane. I tak fosforan sodu w najwyższych stężeniach, o dopuszczalnej normie 20 g substancji na 1 kg produktu, znajdziemy w serach topionych, pieczywie cukierniczym i wyrobach ciastkarskich, napojach na bazie białek roślinnych (typu wegańskie mleka) oraz mące rosnącej bez drożdży. Dwukrotnie wyższe stężenie dopuszczalne jest tylko w aromatach, które na szczęście wykorzystywane są w bardzo małych ilościach.
Do 10 g fosforanu sodu na 1 kg produktu znajdziemy w soli i jej zamiennikach, sproszkowanych produktach spożywczych, cukrze pudrze oraz ciastach o luźnej konsystencji. Dalej w rankingu żywności o najwyższym poziomie E339 znajdują się różnorodne przetwory mięsne, przede wszystkim wędliny, które dzięki fosforowi sodu zachowują kruchość, soczystość oraz apetyczną różową barwę, a ponadto śmietanka pasteryzowana i sterylizowana, substytuty ubitej śmietanki, sproszkowane desery, śniadaniowe przetwory zbożowe, pasty rybne, wyroby cukiernicze, tłuszcze do smarowania za wyjątkiem masła, mrożone filety z nieprzetworzonych ryb oraz mrożone owoce morza, a także mrożone produkty ziemniaczane typu frytki.
Ponadto fosforan sodu w mniejszych ilościach obecny jest także w mleku w proszku, mleku zagęszczonym, mleku sterylizowanym i UHT, serach niedojrzewających, lodach, deserach, mące, sosach, zupach i bulionach w proszku, napojach typu instant, polewach, napojach alkoholowych (za wyjątkiem piwa) i bezalkoholowych, a nawet produktach dla niemowląt!
Analizując powyższą listę łatwo dojść do wniosku, że w klasycznej diecie współczesnego człowieka fosforanów jest naprawdę dużo, a wspomniane normy jednostkowe już tej kumulacji nie uwzględniają.
Czy fosforan sodu jest niebezpieczny dla zdrowia?
Fosforan sodu bez wątpienia nie jest substancją obojętną dla zdrowia. Sprzedawany w formie kryształów do wykorzystania przemysłowego opatrzony jest ostrzeżeniami o toksyczności dla człowieka, a przede wszystkim działaniu drażniącym na skórę, oczy oraz drogi oddechowe. W postaci leku ordynowanego przez lekarza w celach przeczyszczających może natomiast powodować bóle brzucha, nudności, wymioty, drgawki, omdlenia, zaburzenia pracy serca, wysypkę, opuchliznę, a także trudności w oddychaniu i przełykaniu. Te bardziej drastyczne symptomy wiążą się przede wszystkim z przedawkowaniem fosforanu sodu.
Jak więc fosforan sodu prezentuje się w kontekście obecności w ludzkiej diecie? Oficjalnie bezpieczny we wspomnianych limitach, teoretycznie nie powinien szkodzić, bowiem faktycznie w poszczególnych produktach występuje w bardzo małych dawkach. Trudno jest natomiast przewidzieć jaki skutek będzie miało spożywanie fosforanu sodu dzień w dzień w wielu produktach spożywczych jednocześnie.
Naukowcy już dziś wiedzą, że sole kwasu fosforowego są inaczej traktowane przez organizm niż fosfor występujący naturalnie w żywności roślinnej i zwierzęcej. Główną sferą wątpliwości jest zdrowie nerek, które najbardziej narażone są na nadmiar fosforanów w żywności. U ludzi z ograniczoną wydolnością lub chorobami nerek, fosforany mogą być bezpośrednią przyczyną gwałtownego pogorszenia, nawet śmierci.
Istnieją również hipotezy naukowe głoszące, że wysoki poziom fosforanów może zwiększać śmiertelność wśród ogółu społeczeństwa. Mają one bowiem przyspieszać proces starzenia i powodować uszkodzenia układu krążenia, co przekłada się na większe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Badania przeprowadzone na zwierzętach sugerują, że spożywanie wyższych dawek fosforanów zwiększa również ryzyko rozwoju nadciśnienia.
Fosforany a środowisko naturalne
Fosforany obecne w produktach chemicznych, nawozach, a także odpadkach z ludzkich gospodarstw domowych przedostają się łatwo do obiegu wody, wywierając dość znaczący wpływ na środowisko naturalne. Zdaniem naukowców są one odpowiedzialne za eutrofizację wód (przyp. wzbogacanie wód w pierwiastki biofilne) , a w konsekwencji niszczenie roślinności przybrzeżnej, rozwój sinic, wymieranie fauny w rzekach, strumieniach i jeziorach, a także wzrost poziomu toksycznego siarkowodoru w wodach powierzchniowych. Fosforan sodu jest więc jednym z tych produktów, których dla dobra naszej planety powinno być produkowanych jak najmniej!
Czy unikać fosforan sodu w żywności?
Jak większość związków znajdujących się w oficjalnym rejestrze substancji dozwolonych do wykorzystania przemyśle spożywczym, fosforany nie są na pewno wrogiem publicznym numer jeden. Błędem jest jednak myślenie, że są całkowicie bezpieczne, a ich ilość w diecie nie powinna być kontrolowana. W szczególności odradza się konsumpcję żywności zawierającej fosforan sodu osobom z chorobami nerek, uszkodzeniami jelit, spowolnioną pracą jelit, chorobami serca oraz stwierdzą alergią na E339.
Wszystkim zdrowym ludziom warto jednak przy okazji uświadomić, że fosforan sodu występuje przede wszystkim w żywności przetworzonej, która sama w sobie jest niezdrowa z wielu różnych powodów. Jej wysoki udział w diecie jest wyraźnie skorelowany z takimi cywilizacyjnymi problemami jak nowotwory, otyłość, choroby degeneracyjne oraz zawały. Stawiając na naturalne produkty spożywcze i gotując od podstaw, raczej niż korzystając z żywności gotowej i sproszkowanej, nie tylko ograniczamy ilość fosforanów w organizmie, ale także pomagamy zdrowiu ogólnie.
Bibliografia
- Corey Whelan; “Sodium Phosphate”; data dostępu: 2020-06-04
- Eberhard Ritz i in. ; “Phosphate Additives in Food—a Health Risk”; data dostępu: 2020-06-04
- Orlando M. Gutiérrez; “Sodium and phosphorus-based food additives: persistent but surmountable hurdles in the management of nutrition in chronic kidney disease”; data dostępu: 2020-06-04
- Allison Cooke; “Dietary Food‐Additive Phosphate and Human Health Outcomes”; data dostępu: 2020-06-04
- NOAH Technologies; “Sodium phosphates: form food to pharmacology”; data dostępu: 2020-06-04
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS