Po stu dniach wojny na Ukrainie w wystąpieniach czołowych rosyjskich ekspertów specjalizujących się w tematyce międzynarodowej można dostrzec interesującą zmianę tonu. W pisanych przez nich artykułach mniej pewności co do rychłego zwycięstwa Moskwy, mniej apeli o konsolidację i mniej też argumentów w myśl których jedność Zachodu nie wytrzyma presji rysujących wyzwań a zatem trzeba tylko przetrwać, aby już jesienią zbierać polityczne tego owoce. Teraz pojawia się przekonanie, że nowa sytuacja w której znalazła się Rosja, realia sankcji i politycznej izolacji, to nie stan krótkoterminowy ale „na dłużej” a gniewna retoryka, w świetle której Zachód musi liczyć się z rosyjskimi interesami, zastępuje argumentacja w świetle której Zachodowi nie opłaca się w dłuższej perspektywie osłabienie Rosji w wyniku jej wojennej klęski.
Fiodor Łukianow zaczyna swe rozważania na ten temat od postawienia pytania co z punktu widzenia relacji strategicznych, długoterminowych, oznacza uzgodniony właśnie przez Unię Europejską kolejny, szósty pakiet sankcji, tym razem obejmujący embargo na ropę naftową dostarczaną za pośrednictwem tankowców. Z perspektywy rosyjskich interesów o charakterze taktycznym można argumentować, i Łukianow to robi, że embargo nie będzie Moskwy wiele kosztowało, bo cena ropy na światowych rynkach już w wyniku tej decyzji wzrosła co per saldo da Moskwie dodatkowe dochody. Nie został też zablokowany transport za pośrednictwem rurociągów (dzięki zabiegom Węgier) a dopiero to byłoby kłopotem, Rosja zyskała też na czasie, co pozwoli eksporterom przeorientować się na rynki azjatyckie, a także być może zakaz importu do Europy będzie od początku dziurawym, bo trudno znaleźć na światowych rynkach ropę (chodzi o jej parametry techniczne) będącą w stanie zastąpić rosyjski surowiec. W krótkiej, kilkunastomiesięcznej perspektywie, szósty pakiet sankcji UE nie będzie dla Rosji czymś bardzo dolegliwym, ale jak to wygląda z punktu widzenia strategii wieloletniej? Tu już Łukianow nie jest takim optymistą, bo pisze, że:
Jeśli hasła głoszone w Unii Europejskiej staną się rzeczywistością (a wycofywanie węglowodorów, w tym gazu, ogłoszono na długo przed kryzysem ukraińskim), to struktura energetyczna Eurazji mogłaby zostać całkowicie przebudowana. Od lat 60. geopolityczna struktura kontynentu opierała się na coraz szerszej współpracy ZSRR z Europą Zachodnią w sektorze naftowo-gazowym.
Odejście od tego 60-letniego kursu przez państwa Zachodu, które budowały swe przewagi gospodarcze dzięki zdaniu się na rosyjskie surowce energetyczne oznacza geostrategiczną zmianę o znaczeniu tektonicznym, która przemodeluje sytuację w Eurazji. W opinii Łukianowa w polityce państw zachodu nastąpi odejście od decyzji, które były podejmowane w oparciu o rachunek ekonomiczny a to już w średniookresowej perspektywie będzie oznaczało kres globalizacji i fragmentaryzację światowego porządku geoekonomicznego. Gdyby było inaczej to państwa Unii Europejskiej nadal kupowałyby tanie surowce energetyczne od Rosji, a nie przestawiały się na droższe z Bliskiego Wschodu i Stanów Zjednoczonych. Rosja zmuszona zostanie do przekierowania swego eksportu się na rynki azjatyckie, a państwa tego regionu będą z takiego obrotu spraw zadowolone, bo to one a nie Europa będą za lat kilka korzystały z premii, jaką daje dostęp do tanich rosyjskich surowców energetycznych.
Taki rozwój wydarzeń przyspieszy fragmentaryzację ekonomicznego porządku globalnego, ale z punktu widzenia Rosji należy z tego wyciągnąć wniosek, który na pierwszy rzut oka wygląda na paradoks. Otóż, jak argumentuje Łukianow „w ostatnich miesiącach stało się jasne, że rola Rosji w globalizacji jest znacznie większa niż się powszechnie uważało”. Jak dowodzi rosyjski ekspert, rosyjskie surowce energetyczne, dostępne i relatywnie tanie, były do tej pory czynnikiem budowania przewagi, w skali globalnej, gospodarek państw europejskiego Zachodu, teraz w związku z odwróceniem się od Rosji mogą zacząć działać na korzyść Azji zmieniając relację sił. To, co w jego rozważaniach uderza, to traktowanie Rosji w kategoriach państwa, które już nie jest w stanie, w tym obszarze, uprawiać samodzielnej polityki, mało tego, jak pisze „osobną kwestią jest na ile Rosja sprawnie i dalekowzrocznie była w stanie wykorzystać swoją rolę”. Balansowanie między Europą a Azją, co Putin starał się robić co najmniej od 2014 roku, w nowych realiach staje się niemożliwe, Moskwa zdana jest na relacje z państwami azjatyckimi, które bezwzględnie wykorzystają swe lepsze niż do tej pory położenie i większą siłę negocjacyjną. Straci też na tym, zdaniem Łukianowa Europa. Dlatego kończy on swoje wystąpienie czymś w rodzaju apelu pisząc, że „zmiana równowagi politycznej w Eurazji wpłynie na cały ład światowy, i nie na korzyść tych, którzy do niedawna byli jego liderem. Najciekawsze w tym względzie jest to, czy przywództwo państw zachodnich będzie nadal wspierało opisywany proces, czy też nastąpi w nadchodzącym okresie zmiana która do władzy wyniesie siły, kierujące się inną logiką postępowania.” Nie wnikając w kwestie czy diagnozy Łukianowa są słuszne (nie uwzględnia on np. znaczenia nowych technologii dla rozwoju gospodarczego) warto odnotować, że w tej diagnozie Rosja jest zupełnie pasywna. Nie ma przestrzeni na aktywną jej politykę, nie ma pewności czy na zwrocie w stronę Azji w ogóle Moskwa cokolwiek wygra, a nadzieje na wyjście z tej patowej sytuacji pokładać trzeba w oczekiwaniu na zmiany wewnętrzne w państwach europejskich. Trudno o bardziej dobitne podkreślenie bezsilności elit państwa, które jeszcze do niedawna myślało o sobie, że jest w stanie aktywnie kształtować nowy ład światowy i zając w nim pozycję jednego z filarów siły.
„Kissinger i walka o Rosję”
W gruncie rzeczy w podobnym tonie wypowiedział się też Timofiej Bardaczow, dyrektor programowy Klubu Wałdajskiego, który na stronie internetowej tego think tanku opublikował artykuł pod wiele mówiącym tytułem „Kissinger i walka o Rosję”. Punktem wyjścia jego rozważań jest wypowiedź byłego Sekretarza Stanu w szwajcarskim Davos, kiedy to zaapelował on o zawieszenie broni i rozpoczęcie negocjacji z Rosją. W opinii Bardaczowa powodem takiego postawienia sprawy jest zakorzeniony w pewnej części zachodnich ekspertów i polityków pogląd, że z punktu widzenia równowagi sił Rosja powinna nadal uczestniczyć w polityce europejskiej, obiektywnie rzecz biorąc, stabilizując ją przez sama swą obecność. Jednak, zdaniem rosyjskiego eksperta, to przeświadczenie jest uprawnione, Rosja historycznie rzecz biorąc była w Europie liczącym się czynnikiem równowagi, ale tylko w sytuacji, kiedy rozkład sił określony został w wyniku, często wieloletniego starcia wojennego. Tak było po Wojnach Napoleońskich, taka też sytuacja nastąpiła po II wojnie światowej. Tylko, że teraz, argumentuje, mamy do czynienia z zupełnie innymi okolicznościami – jesteśmy przed wojną, lub cyklem działań wojennych, a zatem ewentualne wciągnięcie Rosji do europejskiego „koncertu mocarstw” nie ustabilizuje sytuacji. To, że Kissinger opowiada się za tego rodzaju podejściem, jest też pochodną jego osobistych doświadczeń i sukcesów amerykańskiej polityki za czasów jego służby publicznej. Tylko znów, jak zauważa Bordaczow, było to możliwe w realiach po Kryzysie Kubańskim, który był pokojowa formułą sprawdzenia relacji sił między mocarstwami i spowodował przewartościowanie ich polityki w kolejnym dziesięcioleciu. Teraz żyjemy w nowych, szybko zmieniających się realiach światowego układu sił, których główną cechą jest wzrost znaczenia państw azjatyckich i relatywny spadek pozycji Europy, czy szerzej Zachodu. W opinii Bordaczowa decyzja Kremla o rozpoczęciu wojny na Ukrainie nie wynikała z motywów wewnętrznych, choć i te też odegrały swoją rolę, a raczej była skutkiem antycypowania przez Moskwę nowego układu sił w skali światowej.
Głównym zewnętrznym źródłem rosyjskiej pewności siebie jest obiektywna ocena stanu międzynarodowego środowiska politycznego i gospodarczego, w którym nawet całkowite zerwanie z Zachodem nie będzie śmiertelnie niebezpieczne dla Rosji z punktu widzenia jej głównych celów rozwojowych
– argumentuje Timofiej Bardaczow
Z tego punktu widzenia można nawet iść dalej, argumentując, że w dłuższej perspektywie wymuszone zerwanie z Zachodem, może okazać się dla Rosji zbawienne, bo przyszłość leży w Azji. Jest tylko jedno ale. Otóż, jak pisze Bordaczow rozpoczęcie przez Rosję wojny z Ukrainą nie pociąga za sobą „oczekiwania bezpośredniej pomocy materialnej ze strony Chin, która mogłaby zrekompensować straty w ostrej fazie konfliktu z Zachodem.” Moskwa zatem, w imię „świetlanej przyszłości” będzie walczyła z Zachodem sama i zapewne, takie prognozy snuje rosyjski ekspert, w imię zwycięstwa znajdzie się w sytuacji kiedy:
Elementarne potrzeby przetrwania zmuszą Rosję do pozbycia się tego wszystkiego, co wiąże ją z Europą. Właśnie o to apelują ci rosyjscy naukowcy i osoby publiczne, które podkreślają egzystencjalny charakter konfrontacji, która toczy się na naszych zachodnich granicach.
Element starcia Stany Zjednoczone – Chiny
Rosyjski ekspert jest zdania, że trwająca właśnie wojna to element starcia Stany Zjednoczone – Chiny, w których słabszymi i wysuniętymi na pierwszy ogień uczestnikami są zarówno Europa jak i Rosja. Zasoby Rosji stają się łakomą zdobyczą, bo budują przewagę w strategicznym rachunku sił. I w tym wypadku mamy do czynienia z paradoksalnym przedstawieniem sytuacji Rosji, co prawda razem z Europą, ale nie zmienia to ogólnej oceny, w pozycji przedmiotu rozgrywki mocarstw, państwa o które toczy się gra i które jest w gruncie rzeczy pozbawione przestrzeni dla politycznego manewru. Na Kremlu mogą się pocieszać, że znaleźli się „po stronie wygranych” bo znaczenie Azji w gospodarce światowej będzie rosło, ale trudno ukryć, iż to doszlusowanie do obozu zwycięzców następuje za cenę pozbycia się politycznej sprawczości i oznacza przekształcenie Rosji nie w światowe centrum siły, ale zaplecze surowcowe Chin, Indii i państw ASEAN.
Andriej Kortunow, dyrektor programowy Rosyjskiej Rady ds. Polityki Zagranicznej i Obronnej pisze, że po rozpoczęciu przez Rosje wojny z Ukrainą obserwujemy „przyspieszony proces konsolidacji Zachodu”, którego symptomy były widoczne już wcześniej ale teraz mamy do czynienia ze zjawiskiem trwałym. Jak argumentuje „kolektywny Zachód był w stanie wyciągnąć właściwe wnioski ze swoich ostatnich trudności, szybko się zmobilizować, odłożyć na bok sprzeczki i kłótnie ostatnich dziesięcioleci i wystąpić jako zjednoczony front przeciwko wspólnym przeciwnikom i konkurentom.” Zmiana ta jest zasługą administracji Joe Bidena i samego prezydenta, który „nie zasłużył na kpiące komentarze” jakimi przez ostatnie miesiące jego politykę kwitowano w Rosji bo szybko i sprawnie odbudował jedność Zachodu zmieniając w istotny sposób również wewnętrzne, w ramach tego bloku, stosunki. Obecnie są one w znacznie większym stopniu niż w przeszłości partnerskie, co zapowiada trwałość zjednoczenia i minimalizuje ryzyko ujawnienia się podziałów. Wojna na Ukrainie została przez Biały Dom wykorzystana, a nawet, jak dowodzi Kortunow okazała się „podarkiem od losu” dla Amerykanów, którzy wykorzystali ją do konsolidacji obozu swych sojuszników i utrwaleniu swego przywództwa. Łatwiej było skłonić Europejczyków do porzucenia myśli o „strategicznej autonomii” w obliczu bliskiego i realnego zagrożenia ze strony Rosji, niźli dalekiego i hipotetycznego chińskiego, a dodatkowym elementem, który sprzyjał konsolidacji było to, że stare klisze pojęciowe z czasów zimnej wojny nadal funkcjonują. A zatem pierwszym geostrategicznym efektem rosyjskiej „specjalnej operacji” było umocnienie jedności Zachodu, a nie jej osłabienie, co oznacza, że przeciwdziałanie Rosji będzie czynnikiem jednoczącym i z pewnością o znacznie dłuższej trwałości, niż ktokolwiek do tej pory w Moskwie sądził. Stanie się tak przede wszystkim z tego powodu, że na plan pierwszy wychodzą kwestie wojskowe, a w tym obszarze znaczenie i pozycja Stanów Zjednoczonych i amerykańskiego kompleksu przemysłowego pracującego na potrzeby wojska jest nieporównywalna z tym czym dysponuje Europa. Państwa starego kontynentu w obliczu wojny zwiększą swe budżety obronne, co z jednej strony umocni pozycję Ameryki jako koordynatora i integratora ewoluującego systemu bezpieczeństwa, a z drugiej będzie cennym „prezentem” dla tamtejszego sektora przemysłowego, którego znaczenia w polityce wewnętrznej nie należy umniejszać. W efekcie, jak argumentuje Kortunow, jedność Zachodu, wiodąca rola Ameryki w sojuszu i narastająca militaryzacja polityki staną się czynnikami modelującymi relacje z Rosją na długie lata. Te tendencje zostaną wzmocnione polityką na rzecz usuwania barier handlowych między Unią Europejską a światem anglosaskim, a także położeniem nacisku na wspólny, zwłaszcza w nowym otoczeniu międzynarodowym, wysiłek w zakresie postępu technologicznego i wynalazczości. Zachód się zjednoczył, będzie dążył do pogłębienia integracji, podejmie też próbę rozwiązania tzw. problemów globalnych, czyli np. kwestii klimatycznych, w czym większą rolę zapewne w ramach nowych partnerskich relacji będzie odgrywała Europa. Ale jednocześnie, jak zauważa Kortunow, trudno sobie wyobrazić, aby zrezygnował on z prób rozszerzenia strefy swych wpływów. Nie chodzi tu wyłącznie o Ukrainę, ale również o państwa, które w opinii Moskwy, miałyby chcieć niezależności od Zachodu i w związku z tym umożliwić Rosji reorientację geostrategiczną. Rosyjski ekspert pisze:
Konsolidacja świata zachodniego nie może obejść się bez prób przesuwania granic tego świata poza granice „historycznego Zachodu”. Zobaczymy wytrwałą walkę o „dusze” takich krajów jak Indie, Indonezja, Nigeria, RPA, Brazylia czy Meksyk. Flirtowanie z Turcją, budowanie mostów z Wenezuelą, próby negocjacji z Iranem itd. będą kontynuowane.
Nie ziści się podział na blok państw zachodnich i niezachodnich
Osłabieniu, w jego opinii, ulegnie retoryka dzieląca świat na państwa „liberalne” i „autorytarne” a w to miejsce pojawi się podział na państwa „odpowiedzialne”, konstruktywnie przyczyniające się do pozytywnych zmian w światowym porządku i państwa „nieodpowiedzialne”, destruujące relacje i zagrażające globalnej stabilności. Nie ziści się, i tu wyraźnie Kortunow polemizuje z dominującymi w rosyjskiej debacie poglądami, podział na blok państw zachodnich i niezachodnich, wschodzących graczy. Siła zintegrowanego Zachody spowoduje, że raczej będziemy mieli do czynienia z podziałem na „centrum” i państwa peryferyjne. W takiej sytuacji „duże kraje niezachodnie (Chiny, Indie, Brazylia, Indonezja, Nigeria itd.) będą musiały konkurować ze sobą w taki czy inny sposób o jak najkorzystniejsze warunki dla późniejszego wejścia do światowego jądra.” A tego rodzaju perspektywa zasadniczo zmienia sytuację Rosji, dla której może zabraknąć przestrzeni politycznej dla manewrowania między blokami, czy postawienia na jakiś umowny „sojusz anty-Zachodu”. W tym scenariuszu „odnowionej jednobiegunowości” – dowodzi Kortunow – Rosja zostanie cofnięta do pozycji wyjściowej, którą zajmowała 30 lat temu, zaraz po rozpadzie Związku Radzieckiego. Ale jej pozycja będzie jeszcze trudniejsza, gdyż Moskwa w dającej się przewidzieć przyszłości nie otrzyma „kredytu zaufania” Zachodu, jaki miała w ostatniej dekadzie ubiegłego stulecia. W związku z tym presja na Moskwę będzie silniejsza, a ewentualne premie polityczne i gospodarcze za „dobre zachowanie” strony rosyjskiej będą skromniejsze i odroczone w czasie.”
W perspektywie strategicznej, wieloletniej, dotychczasowe sprzeczności między państwami bloku Zachodu, mogą, w opinii Kortunowa, znów zacząć się ujawniać. Ale raczej nie nastąpi to szybko, co oznacza dla Rosji co najmniej dziesięciolecie izolacji i podleganiu silnej presji. A to zaś w opinii rosyjskiego eksperta oznacza, że „wszelkie, nawet najbardziej ograniczone porozumienia na „froncie zachodnim” będą musiały być skoordynowane z Waszyngtonem, jak miało to miejsce w „momencie jednobiegunowym” ćwierć wieku temu.” To odwołanie się do sytuacji z początków prezydentury Jelcyna jest niesłychanie wymowne, bowiem w rosyjskim dyskursie publicznym silnie zakorzenione jest przekonanie, że wówczas Rosja znajdowała się na dnie swego międzynarodowego znaczenia i musiała wykonywać polecenia płynące z Waszyngtonu.
W głosach rosyjskich analityków, nie opozycyjnych przecież, a związanych z obozem władzy, trudno doszukać się nut optymistycznych, nie mówiąc już o triumfalizmie. Oficjalną retorykę zwycięstwa zastąpiły gorzkie rozważania na temat tego, jak w ciągu ostatnich trzech miesięcy zmieniła się geostrategiczna pozycja Rosji. Z pewnością nie na korzyść. Rosyjskie elity już zaczynają się oswajać z myślą, że nadchodzą trudne czasy, możliwości polityczne Moskwy uległy drastycznej redukcji, a sama Rosja z podmiotu przeistoczyła się w przedmiot rozgrywek mocarstw. Trudno o bardziej pesymistyczne podsumowanie trzech miesięcy wojny na Ukrainie.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS