W najbliższych sześciu latach zwiększymy wydatki na zdrowie do 7 proc. w relacji do PKB. Już w 2023 r. osiągną one poziom 6 proc. PKB – wynika z zaprezentowanego w sobotę programu Polski Ład. Nowe pieniądze będą przeznaczone na inwestycje, cyfryzację, nowe kadry i na nowoczesne terapie. Fundusze przekazane zostaną także na rozwój „zielonej” energetyki, mieszkalnictwo oraz wiele innych obszarów.
CZYTAJ RÓWNIEŻ:
-Jarosław Kaczyński: Polakom należy się takie życie jak na Zachodzie. Chcemy te aspiracje zaspokoić, jest na to szansa
-RELACJA. PiS prezentuje Polski Ład. Premier: Po raz pierwszy od setek lat mamy szansę, na którą czekały pokolenia Polaków
Zdrowie
W najbliższych 6 latach zwiększymy wydatki na zdrowie do 7 proc. w relacji do PKB. Już w 2023 r. osiągną one poziom 6 proc. PKB. To zdecydowanie szybciej niż wcześniej zakładaliśmy
— zaznaczono.
Część poświęconą polityce zdrowotnej w dokumencie Polski Ład ujęto w części „Plan na zdrowie”.
Podkreślono w niej m.in., że „nowe środki będą przeznaczone na inwestycje, cyfryzację, nowe kadry i nowoczesne terapie”. Przyjęcie tego rozwiązania zaplanowano na wrzesień 2021 r.
Obok wzrostu wydatków na zdrowie istotną zmianą ma być uruchomienie programu badań profilaktycznych dla osób 40 plus, finansowanego ze środków publicznych. Połączone mają być z okresowymi badaniami w zakresie medycyny pracy tak, aby wzięło w nich udział jak najwięcej Polaków.
Kolejna zmiana to zniesienie limitów u specjalistów – rozszerzenie opieki ambulatoryjnej i zniesienie limitów przyjęć pacjentów poniżej 18 lat.
W dalszej kolejności planujemy zniesienie limitu dla wszystkich Polaków. Efektem tej zmiany będzie skrócenie kolejek
— zapewniono.
Ponadto „Plan na zdrowie” zakłada podwyższenie minimalnych wynagrodzeń pracowników medycznych.
Przy wzroście nakładów na zdrowie kluczowe będzie także odpowiednie opłacanie specjalistów
— podkreślono.
W kontekście kadr medycznych zaplanowano wprowadzenie szybkiej ścieżki wejścia do zawodu dla pielęgniarek, które mają kwalifikacje, a nie pracują w zawodzie, jak również „atrakcyjnych kredytów na start dla medyków po egzaminie specjalizacyjnym lub powrocie z zagranicy”.
Dodatkowo będziemy sukcesywnie zwiększać liczbę lekarzy specjalistów. Planowane jest także dalsze zwiększanie wynagrodzeń młodych lekarzy, w szczególności w dziedzinach priorytetowych, a także wprowadzenie kredytów na studia niestacjonarne oraz stypendiów na studia medyczne i specjalizacje (bezzwrotnych po odpracowaniu w publicznym systemie ochrony zdrowia)
— wynika z dokumentu.
Inwestycje
W dokumencie wskazano też, że stworzenie Funduszu Modernizacji Szpitali ma zapewnić placówkom środki na inwestycje w podstawową infrastrukturę.
Program unowocześniania i modernizacji infrastruktury będzie się opierać na przekazywaniu samorządom środków na realizację inwestycji w placówkach opieki zdrowotnej funkcjonujących na ich terenie. Taki mechanizm pozwoli na sprawne przeprowadzanie remontów i dostosowywanie infrastruktury w przychodniach lekarzy rodzinnych i poradniach specjalistycznych
— wyjaśniono.
Z kolei uruchomienie Funduszu Medycznego ma umożliwić dodatkowe finansowanie onkologii czy prowadzenie badań nad nowymi terapiami.
Ponadto w Polskim Ładzie zapowiedziano kontynuację reformy sieci szpitali i dążenie do uporządkowania ich struktury właścicielskiej, „aby poprawić sytuację w służbie zdrowia, zwiększyć dostępność usług i skrócić kolejki”.
Powstanie Agencja Rozwoju Szpitali, która ma być odpowiedzialna „za opracowanie programów optymalizacyjnych i modernizacyjnych”.
Agencja będzie również odpowiadać za monitorowanie wdrażanych programów, ewentualne zmiany w procesach rozwoju, modernizacji i restrukturyzacji, a także analizę ich efektów. Zakładamy także stworzenie korpusu menedżerów i zmianę struktury właścicielskiej szpitali
— podkreślono.
Przeprowadzony ma być też drugi etap reformy sieci szpitali, a głównym jego elementem ma być wprowadzenie obowiązkowego monitorowania jakości klinicznej obsługi pacjenta i efektywności zarządzania.
Zmienione zostaną kryteria przypisania do sieci szpitali, analiza porównawcza będzie obowiązkowa, a na jej podstawie wyłonieni zostaną liderzy szpitalnictwa
— czytamy w dokumencie.
W „Planie na zdrowie” zapowiedziano także wprowadzenie ustawy o jakości, aby „na każdym poziomie systemu ochrony zdrowia zaimplementować mechanizmy akredytacji i monitorowania jakości”. Pozwoli ona także zbudować m.in. krajowy system monitorowania zdarzeń niepożądanych.
System ten w wielu krajach, przy zapewnieniu ochrony i bezpieczeństwa osobom zgłaszającym takie zdarzenia, w istotny sposób wpłynął na poprawę rozwiązań dotyczących działalności medycznej i organizacji pracy
— przypomniano.
Poruszono też w dokumencie kwestię Krajowej Sieci Onkologicznej i Kadriologicznej. Ta pierwsza ma być rozbudowywana, bo przyniosła dobre efekty. Podkreślono, że dzięki niej „udało się nie tylko przyspieszyć dostęp do lekarza i niezbędnych badań, ale także odnotowano kilkakrotne zwiększenie poprawnych i pełnych pakietów badań, co jest kluczowe we właściwej diagnostyce onkologicznej”.
Celem Krajowej Sieci Kardiologicznej jest umożliwienie nielimitowanego dostępu pacjentów kardiologicznych do diagnostyki i terapii, koordynację leczenia, wdrożenie programów prewencji pierwotnej i wtórnej, a przez to obniżenie śmiertelności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego, pozostających wciąż głównymi przyczynami zgonów Polaków.
Z dokumentu wynika także, że przełomem w kontaktach pacjentów z ochroną zdrowia będzie Centrum Obsługi Pacjenta (pacjent.gov.pl), które „stanowić będzie kompleksowe narzędzie obsługi oraz polepszy komunikację z pacjentem, co przełoży się również na poprawę jakości i dostępu świadczeń”. Ponadto System Informacji Medycznej (SIM) będzie umożliwiał przekazywanie lekarzowi – za zgodą pacjenta – informacji o związanych z pacjentem zdarzeniach medycznych, a także jego elektronicznej dokumentacji dotyczącej zdrowia.
Kolejnym modułem będą zapisy na wizytę u lekarza przez telefon i internet, co umożliwi łatwiejszą rejestrację do specjalistów, a także pozwoli na przesyłanie SMS-owych przypomnień o wizytach, ułatwiających życie milionom pacjentów
— napisano we fragmencie poświęconym nowoczesnym technologiom w ochronie zdrowia.
Usprawniona ma być także nocna pomoc lekarska. Pokreślono, że szpitale od tej pory będą działać na zasadzie trzech etapów kontaktu z pacjentem w ramach nocnej i świątecznej pomocy lekarskiej. Pierwszy poziom to wstępna diagnostyka i e-rejestracja pacjenta, drugi to sieć powiatowych ambulatoriów całodobowych, trzeci – interwencja karetki ratownictwa medycznego i transport do szpitalnego oddziału ratunkowego.
Powstanie również program badawczy nad COVID-19. Zapewniono, że zespoły badawcze z najlepszych polskich uniwersytetów i szpitali otrzymają wsparcie finansowe dla prac nad lekami i szczepionkami chroniącymi przed kolejnymi mutacjami wirusa. Dla chorych, którzy wymagają pomocy w rekonwalescencji postcovidowej, realizowany będzie program rehabilitacji.
„Planie na zdrowie” zakłada rocznie nakłady w wysokości 13,6 mld zł. W latach 2021-2030 kwota ta ma wynieść 122,4 mld zł z 651,6 mld zł maksymalnych kosztów projektów założonych w dokumencie Polski Ład do 2030 r.
Na program Polski Ład składają się oprócz „Planu na zdrowie” także takie tematy, jak: „Uczciwa praca – godna płaca”, „Dekada rozwoju”, „Rodzina i dom w centrum życia”, „Polska – nasza ziemia”, „Przyjazna szkoła i kultura na nowy wiek”, „Dobry klimat dla firm”, „Czysta energia, czyste powietrze”, „CyberPoland 2025” i „Złota jesień życia”.
Klimat i środowisko
Czysta energia i czyste powietrze w Polskim Ładzie
Usprawnienie programu Czyste powietrze, zazielenienie centrów miast, nowe parki narodowe znalazły się w „Polskim Ładzie” – nowym programie społeczno-gospodarczym Zjednoczonej Prawicy. Inne elementy programu to energetyka jądrowa, rozwój fotowoltaiki czy walka z suszą.
Jak stwierdza się w przedstawionym w sobotę programie, inwestycje i programy wspierające obywateli prowadzić będą do ograniczenia emisji CO2 i poprawy jakości powietrza. Z kolei uniezależnienie się od importu ropy i gazu ma pozwolić zachować´ ponad 74 mld zł, wydawane na to przez polskie firmy i Polaków.
W „Polskim Ładzie” pojawia się obietnica całkowitego odejścia od finansowania nowych kotłów węglowych, oraz wsparcia dla powszechnego stosowania pomp ciepła w ramach nowej odsłony programu Czyste powietrze.
Program Mój Prąd ma zostać poszerzony m.in. o ładowarki samochodów elektrycznych, magazyny energii i inteligentne systemy zarządzania energia? w domu.
W ramach walki z suszą zapowiada się stworzenie instytucji instytucje? agregatora wniosków na poziomie samorządów oraz zachęty systemowe i ułatwienia w zakresie tworzenia stawów i cieków wodnych na terenach wiejskich.
„Polski Ład” wspomina także o gazyfikacji wyspowej, rozwoju technologii wodorowej, farmach wiatrowych na morzu, oraz o rozpoczęciu przygotowań do inwestycji w elektrownię jądrową po wybraniu bezpieczne i zaawansowanego technologicznie partnera.
Pojawia się też obietnica zwalczania wysp ciepła w miastach, likwidacji betonu i asfaltu, tam gdzie jest to możliwe, i zazieleniania obszarów miejskich. Ustanowiony ma zostać minimalny procentowy udział przestrzeni biologicznie czynnej w miastach. Zapowiada się także wzrost od 2021 r. budżetu obywatelskiego do 1 proc., przy czym to dodatkowe 0,5 proc. ma być przeznaczone wyłącznie na miejskie rozwiązania ekologiczne.
Jedną z recept na ograniczenie ilości odpadów ma być rozszerzona odpowiedzialność producenta. Jednym z narzędzi gospodarki obiegu zamkniętego ma być z kolei system kaucyjny.
W ramach Narodowego Instytutu Wolności ma powstać fundusz, który będzie promował edukację ekologiczną wśród dzieci i młodzieży.
Pada też zapowiedź wdrożenia certyfikowania energetycznego budynków przez państwo. Obiecuje się też dodatkowe wsparcia z Funduszu Niskoemisyjnego Transportu na dopłaty do autobusów i samochodów elektrycznych i wodorowych oraz infrastruktury ładowania i tankowania, oraz wsparcie dla rozwoju polskiego przemysłu samochodów elektrycznych.
Rolnictwo
Polski Ład dla rolników: Większe dopłaty do paliwa oraz uproszczenia dla małych producentów
Zwiększenie stawki dopłat do paliwa rolniczego ze 100 do 110 zł za ha; przygotowanie ustawy o rodzinnym gospodarstwie rolnym; mniejsza biurokracja i większa możliwość prowadzenia działalności gospodarczej – m.in. takie rozwiązania przygotowano w „Polskim Ładzie” dla rolników.
W sobotę opublikowano „Polski Ład”, czyli kompleksową strategię przezwyciężenia skutków pandemii oraz gospodarczej odbudowy. Jednym z elementów tej strategii jest plan dla rolnictwa pt. „Polska – nasza ziemia”.
W „Polskim Ładzie” zapowiedziano, że przygotowana zostanie ustawa, która ma uwolnić wiejską działalność gospodarczą, m.in. poprzez zmniejszenie wymagań biurokratycznych dla małych rolników, w tym dla rejestracji urządzeń rolniczych.
„Polski Ład” ma wspomóc rodzimą produkcję rolną poprzez podniesienie stawek dopłat do paliwa rolniczego ze 100 do 110 zł za 1 ha. Przedstawiony ma zostać także nowy system rozliczeń, który ma być wygodniejszy dla rolnika i tańszy dla państwa.
W strategii zapowiada się ponadto stworzenie centralnego systemu informatycznego katalogującego zasób państwowej ziemi. Przypomniano, że KOWR zarządza ok. 1,4 mln ha ziemi państwowej, z czego ok. 200 tys. ha pozostało do rozdysponowania na dzierżawę. System ma pozwolić szybciej udostępnić ziemię rolnikom, wskazywać nowe tereny inwestycyjne oraz identyfikować podmioty bezumowne gospodarujące na państwowej ziemi.
W „Polskim Ładzie” przewidziano także, stworzenie ustawy o rodzinnych gospodarstwach rolnych. Ma powstać definicja gospodarstwa rodzinnego dopasowana do dzisiejszych realiów prowadzenia działalności. Ma to również pozwolić nadać im właściwą rangę oraz ograniczyć problemy spadkowe. Zgodnie z zapowiedzią, ma m.in. zniknąć konieczność zbywania gospodarstwa przed przejściem na emeryturę, a gospodarstwa rodzinne mają mieć pierwszeństwo w korzystaniu z programów wsparcia.
Po ustawie o rodzinnych gospodarstwach rolnych – zgodnie z zapowiedzią – ma się pojawić Kodeks rolny, który ma generalnie uregulować zasady i podstawowe prawa dotyczące gospodarowania rolnego.
„Polski Ład” zakłada także uwolnienie rolniczego handlu detalicznego. Obecnie w ramach tej działalności sprzedaż można prowadzić jedynie na terenie województwa, w którym odbywa się produkcja bądź na terenie sąsiedniego województwa. Po zmianie przepisów ma się to zmienić; będzie można prowadzić sprzedaż wysyłkową w ramach RHD na terenie całego kraju.
Zmiany ustawowe zapowiedziane w strategii przewidują też stworzenie jednego cyfrowego okienka dla rolników, w którym będzie można m.in. obsługiwać wnioski o dopłaty bezpośrednie, podatki za ziemię.
Dodano, że w PROW pojawią się zachęty finansowe dla tych rolników, którzy zdecydują się na wprowadzanie w swoich gospodarstwach określonych elementów nowych technologii, redukujących koszty funkcjonowania gospodarstwa – m.in. rolnictwa precyzyjnego.
W strategii dodano, że ma powstać Fundusz Wzajemnego Gwarantowania Dochodów dla rolników, który ma ograniczyć ryzyka w produkcji, a także ograniczyć koszty ubezpieczeń. Wykorzystany ma być mechanizm Funduszy Wzajemnych, by zaproponować nowe rozwiązania zarządzania ryzykiem w produkcji rolnej.
Jednym z ryzyk są np. warunki atmosferyczne, dlatego też ma powstać satelitarny system monitoringu upraw rolniczych na terenie całego kraju.
„Polski Ład” przewiduje ponadto: zachęty do spółdzielczości rolnej; rozwój sieci manufaktur spożywczych; program rozwoju miejscowości popegeerowskich; paszportyzację polskiej żywności; lepsze mechanizmy wsparcia OZE, czy wsparcie lokalnych producentów w eksporcie poprzez organizację sieci biur będącymi centrami eksportu polskiej żywności. Mają one powstać np. w Chinach, Indiach, USA i Kanadzie.
W strategii dodano, że aby wspierać rolniczą spółdzielczość wprowadzone maja zostać specjalne narzędzia pozyskiwania kapitału. Jak wyjaśniono, mają one pozwolić spółdzielniom emitować udziały inwestycyjne w celu realizacji konkretnych projektów.
Zgodnie z „Polskim Ładem” powstać ma także rachunek powierniczy, który ma lepiej chronić producentów przed brakiem realizacji zobowiązań finansowych.
Praca i podatki
Podniesienie kwoty wolnej do 30 tys. zł oraz progu podatkowego do 120 tys. zł
Podniesienie kwoty wolnej dla pracujących do 30 tys. zł oraz podniesienie progu podatkowego z 85 tys do 120 tys. zł – to jedne z głównych punktów jakie przewiduje „Polski Ład” w propozycji skierowanej do pracujących.
W sobotę opublikowano „Polski Ład”, czyli kompleksową strategię Zjednoczonej Prawicy w celu przezwyciężenia skutków pandemii oraz gospodarczej odbudowy. Jednym z najważniejszych (z dziesięciu) elementów programu jest pozycja poświęcona pracownikom pt. Uczciwa praca – godna płaca.
„Polski Ład” zakłada podniesienie kwoty wolnej od podatków dla wszystkich pracujących Polaków (18 mln osób) do 30 tys. zł.
Skutkiem będzie wzrost progresywności klina podatkowego – niższe podatki dla osób o niskich i średnich dochodach
— podkreślono.
W dokumencie wskazano, że podniesienie kwoty wolnej do 30 tys. zł w praktyce oznacza, brak podatku od płacy minimalnej.
Po takiej zmianie kwota wolna w Polsce znajdzie się na poziomie porównywalnym z Niemcami, Francją czy Irlandią
— zaznaczono w strategii.
Wskazano, że aby zagwarantować wyższe dochody systemu ochrony zdrowia, zmiany obejmą także wprowadzenie takich samych zasad opłacania składki zdrowotnej dla działalności gospodarczych jak w przypadku umów o pracę (proporcjonalnie do dochodu).
„Polski Ład” zakłada ponadto podniesienie po raz pierwszy od 12 lat progu podatkowego z 85 tys. do 120 tys. zł, co ma pozwolić zatrzymać w portfelu więcej środków przez klasę średnią. Wyższa stawka podatkowa (32 proc.) będzie dotyczyć dochodów powyżej 120 tys. zł.
To oznacza, że z każdej złotówki od kwoty 120 tys. zł podatek będzie wynosił 32 grosze, a od tej powyżej 85 tys. do 120 tys. – 17 groszy zamiast wcześniejszych 32
— podkreślono w strategii.
Plan zakłada ponadto, ulgę w PIT dla osób zatrudnionych na umowę o pracę osiągających roczny dochód w przedziale 70-130 tys. zł. Dzięki temu rozwiązaniu, reforma będzie neutralna dla podatników zatrudnionych na umowę o pracę z dochodem od 6 do 10 tys. zł miesięcznie.
W kwestiach podatkowych, Zjednoczona Prawica chce wprowadzić także ulgę PIT na powrót z emigracji. Powracający z zagranicy Polacy już od 2022 roku mają mieć możliwość wskazania w zeznaniach podatkowych kwotę do opodatkowania niższą o 50 tys. zł. Zapewniono, że podobnie ma być także w 2023 roku.
W „Polskim Ładzie” zapowiada się również ograniczenie stosowania umów cywilnoprawnych, m.in. poprzez pełne oskładkowanie umów zlecenia z perspektywą wprowadzenia jednego kontraktu na pracę.
Strategia przewiduje też likwidację luki w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn. Miałoby się to odbyć poprzez zobligowanie dużych firm do tego, by na żądanie pracownika w ciągu 30 dni musiały uzasadnić powód wypłacania określonego wynagrodzenia. Jak wyjaśniono, zatrudnieni będą mogli też zażądać informacji o przeciętnych zarobkach osób płci przeciwnej wykonujących takie same lub podobne obowiązki.
„Nowy Ład” zakłada także reformę powiatowych urzędów pracy, które oprócz wsparcia osób poszukujących pracy mają też wspierać tych chcących podnieść swoje kompetencje, a także pracodawców poszukujących pracowników.
Jak wyjaśniono, procedura rejestracji osób bezrobotnych dla potrzeb ubezpieczenia zdrowotnego zostanie przeniesiona do ZUS, co – zdaniem autorów strategii – umożliwi zmniejszenie biurokracji w urzędach pracy. Dodano, że wojewódzkie urzędy pracy kontynuować będą swoje zadania koordynacji wsparcia dla rynku pracy na poziomie regionalnym – współpracując z uczelniami i ośrodkami szkoleniowymi oraz wspierając planowanie rozwoju kompetencji pracowników. „W ramach nowego podejścia do kształcenia ustawicznego umożliwimy wszystkim chętnym możliwość rozwoju zawodowego i osobistego” – zaznaczono.
„Nowy Ład” zakłada też ułatwienia dla pracy w niepełnym wymiarze godzinowym. Zmienić się ma również definicja osoby bezrobotnej, tak by zachęcać do aktywizacji zawodowej w niepełnym wymiarze czasu pracy tych, którzy nie mogą podjąć pracy na pełen etat. Taka praktyka ma być promowana szczególnie w administracji publicznej, instytucjach rządowych i spółkach Skarbu Państwa.
Zgodnie ze strategią uregulowana ma zostać również praca zdalna. Powstać mają odpowiednie regulacje umożliwiające pracę z dowolnego miejsca, w ramach wykorzystania sprzętu zapewnionego przez pracodawcę. W celu ułatwienia organizacji pracy zdalnej, zaproponowana ma zostać formuła diety lub ryczałtu na taką formę wykonywania pracy.
„Polski Ład” przewiduje też stworzenie programu mającego zwiększyć stabilność zatrudnienia osób młodych (do 30 roku życia). Mają w nim współpracować urzędy pracy oraz instytucje szkoleniowe.
Wyjaśniono, że na początku urzędy pracy mają współpracować z osobami młodymi w procesie planowania dalszej ścieżki kariery, zapewniając profesjonalne doradztwo zawodowe. Na kolejnym etapie, każdemu uczestnikowi programu przysługiwać będzie bon szkoleniowy, który będzie można zrealizować w wybranych instytucjach szkoleniowych w celu podniesienia bądź zmiany kwalifikacji.
„Polski Ład” ma również wpływać na rynek pracy w mniejszych miejscowościach, poprzez stworzenie systemu zachęt dla firm, które we współpracy ze strefami ekonomicznymi, otwierałyby swoje filie w mniejszych miastach. Zapowiedziano, że wśród przedsiębiorstw promowana będzie praca zdalna, aby pracownicy z mniejszych ośrodków mogli znaczną część swoich obowiązków wykonywać bez potrzeby dojeżdżania do firmy.
Zaproponowane ma zostać partnerstwo inwestycyjne z samorządami w celu powstawania lokalnych centrów pracy zdalnej, w których pracownicy zamieszkujący mniejsze ośrodki będą mogli pracować zdalnie z wykorzystaniem pełnej infrastruktury technologicznej.
Cyfryzacja
Satelitarny system obserwacji, superkomputery, e-usługi w „Polskim Ładzie”
Satelitarny system obserwacji, powszechny dostęp do szybkiego internetu, superkomputery, więcej e-usług i likwidację opłaty skarbowej od nich, powszechny system e-doręczeń – zapowiedziano w programie społeczno-gospodarczym „Polski Ład” Zjednoczonej Prawicy.
Przedstawiony w sobotę program zapowiada w obszarze cyfryzacji m.in. budowę polskiego Satelitarnego Systemu Obserwacji Ziemi. Ma to być pionierski projekt, dzięki któremu Polska znajdzie się? w gronie państw z samodzielnym potencjałem satelitarnym.
System ten ma dać administracji informacje o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa narodowego, i być krokiem ku zwiększenia suwerenności informacyjnej i technologicznej. Wdrożenie systemu poszerzy także możliwości ochrony środowiska, racjonalnego planowania przestrzennego oraz zarządzania uprawami – zapowiada się w „Polskim Ładzie”.
Pada tam również obietnica zapewnienia do 2024 r. każdemu gospodarstwu domowego dostępu do szerokopasmowego internetu, z możliwością modernizacji do prędkości rzędu gigabitów na sekundę. Pojawia się też zapowiedź eliminacji „białych plam” zasięgu telefonii komórkowej.
Komunikacja z urzędami – według programu – będzie stale uzupełniana o takie narzędzia, jak system kolejkowania, tele- i wideowizyty, czy chatboty i voiceboty instytucji publicznych udzielające porad.
Zakłada się, że odsetek Polaków korzystających z internetu w kontaktach z administracją zwiększy się do 2023 r. na skutek promocji e-usług do 60 proc., a co drugi Polak będzie posiadał Profil Zaufany. Obywateli, którzy zdecydują? się? na realizowanie usługi publicznej w formie cyfrowej, zwolnimy z opłaty skarbowej – podkreśla się w programie.
Pada też zapowiedź powszechnego stosowania cyfrowej tożsamości w codziennym życiu, oraz upowszechnienia e-doręczeń. Zamiast wizyty w urzędzie lub osobistego odbierania listu poleconego, obywatel załatwi te? sama? sprawę? jednym kliknięciem myszy, bez względu na miejsce pobytu – wskazuje się w „Polskim Ładzie”. Pada też zapowiedź konsekwentnych inwestycji w informatyzację wymiaru sprawiedliwości.
W ramach rozpowszechniania technologii chmurowej zapowiada się mechanizm wsparcia finansowego dla małych i średnich przedsiębiorców oraz instytucji publicznych, chcących jej wdrażać´, a także przekazanie gminom system prowadzenia i zarządzania urzędem z wykorzystaniem rozwiązań´ chmurowych.
„Nowy Ład” ma również zakładać włączenie do strategicznych zasobów Polski superkomputerów. Państwo polskie ma je wykorzystywać´ m. in. na potrzeby sztucznej inteligencji, w tym także dla biznesu i przemysłu, technologii kosmicznych, meteorologii, czy też modelowania kryzysowego.
Przedsiębiorczość
„Polski Ład” dla przedsiębiorców: m.in. niższe obciążenia podatkowe dla mikrofirm, ulga na IPO
Niższe obciążenia podatkowe dla mikrofirm, ulga podatkowa zmniejszająca koszty wejścia na giełdę czy pewność opodatkowania w pierwszych latach inwestycji – to m.in. zmiany, jakie przewidziano dla przedsiębiorstw w ramach „Polskiego Ładu”. Zapowiedziano też ulgę na automatyzację.
W sobotę podczas konwencji programowej zaprezentowano tzw. Polski Ład, czyli nowy społeczno-gospodarczy program na okres pocovidowy, który firmują partie tworzące Zjednoczoną Prawicę.
Jak wskazano w dokumencie, dzięki reformie wprowadzającej wysoką kwotę wolną od podatków, obniżone zostaną obciążenia dla 500 tys. firm, które mają dochody do poziomu 6 tys. zł miesięcznie. Najmniejsze firmy mają dzięki temu zaoszczędzić nawet 2 tys. zł rocznie.
Inne rozwiązanie przewidziane dla małych firm to tzw. ulga na prototypy.
Konstrukcja prototypu to często niezbędny, a jednocześnie bardzo kosztowny warunek pomyślnej komercjalizacji produktu. System podatkowy powinien wspierać wysiłki przedsiębiorców w tworzeniu prototypów
— zauważono w dokumencie. Dodano, że koncepcja wzorowana jest na rozwiązaniach wprowadzonych we Francji.
W ramach działań skierowanych do małych przedsiębiorstw uwzględniono rozwiązania prawne ułatwiające planowanie i realizację procesów sukcesyjnych.
W tym celu możliwe ma być zakładanie fundacji rodzinnych, wzorowanych na ich zagranicznych odpowiednikach. Mają one służyć zapewnieniu wielopokoleniowej sukcesji biznesu i akumulacji rodzimego kapitału. Będą także sprzyjać nowym inwestycjom oraz profesjonalizacji
— stwierdzono.
Do programu wpisano też 2 mln euro ryczałtu ewidencyjnego.
Z początkiem 2021 r. weszły w życie zmiany, które podnoszą limit przychodów uprawniających do płacenia ryczałtu. Do tej pory limit ten wynosił 250 tys. euro. Zmiany objęły szerszą grupę wolnych zawodów, m.in. prawników, lekarzy, księgowych, inżynierów i tłumaczy
— napisano.
Z kolei ulga konsolidacyjna ma zapewnić firmom impuls do szybkiego przeprowadzenia procesów konsolidacyjnych i zwiększania przewagi konkurencyjnej.
Efekt ten zostanie osiągnięty przez ulgę w podatku CIT
— podano.
Przewidziano też ryczałt dla przychodów zagranicznych.
Jeśli nierezydent zdecyduje się przenieść swoją rezydencję podatkową do Polski, to od dochodów zagranicznych zapłaci stały ryczałt
— wyjaśniono.
„Program powrotu kapitału” to propozycja dla Polaków, którzy mają majątek lub ukryte dochody za granicą. W jego ramach, jak wyjaśniono, będzie można powrócić z majątkiem i dochodami bez obaw o wszczęcie postępowań w sprawie unikania opodatkowania.
Ułatwienia dla średnich przedsiębiorstw zawierają ulgę na automatyzację i robotyzację, która ma zachęcić przedsiębiorców do inwestycji w bardziej efektywne, długoterminowe projekty rozwojowe.
Innym rozwiązaniem dla firm średniej wielkości jest podatkowe wsparcie ekspansji zagranicznej.
Chociaż bezpośrednie wsparcie ekspansji nie jest możliwe, system podatkowy może uwzględniać wiele kosztów pośrednich tak, by firmy mogły się rozwijać na innych rynkach
— napisano.
W dokumencie wymieniono też ulgę na IPO. Zwrócono uwagę, że wejście na rynek publiczny pozwala na szybki rozwój przedsiębiorstw, a podmioty działające na tym rynku „stanowią trzon krajowej gospodarki”. Ulga podatkowa ma wpłynąć na zmniejszenie kosztów wejścia na giełdę.
Do średnich firm skierowana jest również tzw. symultaniczna ulga IP-BOX i B+R. Jak wskazano, „wsparcie procesu działalności innowacyjnej musi przekładać się na możliwość jednoczesnego wykorzystania preferencji podatkowych” na kolejnych etapach procesu.
Kolejne rozwiązanie to rozszerzenie estońskiego CIT dla większej liczby firm. Przypomniano, że ten model polega na przesunięciu momentu opodatkowania zysków spółki do czasu ich wypłaty.
Reforma weszła w życie w 2021 r. i będzie ewaluowana z perspektywą jej rozszerzenia
— zaznaczono. Tylko w 2021 r. w portfelach firm ma zostać, jak oszacowano, 5,6 mld zł.
Dodatkowo przewidziano łatwiejszy dostęp do finansowania venture capital.
Dla zwiększenia zaangażowania venture capital na polskim rynku zostaną wyeliminowane istniejące bariery podatkowe, a także wdrożone rozwiązania, które w tym zakresie funkcjonują np. we Francji i Wielkiej Brytanii
— wskazano.
Dla dużych przedsiębiorstw ułatwieniem mają być natomiast Interpretacje 590, czyli pewność opodatkowania w pierwszych latach inwestycji. Podkreślono, że jest to odpowiedź na potrzeby potencjalnych inwestorów, którzy potrzebują dokumentu wiążącego administrację podatkową.
Kolejne rozwiązanie dla dużych firm to stworzenie w Ministerstwie Finansów centrum obsługi podatkowej inwestora, które ma być specjalnym biurem odpowiedzialnym za kontakty z inwestorami strategicznymi.
Ponadto, program zakłada uproszczenia w zakresie cen transferowych, czyli „uproszczenie w rozliczaniu cen transferowych dla holdingów inwestujących w Polsce”.
Inna propozycja to wsparcie zatrudnienia innowacyjnych pracowników – nawiązuje do konstrukcji stosowanej we Włoszech, gdzie koszty zatrudnianych naukowców można odliczać od podatku.
Ułatwieniem dla dużych firm mają być też tzw. grupy VAT. Jak wyjaśniono, rozliczenia wewnątrz grup kapitałowych nie będą objęte podatkiem VAT, co oznacza dla nich oszczędność finansową, niższe koszty obsługi, a przy tym uproszczenie działalności analitycznej KAS.
Z kolei „opcja opodatkowania VAT dla instytucji finansowych” ma być zachętą dla inwestycji w Polsce przez sektor finansowy. Zaznaczono, że rozwiązanie to funkcjonuje w wielu krajach UE.
„Polski Ład” zakłada też wprowadzenie ustawy o programach akcjonariatu pracowniczego. „W skali makro efektem będzie stworzenie mechanizmu sprzyjającego budowie silnej klasy średniej i unikaniu bądź ograniczaniu alokacji bogactwa narodowego jedynie w rękach nielicznych oligarchów” – czytamy w dokumencie. Natomiast w skali mikro – m.in. zwiększenie możliwości inwestycyjnych i rozszerzenie źródeł pozyskania kapitału na cele rozwojowe spółek, zabezpieczenie spółek przed wrogim przejęciem czy likwidacją zakładu pracy.
W programie zwrócono też uwagę na ochronę podwykonawców. Zapowiedziano rozszerzenie pakietu ochronny podwykonawców przed nieuczciwymi praktykami przez utworzenie rachunku powierniczego, na który inwestor będzie wpłacał środki zabezpieczające wypłaty dla podwykonawców.
Wskazano również na nowelizację ustawy Kodeksu spółek handlowych oraz zapowiedziano „możliwość konfiskowania wykorzystanego do przestępstw mienia, które należy do osób trzecich”.
Zmiany prawne i wsparcie finansowe dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego
Zmiany w prawie spółdzielczym, społeczne inicjatywy mieszkaniowe, nowe standardy planowania przestrzennego i urbanizacji, promocja mieszkań na wynajem czy wsparcie dla gmin – to m.in. propozycje Polskiego Ładu, które mają wspomóc budownictwo mieszkaniowe.
Polski Ład przewiduje m.in. wprowadzenie programu dofinansowania budowy centrów lokalnej wspólnoty na bazie wcześniej stworzonego planu modułowego. Budownictwo modułowe, dzięki nowym technologiom, jest coraz bardziej doceniane. Prefabrykowane moduły to już nie tylko synonim architektury tymczasowej, ale budynków użyteczności publicznej, takich jak szkoły, przedszkola czy hotele. Największym atutem budownictwa modułowego, jak podkreślono, jest szybki czas realizacji inwestycji, ale także zmiana funkcji, które pełnią budynki samorządowe.
Gminy będą miały możliwość dostosowania funkcjonalności budynków do potrzeb lokalnej społeczności, np. koncentrując się na tym, by było to miejsce spotkań, aktywizacji społecznej i przedsiębiorczości. Budynek ten będzie mógł ulegać zmianom po jakimś czasie, wraz ze zmianami społeczności lokalnej, co będzie wymagać mniejszych nakładów inwestycyjnych. Jego modyfikacja będzie prostsza niż w przypadku budownictwa tradycyjnego – zaznaczono.
Kolejną propozycją promowania budownictwa mieszkaniowego są granty na infrastrukturę dla gmin inwestujących w budownictwo mieszkaniowe.
Według propozycji, gminy, które zaangażują się w budowę mieszkań komunalnych lub w ramach SIM, TBS (w tym na zasadach „lokal za grunt”), będą mogły uzyskać dodatkowe wsparcie na inwestycje towarzyszące – np. budowę dróg, kanalizacji, szkół, przedszkoli. Za każde zrealizowane przedsięwzięcie mieszkaniowe gmina otrzyma grant na pokrycie 10 proc. takiej inwestycji towarzyszącej.
Rząd planuje także wdrożyć Krajowy Fundusz Rewitalizacji, finansujący gminne programy rewitalizacji – także miejskich kamienic. Procedura pozyskiwania środków ma być bardzo prosta. Najpierw gminy będą występować z wnioskami o dotacje na dofinansowanie inwestycji, m.in. mieszkaniowych, infrastrukturalnych i środowiskowych. Po zrealizowaniu określonych celów dotacje będą przekształcane w bezzwrotne granty.
Przewidywane jest także wprowadzenie katalogu standardów urbanistycznych: nowych, powszechnie obowiązujących standardów urbanistycznych, które zagwarantują dostęp do podstawowych usług społecznych, takich jak szkoły, przedszkola czy tereny zielone. Katalog ma uwzględniać różnorodną specyfikę poszczególnych miast i wsi. Będzie on stosowany przy opracowywaniu zasad zabudowy i zagospodarowania terenów.
Z kolei program „Lokal za grunt” to nowa możliwość współpracy samorządów z inwestorami. Inwestor może pozyskać od samorządu grunt pod inwestycję w zamian za prawa do części wybudowanych lokali. Otrzymane lokale mieszkalne gmina będzie mogła przeznaczyć na potrzeby rodzin, które nie są w stanie kupić lub wynająć mieszkania po cenach rynkowych, a w przypadku lokali użytkowych – otworzyć w nich np. przedszkole czy punkt aktywności lokalnej. Poza zwiększeniem dostępności mieszkań regulacja ta ma przyczynić się do zmniejszania rozwarstwienia społecznego i segregacji przestrzennej.
W ramach Polskiego Ładu przewidziano także cyfryzację procedur inwestycyjno-budowlanych. Pakiet rozwiązań wprowadzających ułatwienia cyfrowe do ustawy Prawo budowlane, w tym możliwość składania określonych dokumentów w procesie inwestycyjno-budowlanym w postaci elektronicznej, został przygotowany przez rząd wspólnie z Głównym Urzędem Nadzoru Budowlanego. Cyfryzacja procesu budowlanego ma go uprościć i przyspieszyć, a jednocześnie wpłynąć na przejrzystość w ustalaniu kolejności rozpatrywania poszczególnych spraw urzędowych.
Polski Ład przewiduje także wsparcie spółdzielni mieszkaniowych, które obejmują dziś ok. 4 mln mieszkań. Według założeń programu, spółdzielcy mają otrzymać większe prawa w procesach decyzyjnych, m.in. poprzez kadencyjność prezesów i zarządów oraz zasadę ich wybierania przez wszystkich członków spółdzielni (a nie np. tylko przez radę nadzorczą). Wprowadzona zostanie także większa transparentność funkcjonowania spółdzielni przez rozszerzenie prawa członków do informacji o jej działalności.
Kolejny element programu jest Społeczna Agencja Najmu. Agencje najmu to instytucje, które dzięki preferencyjnym rozwiązaniom podatkowym oraz gwarancji długookresowej umowy będą mogły dzierżawić lokale z rynku poniższych cenach, a następnie wynajmować je wskazanym przez gminę lokatorom. Beneficjenci otrzymają dodatkowo dopłatę do czynszu w ramach programu Mieszkanie na Start.
W ramach Polskiego Ładu zostanie także zaoferowane wsparcie dla montażu instalacji OZE w budynkach wielorodzinnych, które ma sprawić, że będą one bardziej opłacalne. Podobna pomoc finansowa zostanie skierowana także do wspólnot mieszkaniowych.
Nowym filarem programu mieszkaniowego mają być Społeczne Inicjatywy Mieszkaniowe (SIM). Powstające w całej Polsce z udziałem gmin i Krajowego Zasobu Nieruchomości spółki mają wesprzeć budowę nowoczesnych mieszkań na wynajem o umiarkowanym czynszu.
W programie przewidziano także przeciwdziałanie rozproszeniu zabudowy. Chodzi o oparcie planu ogólnego na precyzyjnej i racjonalnej strategii rozwoju. Nowe inwestycje na podstawie indywidualnych decyzji administracyjnych mają być możliwe wyłącznie w ramach uzupełniania istniejącej zabudowy, z dostępem do drogi, na terenach w pełni wyposażonych w niezbędne media i spełniających ustawowe wymagania dostępności do obiektów infrastruktury społecznej. Zwiększenie zwartości zabudowy ma przyczynić się do zmniejszenia nakładów na transport przy realizacji nowych inwestycji, zminimalizuje koszty wyposażenia w niezbędną infrastrukturę techniczną i poprawi warunki bytowe mieszkańców.
Dzięki zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, od 2025 r. każda gmina w Polsce ma – według założeń – dysponować planem ogólnym, powiązanym ze strategią rozwoju. Plan w elastyczny sposób ma określał ramy lokalizacyjne dla nowej zabudowy, uwzględniając istniejące potrzeby rozwojowe gmin. Szczegółowe rozstrzygnięcia zapadną na poziomie planu zabudowy, a także zintegrowanych projektów inwestycyjnych, w ramach których możliwe będzie zawarcie partnerstwa publiczno-prywatnego w zakresie podziału obowiązków inwestycyjnych między gminą i inwestorem.
Elementem planu jest także zagospodarowanie niewykorzystanej przestrzeni, szczególnie w dużych miastach. Chodzi m.in. o tereny nad liniami kolejowymi, które są bardzo atrakcyjne, ale na których przeprowadzenie inwestycji w zabudowę jest bardzo trudne. Według twórców Polskiego Ładu, obecne uregulowania prawne wykluczają też możliwość sprzedaży powierzchni nad torami, co skutkuje niemożliwością wykorzystywania tych terenów do rozwoju miast i pozbawia PKP S.A. możliwości zarobku. Dlatego przewidziane jest wprowadzenie prawa własności warstwowej. Ma to uprościć program inwestycyjny.
W Polskim Ładzie przewidziano też odbudowę Pałacu Saskiego, która ma się rozpocząć w 2023 r. Według założeń, rekonstrukcje fasad budynków przywrócą stan z sierpnia 1939 r., a wnętrza będą użytkowe i nowoczesne.
Będzie audyt wydatków publicznych ograniczający biurokrację
Będzie audyt wydatków publicznych ograniczający biurokrację, co umożliwi np. likwidację zbędnych instytucji, zwiększany ma być poziom bezpieczeństwa zadłużenia zagranicznego – to niektóre deklaracje zawarte w dokumencie Polski Ład, nowym społeczno-gospodarczym programie na okres pocovidowy.
W rozdziale publikacji „Budżet dla ludzi – minione 5 lat” podsumowano ostatnie pięć lat z punktu widzenia budżetu państwa. Wskazano, że dochody budżetu wzrosły z 289 mld zł w 2015 r. do 420 mld zł w 2020 r., co oznacza wzrost o 45 proc. W tym samym czasie dochody z podatku VAT wzrosły ze 123 mld zł do 185 mld zł, czyli o 50 proc. W przypadku dochodów z CIT wzrost wyniósł 57 proc.; w 2015 r. wyniosły one 26 mld zł, podczas gdy w 2020 r. – 41 mld zł.
Skuteczniej egzekwujemy należności skarbowe. Ponad 22 mld zł zmalała luka VAT oraz o 11 mld zł spadła luka CIT w latach 2015-2018”
— napisano.
Według autorów dokumentu przeciwdziałanie skutkom pandemii przyczyni się do znacznego wzrostu długu publicznego w relacji do PKB. „Jednocześnie nasza sytuacja makrofiskalna umożliwia nam dalsze wspieranie gospodarki w powrocie na ścieżkę wzrostu przez odłożenie w czasie głębszej konsolidacji finansów publicznych” – napisano.
Zadeklarowano, że w najbliższych latach rząd będzie prowadzić politykę utrzymywania udziału długu nominowanego w walutach obcych w długu Skarbu Państwa poniżej 25 proc. Zauważono, że zaangażowanie zagranicznych inwestorów w krajowe skarbowe papiery wartościowe (SPW) wynosi około 17,5 proc.
Ryzyko nagłego odpływu z Polski kapitału zagranicznego jest ograniczone także z uwagi na wysoką dywersyfikację, zarówno instytucjonalną, jak i geograficzną, struktury nierezydentów. Na koniec czerwca 2020 r. krajowe SPW znajdowały się w portfelach inwestorów z 62 krajów. W strukturze podmiotowej zadłużenia wobec nierezydentów dominują inwestorzy instytucjonalni: banki centralne i instytucje publiczne
— poinformowano.
Będziemy sukcesywnie zwiększać poziom bezpieczeństwa zadłużenia zagranicznego
— zapowiada Zjednoczona Prawica.
Autorzy zwrócili uwagę, że recesja w Polsce w 2020 r. należała do najpłytszych w Unii. Będzie to miało szczególne znaczenie w obecnych warunkach makroekonomicznych – m.in. dynamicznie rosnącego zadłużenia publicznego na świecie. Ponadto nadwyżka na rachunku obrotów bieżących, notowana jeszcze przed pandemią, dodatkowo przyczyni się do wzrostu makrofiskalnej stabilności Polski.
Wskazano na umiarkowany poziom zadłużenia w relacji do PKB.
Dług, mimo znacznego wzrostu w relacji do narodowego PKB, będzie o wiele niższy od średniej dla całej Unii Europejskiej. Powrót na ścieżkę wzrostu umożliwi szybką redukcję zadłużenia do PKB, co miało już miejsce w latach 2016-2019
— czytamy.
Zgodnie z publikacją, koszty obsługi długu – mimo jego wzrostu – powinny w najbliższych latach spadać. Przypomniano, że w Strategii Zarządzania Długiem Sektora Finansów Publicznych założono, że limity kosztów obsługi długu ulegną obniżeniu z 1,33 proc. w 2020 r. do 1,19 proc. w 2021 r. w relacji do PKB. W 2024 r. relacja kosztów obsługi długu do PKB obniży się do poziomu 0,75 proc.
Zapowiedziano audyt wydatków publicznych ograniczający biurokrację.
Wykorzystamy okres odbudowy po pandemii do zwiększenia efektywności instytucji publicznych, m.in. tworząc centra usług wspólnych dla celów kadrowo-płacowych i księgowych. Przyjrzymy się bliżej środkom wydatkowanym w administracji i wprowadzimy odpowiednie wskaźniki efektywności sektora publicznego
— zadeklarowano.
Wyjaśniono, że pozwoli to na przekierowanie finansów na cele najbardziej potrzebne lub „likwidację zbędnych instytucji dziedziczonych po poprzednich rządach”.
Zaprezentowano także cztery Wskaźniki monitoringu Polskiego Ładu. Pierwszy to PKB na głowę, który – jak wskazano – w 2020 r. wyniósł w Polsce 77 proc. średniej unijnej, a w 2030 r. ma wynieść 100 proc. średniej dla UE. Wydatki publiczne na ochronę zdrowia, które w zeszłym roku wyniosły 5,03 proc. PKB mają w 2030 r. wynieść powyżej 7 proc. PKB. Deficyt mieszkaniowy, czyli liczba osób nieposiadająca własnego mieszkania ma spaść z 1,7 mln osób w zeszłym roku do 500 tys. w 2030 r. Natomiast poziom zatrudnienia liczony jako odsetek zatrudnionych w wieku 20-64 lat ma wzrosnąć z 73 proc. w 2020 r. do 80 proc. w 2030 r.
Edukacja
Polski Ład: 64,8 mld zł na przyjazną szkołę i kulturę
Łączny nakład na filar Polskiego Ładu „Przyjazna szkoła i kultura na nowy wiek” ma w latach 2021-2030 wynieść 64,8 mld zł. Jako najważniejszy w tej części Polskiego Ładu wskazano Narodowy Edukacyjny Program Wyrównywania Szans po COVID-19.
Jednym z jego filarów jest „Przyjazna szkoła i kultura na nowy wiek”. Nakłady łączne na tą część Polskiego Ładu mają wynieść w latach 2021-2030 64,8 mld zł. Średnia roczna wydatków to 7,2 mld zł.
Wśród kilkudziesięciu programów wchodzących w skład tego filaru zwrócono szczególną uwagę na trzy z nich, które w dokumencie określono jako „najważniejsze zmiany”. Wśród nich jest Narodowy Edukacyjny Program Wyrównywania Szans po COVID-19.
Aby zniwelować wzrost luki edukacyjnej i uniknąć efektu straconego pokolenia, uruchomimy dodatkowe zajęcia dla chętnych, nie w formie tradycyjnych lekcji, ale warsztatów lub konsultacji. Oprócz nadrabiania wiedzy, drugim elementem programu będzie promocja sportu przez turnieje w najpopularniejszych dyscyplinach
— wyjaśniono.
Drugim z kluczowych programów w tym filarze będzie „Zielona szkoła” (1000 zeroemisyjnych szkół). W jego ramach ma zostać wykonana termomodernizacja szkół obejmująca poprawę efektywności energetycznej budynków, a także wyposażenie ich w instalacje ogrzewania ekologicznego i energooszczędne oświetlenie oraz w lepsze systemy wentylacyjne.
Trzecią z kluczowych inicjatyw będzie program „Świetlica”.
Będziemy dążyć do tego, aby szkoły opiekowały się dziećmi w czasie, w którym rodzice pracują. Aby jednak dzieci rzeczywiście chciały zostać po lekcjach, należy zaproponować wartościową ofertę na pograniczu edukacji i rekreacji
— opisano.
Na filar „Przyjazna szkoła i kultura na nowy wiek” składa się również kilkadziesiąt innych programów. Część z nich związana jest ze szkołami, m.in. program „Kompetencje cyfrowe”, w którego ramach szkoły wzbogacą się o „latarnika cyfryzacji”.
To wybrani nauczyciele, którzy przejdą odpowiednie szkolenie z kompetencji cyfrowych i skoordynują rozwój takich kompetencji wśród uczniów
— opisano.
Inny program związany ze szkołą to „Cyfrowa podstawa programowa”. Wyjaśniono, że nie będzie nowoczesnej szkoły bez wykorzystania nowych technologii w systemie edukacji.
Dlatego wdrożymy repozytorium materiałów elektronicznych w postaci filmów i nagrań omawiających podstawę programową dla klas szkół podstawowych i średnich
— sprecyzowano.
Część z propozycji dotyczy również szkół wyższych i nauki. W ramach programu „Kredyt studencki” wprowadzone mają być zmiany w prawie bankowym, umożliwiające udzielanie kredytów osobom, które potrzebują pieniędzy na utrzymanie się w trakcie studiów w Polsce lub za granicą, a są pozbawione stałych dochodów.
Innym jest Program Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej. Jak napisano, w 2023 r. obchodzimy 550-lecie urodzin Mikołaja Kopernika, jednego z największych Polaków.
Z tej okazji rząd przygotuje wieloletni program finansujący zorganizowanie i działania Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej – forum współpracy naukowej oraz programów kształcenia dla polskich i zagranicznych uczonych, zwłaszcza w takich dziedzinach jak medycyna, astronomia, fizyka czy matematyka, a także program kształcenia w tych dziedzinach. Będziemy dbać także o dalszy rozwój takich instytucji jak Polska Akademia Nauk, Polska Akademia Umiejętności, Warszawskie Towarzystwo Naukowe czy Narodowe Centrum Nauki
— zapewniono.
Planowane jest też ogłoszenie 2023 rokiem nauki z uwagi na 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika.
Kluczowym punktem przygotowań do obchodów byłaby budowa kilkudziesięciu małych „Centrów Nauki Kopernik” w powiatach lub związkach powiatów
— czytamy.
W ramach tego filaru planowany jest również rozwój muzeów w ramach programu „Sieć nowoczesnych muzeów”.
Realizujemy wyjątkowy projekt budowy bardzo szerokiej sieci nowoczesnych muzeów – państwo polskie jest zaangażowane w ponad 100 projektów muzealnych w całym kraju. Wszystkie te instytucje pełnią tradycyjne funkcje – kształcenia, edukacji, tworzenia narodowej tożsamości. Jednocześnie nowe muzea budowane są według światowych standardów – jako instytucje nowoczesne, interaktywne, zachęcające do zadawania pytań o przeszłość i przyszłość, zmuszające do szukania odpowiedzi
— czytamy.
Jedną z inicjatyw w ramach tego filaru Polskiego Ładu ma być – jak napisano – większa transparentność organizacji pozarządowych.
Zmniejszymy biurokratyczne obciążenia organizacji pozarządowych i uprościmy publiczny dostęp do informacji o organizacjach. To, co do tej pory było dobrą praktyką liderów III sektora, będzie obowiązkiem dla dużych NGO-sów
— podkreślono.
W tym filarze postawiono też na wsparcie młodych sportowców. Program „Sportowe nadzieje” będzie polegał na identyfikacji grupy 15-16-letnich zawodników z potencjałem w strategicznych dyscyplinach sportowych.
Na wsparcie mają też liczyć artyści. Opracowane zostały założenia ustawy o uprawnieniach artystów zawodowych dla najbiedniejszych artystów, które cywilizują warunki pracy artystycznej i zapewniają najniżej zarabiającym twórcom minimum bezpieczeństwa socjalnego w postaci dostępu do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Dodano, że projekt zakłada możliwość uzyskania przez artystę dopłaty do składki na ubezpieczenie społeczne.
Mieszkanie bez wkładu własnego ma pomóc rodzinom
Program „Mieszkanie bez wkładu własnego” przy kredycie mieszkaniowym, dofinansowanie dla korzystających z budownictwa społecznego i uproszczenie przepisów przy budowie małych domów mieszkalnych – to propozycje Polskiego Ładu, które mają pomóc w zapewnieniu mieszkań dla rodzin.
W sobotę odbywa się konwencja programowa, na której prezentowany jest tzw. Polski Ład, czyli nowy społeczno-gospodarczy program na okres pocovidowy, który firmują partie tworzące Zjednoczoną Prawicę.
W ramach Polskiego Ładu przewidziano program „Mieszkanie bez wkładu własnego”, zwiększający dostępność do finansowania własnego mieszkania.
Według założeń, program zwiększający dostępność do finansowania własnego mieszkania obejmie trzy grupy klientów: tych, którzy chcą mieć swoje pierwsze mieszkanie z rynku pierwotnego, tych, którzy szukają go na rynku wtórnym, społecznym oraz tych, którzy chcą wybudować dom.
Państwo będzie gwarantować maksymalnie 150 tys. zł wkładu własnego dla biorących kredyt lub oferować dofinansowanie w wysokości do 160 tys. zł dla osób korzystających z mieszkalnictwa społecznego czy też rodzin wielodzietnych (w zależności od liczebności rodziny).
Łącznie z programu „„Mieszkanie bez wkładu własnego” będzie mogło skorzystać około 80 tys. rodzin rocznie. Instrument skierowany jest do osób od 20. do 40. roku życia. Wysokość otrzymanego finansowania będzie uzależniona od liczby dzieci w rodzinie – 30 tys. zł w przypadku drugiego dziecka, 60 tys. zł – trzeciego, 30 tys. zł – każdego kolejnego. Aby zmniejszyć ryzyko wzrostu cen, zostanie wprowadzony poziom ceny maksymalnej za 1 m kw. nieruchomości, która będzie kwalifikować się do programu.
W ramach Polskiego Ładu przewidziano również, że realizacja budynków jednorodzinnych o powierzchni zabudowy do 70 m kw. będzie możliwa bez pozwolenia, kierownika i książki budowy, a jedynie na podstawie zgłoszenia. Zdaniem pomysłodawców oznacza to skrócenie procesu budowlanego nawet do kilku tygodni i oszczędności co najmniej kilku tysięcy złotych dla inwestora.
Największy sukces Polski to redukcja ubóstwa i nierówności
Obszarem, w którym Polska odniosła w ostatnich latach największy sukces, jest redukcja ubóstwa i nierówności – napisano w dokumencie „Polski Ład”, nowym społeczno-gospodarczym programie Zjednoczonej Prawicy na okres pocovidowy.
W dokumencie opisano politykę społeczno-gospodarczą Polski w latach 2015-2021. Wskazano przy tym na Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, której celem było osiągnięcie poziomu 76-80 proc. zamożności społeczeństw europejskich. „To nam się udało i będziemy ten poziom podnosić przez skuteczną politykę gospodarczą” – podkreślono, powołując się na dane Międzynarodowego Funduszu Walutowego, z których wynika, że w Polsce poziom ten wynosi 77 proc.
Obszarem, w którym odnieśliśmy największy sukces, jest redukcja ubóstwa i nierówności, które w Polsce od 2015 r. udało się znacząco ograniczyć. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym spadł z 23,4 proc. do 16,9 proc. – to o 3,1 pkt. proc. więcej niż zakładaliśmy. Spadła również wartość współczynnika Giniego, będąca miarą nierówności rozkładu dochodów w społeczeństwie (im niższa wartość, tym mniejszy stopień koncentracji i mniejsze zróżnicowanie dochodów). W 2020 r. współczynnik zmalał z 30,6 do 28, podczas gdy w Strategii za cel obrano wartość 30
— napisano w dokumencie.
Według autorów publikacji Polska rozpoczęła wychodzenie z pułapki średniego dochodu. Wyjaśniono, że od 2015 r. wynagrodzenia Polaków (według parytetu siły nabywczej) rosły najszybciej wśród krajów OECD.
Polacy mogli w 2019 r. kupić o jedną czwartą więcej produktów i usług niż w 2015 r.
— wskazano.
Zwrócono uwagę na sukces eksportowy Polski, który jest dowodem wymiernych przewag konkurencyjnych, pozwalających na konsekwentny wzrost znaczenia naszej gospodarki na arenie międzynarodowej. Saldo obrotów towarowych i usługowych wzrosło w latach 2016-2020 o 474 mld zł.
Dołączyliśmy do elitarnego grona 25 największych eksporterów świata, a eksport w Polsce rośnie od 2016 r. szybciej niż PKB. W trakcie pandemii właśnie eksport stał się jedną z tarcz chroniących polską gospodarkę. To również motor napędowy, który wspomoże jej odbudowę
— napisano.
Podkreślono, że polska gospodarka przechodzi kryzys lepiej niż większość gospodarek w Europie.
Pandemia koronawirusa wpędziła całą Europę w gospodarczą depresję, ale dzięki skutecznym działaniom stabilizacyjnym udało się nam ochronić polską gospodarkę przed zapaścią. Polska zakończyła trudny 2020 r. z czwartym najlepszym wynikiem gospodarczym w całej Unii Europejskiej
— czytamy.
Zaznaczono, że Polska znalazła się w gronie czterech państw UE, których finanse publiczne w ocenie Komisji Europejskiej pozostaną stabilne zarówno w perspektywie krótko, jak i długoterminowej.
Podkreślono także, że Polacy zarabiają najwięcej w Europie Środkowej – w 2019 r. zarabiali średnio niemal 32 tys. dol. rocznie (liczone parytetem siły nabywczej):
To wyższy wynik niż w większości państw naszego regionu, które dominują w dolnej części zestawienia, a także państw z innych kontynentów. Wyprzedzamy kolejno: Estonię (30,3 tys. dol. rocznie), Czechy (29,2 tys. dol.), a także Litwę, Łotwę, Grecję, Chile, Portugalię, Węgry, Słowację i Meksyk.
6 proc. PKB w 2023 roku na zdrowie, podniesienie kwoty wolnej od podatku
6 proc. PKB w 2023 roku na zdrowie, podniesienie kwoty wolnej do 30 tys. zł, emerytury do 2,5 tys. zł bez podatku oraz sfinansowanie wkładu własnego na mieszkanie do 150 tys. zł – m.in. takie propozycje przewiduje „Polski Ład”, nowy społeczno-gospodarczy program Zjednoczonej Prawicy na okres pocovidowy.
W sobotę opublikowano „Polski Ład”, czyli kompleksową strategię przezwyciężenia skutków pandemii oraz gospodarczej odbudowy. Jego pięć filarów to: Plan na zdrowie – 7 proc. PKB na zdrowie; Obniżka podatków dla 18 mln Polaków; Inwestycje, które wygenerują 500 tys. nowych miejsc pracy; Mój dom – mieszkanie bez wkładu własnego i dom do 70 m2 bez formalności; Emerytury bez podatku do 2500 zł.
To także ambitne wsparcie polskich rodzin – czyli kapitał opiekuńczy. Zakłada on wprowadzenie dodatkowego instrumentu finansowego dla rodzin – 12 tys. zł, które rodzice będą? mogli elastycznie wykorzystać na pokrycie kosztów opieki nad drugim i kolejnym dzieckiem pomiędzy 12 a 36 miesiącem życia. Rodzice będą mogli sami wybrać po 1000 zł przez rok czy po 500 zł przez dwa lata. Sami też będą mogli zdecydować o przeznaczeniu tych środków.
Pierwszy filarem Polskiego Ładu jest zdrowie. W ciągu najbliższych sześciu lat wydatki na zdrowie mają się zwiększyć do 7 proc. PKB. Już w 2023 r. mają osiągnąć 6 proc. PKB. Nowe środki mają zostać przeznaczone na inwestycje, cyfryzację, nowe kadry i nowoczesne terapie. Zwiększenie finansowania systemu ochrony zdrowia ma zmniejszyć kolejki, a cyfryzacja ułatwić dostęp do lekarza.
Plan na zdrowie zakłada: utworzenie Funduszu Modernizacji Szpitali i uruchomienie Funduszu Medycznego (zakłada dostosowanie infrastruktury w przychodniach lekarzy rodzinnych i poradniach specjalistycznych, warunki w szpitalach mają być dużo lepsze).
Przewiduje też utworzenie Agencji Rozwoju Szpitali (Agencja ma opracować specjalne programy, które pomogą w lepszym zarządzaniu szpitalami. Będzie też monitorowała sposób ich wdrażania. Proponowane rozwiązanie zakłada stworzenie profesjonalnego korpusu menedżerów i zmianę struktury właścicielskiej szpitali).
Plan zakłada ponadto rozwój Centrum Obsługi Pacjenta (pacjent.gov.pl), które ma stanowić kolejny etap cyfryzacji, który umożliwi łatwe zapisy do lekarza, specjalistów poprzez internet lub infolinię.
Przewiduje też zniesienie limitów u specjalistów: zostanie rozszerzona opieka ambulatoryjna oraz zniesione zostaną limity przyjęć pacjentów poniżej 18 lat. Następnie planowane jest zniesienie limitu dla wszystkich Polaków.
Plan zakłada wprowadzenie wyższych wynagrodzeń kadr medycznych (ma zostać podwyższone minimalne pracowników medycznych), a także usprawnienie nocnej pomocy lekarskiej, profilaktykę osób 40+, uruchomiony zostanie program badań profilaktycznych finansowany ze środków publicznych.
Program będzie połączony z badaniami w zakresie medycyny pracy. Powstanie programu badawczego nad COVID-19 – mają powstać zespoły badawcze z najlepszych polskich uniwersytetów i szpitali, które otrzymają wsparcie finansowe dla prac nad lekami i szczepionkami chroniącymi przed kolejnymi mutacjami wirusa.
Przewiduje się rozbudowanie Krajowej Sieci Onkologicznej i powstanie Krajowej Sieci Kardiologicznej. Ta ostatnia ma umożliwić nielimitowany dostęp pacjentów kardiologicznych do diagnostyki i terapii, oraz leczenia chorób serca, aby obniżyć śmiertelność z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego.
Obniżka podatków to drugi filar Polskiego Ładu. Jak zaznaczono, polski system podatkowy wciąż bardziej obciąża osoby o niskich dochodach niż osoby o dochodach wysokich. Nowe rozwiązania mają stworzyć nowoczesny i sprawiedliwy system podatkowy na europejskim poziomie.
Drugi z filarów reformy zakłada: podniesienie kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł.; podniesienie progu podatkowego z 85 tys. do 120 tys. zł; wprowadzenie jednolitej dla wszystkich składki zdrowotnej, liczonej proporcjonalnie do dochodu (9 proc.) bez możliwości odliczania, podobnie jak przy umowie o pracę.
Zakłada też wprowadzenie „Ulgi dla klasy średniej”. Będzie ona dotyczyć osób zatrudnionych na umowę o pracę osiągających roczny dochód w przedziale 70-130 tys. zł. Dzięki tej uldze reforma (np. wprowadzenie 9-procentowej składki zdrowotnej) będzie neutralna dla podatników zatrudnionych na umowę o pracę z dochodem od 6 do 10 tys. zł miesięcznie. Przewidziano też likwidację umów śmieciowych
Kolejnym filarem Polskiego Ładu są Inwestycje, które wygenerują 500 tys. nowych miejsc pracy. To ma być Dekada Rozwoju.
Zakłada on: uruchomienie specjalnego funduszu Polski Ład, który ma sfinansować odbudowę i modernizację kraju. Są to środki, obok blisko 770 mld zł, w ramach nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej, które pozwolą dogonić państw Europy Zachodniej.
Fundusz pozwoli współfinansować m.in.: projekty nowoczesnej infrastruktury – to rozbudowa w tej dekadzie sieci autostrad i dróg ekspresowych, rozwój i remont dróg lokalnych, inwestycje w drogi kolejowe, budowa obwodnic, likwidacja niebezpiecznych miejsc: ponad 2 tys. km nowych dróg ekspresowych i autostrad, ponad 100 mostów i obwodnic, przebudowa 50 tys. km dróg, wielu kilometrów chodników lub ścieżek rowerowych, remont miejscowych mostów i tysiące bezpiecznych przejść dla pieszych.
Jeśli chodzi o transport – to nowe i ekologiczne tabory, rozbudowa kolei aglomeracyjnej, inwestycje w porty i centra logistyczne: tysiące nowych nisko i zeroemisyjnych autobusów wymiany taboru autobusowego, nowe koleje aglomeracyjne, rozbudowa strategicznych portów i centrów logistycznych, 15 tys. km zmodernizowanych dróg kolejowych.
Dostępne usługi społeczne – to modernizacja placówek medycznych, edukacyjnych sportowych i kulturalnych, rewitalizacja przestrzeni publicznej: remont i doposażenie 700 małych oddziałów szpitalnych rocznie i 200 większych, większa dostępność do opieki medycznej, w tym m.in. setki nowych pracowni specjalistycznych (tomografów, rezonansów), budowa żłobków dla 10 tys. dzieci, setki przedszkoli, ponad 4 tys. świetlic oraz remonty w prawie 4 tys. szkół.
To też rozwój lokalnej infrastruktury społecznej: świetlic wiejskich, domów seniora, centrów integracji i domów pomocy, setki działań z zakresu zazieleniania miast, wsparcie dla modernizacji 3,6 tys. boisk, centrów sportowych czy ogólnodostępnej infrastruktury fitness, zwiększenie do 80 proc. dofinansowania na budowę blisko 300 sal gimnastycznych i 100 basenów w gminach, które nie posiadają takich obiektów, rewitalizacja lub unowocześnienie co najmniej 300 obiektów infrastruktury kulturalnej i turystycznej.
Jeśli chodzi o Cyfrową Polskę – to nowa infrastruktura informatyczna, walka z wykluczeniem cyfrowym – 5G we wszystkich obszarach miejskich i wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych do 2025 r., ucyfrowienie wszystkich chętnych samorządów i lokalnych usług publicznych, setki kilometrów światłowodów umożliwiających szybką transmisję danych, dokończenie likwidacji „białych plam” w dostępie do internetu.
Inwestycje w Twój dom – to rozbudowa sieci wodno-kanalizacyjnej, budowa lokalnych oczyszczalni, program wymiany źródeł ciepła, fotowoltaika, mała retencja – tysiące kilometrów nowoczesnej sieci wodno-kanalizacyjnej i kilkaset nowych oczyszczalni, blisko milion budynków z nowym, ekologicznym źródłem ciepła dzięki programowi Czyste Powietrze, setki tysięcy domów z dofinansowaną instalacją fotowoltaiczną dzięki programowi Mój Prąd, setki tysięcy domów z instalacją retencji wody w ramach programu Moja Woda.
Czysta energia to rozbudowa sieci energetycznej, rozwój technologii OZE, modernizacja ciepłowni: setki kilometrów nowoczesnej infrastruktury energetycznej, 500 mln euro na inwestycje w farmy wiatrowe oraz infrastrukturę towarzyszącą, 120 nowych lub zmodernizowanych ciepłowni.
Inne programy z obszaru „Dekada Rozwoju” to m.in. Centralny Port Komunikacyjny, subwencja inwestycyjna dla samorządów (zniwelowanie obniżenia wpływów z PIT nową subwencją na cele inwestycyjne), pełne połączenie miast wojewódzkich siecią szybkich dróg, wzmocnienie polskiego potencjału wykonawczego – wzmocnienie rodzimych firm budowlanych, granty na infrastrukturę dla gmin inwestujących w budownictwo mieszkaniowe lokal za grunt – nowa możliwość współpracy samorządów z inwestorami budowlanymi.
Czwartym filarem jest „Mieszkanie bez wkładu własnego – Mój dom za 70m2”. Zakłada on zwiększenie dostępności możliwości sfinansowania własnego mieszkania, które obejmą trzy grupy: tych, którzy chcą mieć swoje pierwsze mieszkanie z rynku wtórnego, pierwotnego, społecznego lub własny dom. Wkład własny dla polskich rodzin gwarantowany, zapewniany lub spłacany przez państwo rozwiąże najważniejszy problem młodych rodzin oraz rodzin wielodzietnych – brak środków na wkład własny, a tym samym brak możliwości zakupu własnego mieszkania.
Państwo za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego będzie gwarantować wkład własny nawet do 40 proc. do kwoty 100 tys. zł przez okres maksymalnie 15 lat. Oznacza to, że posiadając zdolność kredytową nie trzeba będzie wykładać własnej gotówki na zakup mieszkania. Instrument ma być skierowany do osób od 24 do 40 lat, które nie mają wystarczających oszczędności do pokrycia wkładu własnego.
Dodatkowo będzie przysługiwać bonus za urodzenie. Po urodzeniu drugiego dziecka rodzina z gwarantowanym kredytem mogłaby uzyskać do 20 tys. zł bezzwrotnego dofinansowania, po urodzeniu trzeciego dziecka do 60 tys., a czwartego i kolejnego do 20 tys. zł.
Mój dom 70m2 – to realizacja budynków jednorodzinnych o powierzchni zabudowy do 70 m kw. bez pozwolenia, kierownika i książki budowy, a jedynie na podstawie zgłoszenia. Proces budowy ma się skrócić od kilku do nawet kilkunastu tygodni.
Seniorzy
Piątym filarem jest „Złota jesień życia – emerytury bez podatku do 2500 złotych”. Zakłada on podwyższenie emerytur i rent o wysokość podatku dla świadczeń do poziomu 2500 zł, wprowadzenie PIT 0 dla osób pracujących po osiągnięciu wieku emerytalnego – możliwość zmniejszenia wymiaru czasu pracy dla osób w wieku 55+.
Emerytury i renty do 2500 złotych bez podatku
W ramach reformy systemu podatkowego emerytury i renty zostaną podwyższone o wysokość podatku dla świadczeń do poziomu 2500 zł – przewiduje Polski Ład. Są również rozwiązania na rzecz wydłużania okresu aktywności zawodowej seniorów.
Polski Ład przewiduje, że w ramach reformy systemu podatkowego emerytury i renty zostaną podwyższone o wysokość podatku dla świadczeń do poziomu 2500 zł. Wskazano, że oznacza to, że przeciętny emeryt będzie otrzymywał nawet 2000 zł rocznie więcej.
Autorzy Polskiego Ładu chcą także wydłużać okres aktywności zawodowej seniorów przez umożliwienie osobom w wieku 55 plus zmniejszenia wymiaru czasu pracy.
Wprowadzony będzie także nowy instrument zachęcający do kontynuacji pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego – PIT-0 dla Seniora. Pracownicy, którzy osiągną wiek emerytalny 60/65 lat i nie przejdą na emeryturę, lecz zdecydują się kontynuować pracę, nie zapłacą podatku dochodowego (do poziomu progu podatkowego), co zwiększy ich pensję netto, a dzięki dalszej aktywności na rynku pracy powiększą wysokość przyszłej emerytury.
Bezpieczeństwo seniorów ma być zwiększone przez dofinansowanie zakupu tzw. opasek bezpieczeństwa. Umożliwią one proste bądź automatyczne wezwanie pomocy w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia.
Ponadto w związku ze skutecznością dotychczasowego programu „Leki 75 plus” umożliwione ma być korzystanie z programu osobom młodszym (70 plus), a w niektórych kategoriach leków nawet osobom z grupy 60 plus.
Łatwiejsze ma być także tworzenie placówek, które łączą dzienne domy opieki z przedszkolami podobnie jak w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i w Niemczech. Dzięki nim dzieci będą rozwijały kompetencje emocjonalne i społeczne, a seniorzy zaangażują się w wychowanie najmłodszego pokolenia.
Centra usług społecznych dla Polaków wracających z zagranicy będą instytucjami oferującymi kompleksowe wsparcie dla osób starszych, które po zakończeniu kariery zawodowej za granicą chcą powrócić do Polski. Centra będą zapewniać całodobową opiekę, wsparcie w zakresie ochrony zdrowia i wspomagać aktywność społeczną seniorów.
Stworzona ma być także ogólnopolska infolinia administracyjna, która pozwoli uzyskać informacje o tym, co dzieje się ze sprawą załatwianą w każdym urzędzie w Polsce. Dzięki infolinii osoby mniej biegłe w usługach cyfrowych będą mogły dowiedzieć się, w jaki sposób można załatwić sprawę administracyjną i zostaną przekierowane do właściwej instytucji.
Realizowane będą także kampanie na rzecz zwiększenia świadomości praw ofiar przemocy domowej, zwłaszcza tych najsłabszych – kobiet, dzieci i osób starszych, a także dostępności wsparcia psychologicznego.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS