Dziś 78. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim. W stolicy zawyły syreny

Nie było oficjalnych przemówień. Przed odejściem na krótko zabrał głos prezydent Andrzej Duda.

– To wyjątkowy dzień tutaj w Warszawie, w całej Polsce i nie tylko w Polsce. To wyjątkowy dzień także w Izraelu, Stanach Zjednoczonych i w wielu miejscach na świecie, gdzie dzisiaj mieszkają Polacy żydowskiego pochodzenia, polscy Żydzi, ci wszyscy, którzy pamiętają, którzy walczyli, którzy przeżyli 19 kwietnia 1943 r., dzień wybuchu powstania w getcie warszawskim – powiedział prezydent Duda. – To była walka do końca, dlatego, że oni nie mieli prawa do kapitulacji. Oni nie mogli się poddać, oni nie mogli liczyć na to, że zostaną potraktowani tak jak jeńcy wojenni. Oni nie mogli liczyć na to, że zostaną objęci jakimikolwiek międzynarodowymi konwencjami. Oni wiedzieli o tym, że poddanie się hitlerowskim Niemcom oznacza dla nich śmierć. Wybrali śmierć z bronią w ręku. Nie godzili się na śmierć w obozach koncentracyjnych, w komorach gazowych. Chcieli walczyć do samego końca.

Historię powstania w getcie przypomniał prowadzący uroczystość aktor Andrzej Ferenc. Zabrzmiały hymn żydowskich partyzantów “Zog nit kejn mol” i pieśń “Warszawo ma” w wykonaniu Aleksandry Idkowskiej. Naczelny rabin Polski Michael Schudrich odśpiewał Psalm 130 i modlitwę za zmarłych El Male Rachamim. Zza barierek ceremonię obserwowało kilkadziesiąt osób, które przyszły tu z żółtymi tulipanami i żonkilami. Takie kwiaty przez lata kładł tego dnia na stopniach pomnika Marek Edelman, ostatni przywódca powstania w warszawskim getcie.  

Po złożeniu wieńców pod pomnikiem Bohaterów Getta uczestnicy uroczystości wyruszyli Traktem Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów do pomnika Umschlagplatz przy ul. Stawki. Stoi on w pobliżu miejsca po dawnych rampach kolejowych, z których warszawscy Żydzi odjeżdżali towarowymi pociągami do niemieckiego obozu zagłady w Treblince. Podczas marszu składane były kwiaty m.in. na płycie upamiętniającej Szmula Zygielbojma na rogu ulic Lewartowskiego i Zamenhofa oraz na kopcu Mordechaja Anielewicza u zbiegu ulic Miłej i Dubois, usypanym nad bunkrem sztabu Żydowskiej Organizacji Bojowej.

Powstanie w getcie warszawskim wybuchło o świcie 19 kwietnia 1943 r. Na wkraczające do getta niemieckie oddziały SS, których zadaniem była ostateczna likwidacja zamkniętej dzielnicy, posypały się granaty i butelki z benzyną. Do walki ruszyło kilkuset słabo uzbrojonych członków Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskiego Związku Wojskowego. Mieli przeciw sobie 2 tys. wyszkolonych żołnierzy i policjantów wyposażonych w pistolety maszynowe, karabiny i miotacze ognia, wspieranych przez artylerię, czołgi i samoloty. Mimo tej dysproporcji walki trwały blisko miesiąc. 8 maja w otoczonym przez Niemców bunkrze popełnili samobójstwo członkowie sztabu ŻOB z dowódcą Mordechajem Anielewiczem na czele. Powstanie upadło 16 maja. Na znak jego stłumienia dowódca niemieckich oddziałów generał SS Jürgen Stroop wysadził w powietrze Wielką Synagogę na Tłomackiem. Powstanie w warszawskim getcie było pierwszym zbrojnym zrywem w okupowanej przez Niemców Polsce i pierwszym miejskim powstaniem w Europie w czasie II wojny światowej.