Domena publiczna – definicja
Pojęcie „domeny publicznej” nie jest zdefiniowanym terminem prawniczym. Wyjaśnienia pojęcia „domena publiczna” nie znajdziesz też w żadnej ustawie. Domena publiczna to bowiem pewna koncepcja, zgodnie z którą istnieje pewna sfera, w której znajdują się utwory niepodlegające ochronie prawa autorskiego. Utwory znajdujące się w domenie publicznej można swobodnie wykorzystywać (w dowolnym celu, również komercyjnym), kopiować, modyfikować i rozpowszechniać.
Zakres domeny publicznej
Ochrona prawnoautorska utworów rozpoczyna się z chwilą stworzenia dzieła. trwa przez całe życie jego twórcy i wygasa dopiero 70 lat po jego śmierci. Po upływie 70-letniego okresu czasu dzieło automatycznie przechodzi do domeny publicznej i może być rozpowszechniane i wykorzystywane w dowolnym celu (zobacz także: Jak długo trwa ochrona praw autorskich?).
W domenie publicznej znajdują się jednak nie tylko dzieła, co do których wygasły autorskie prawa majątkowe (upłynął 70-letni okres ochrony prawa autorskiego) ale również:
- dzieła, które nigdy nie podlegały ochronie prawa autorskiego ze względu np. na zbyt niski poziom twórczości;
- dzieła, które z mocy ustawy pozostawione są poza ochroną prawnoautorską, takie jak np. materiały urzędowe – rozporządzenia, ustawy (np. Konstytucja RP) czy proste informacje prasowe, krótkie oznaczenia słowne etc.
Domena publiczna w 2020 r.
Autorskie prawa majątkowe wygasają z końcem roku kalendarzowego, dlatego 1 stycznia każdego roku zbiór domeny publicznej powiększa się o kolejne dzieła, do których autorskie prawa majątkowe wygasły z końcem roku poprzedniego. Z początkiem 2020 roku do domeny publicznej przeszła twórczość takich twórców jak:
- Aleksandra Ekster, artystka, malarka, pedagogożka, projektantka – zaprojektowała m.in. mundur wyjściowy dla Armii Czerwonej; jej prace znajdziemy m.in. w Google Arts&Culture oraz w nowojorkim muzuem sztyki współczesnej MoMA, do dziś stanowi inspirację dla projektantów mody (pisał o niej m.in. Vogue.pl: Aleksandra Ekster. Amazonka awangardy);
- Margaret Mitchell, amerykańska dziennikarka i pisarka nagrodzona dwukrotnie nagrodą Pulitzera, autorka słynnej powieści „Przeminęło z wiatrem”;
- Élisa Beetz-Charpentier, francuska rzeźbiarka i malarka; co warte odnotowania – w 2018 r. pojawiły się informacje o tym, że istnieje duże prawdopodobieństwo, że przyjęta w 1927 r. forma godła Polski (tak, dokładnie ta, na której bazuje aktualna wersja naszego godła państwowego) autorstwa Zygmunta Kamińskiego może być kopią wizerunku polskiego orła z plakietki zaprojektowanej w 1924 r. właśnie przez Elisę Beetz-Charpentier (pisała o tym m.in. Rzeczpospolita w artkule Wiktora Ferfeckiego: Godło Polski jest plagiatem?);
- Jankiel Adler, żydowski malarz ekspresjonista i surrealista, grafik, scenograf i poeta pochodzenia polskiego, (obrazy Adlera można zobaczyć m.in. w Tate Gallery w Londynie oraz w sieci na artsy.net/artist/jankel-adler):
https://www.artsy.net/artwork/jankel-adler-untitled-composition
Od 1 stycznia 2020 r. każdy z nas może swobodnie korzystać z twórczości twórców zmarłych w 1949 r. (i wcześniej) swobodnie tworząc różnego rodzaju grafiki lub ilustracje (również – co warto raz jeszcze podkreślić – do celów komercyjnych).
Autorskie prawa osobiste a domena publiczna
W odróżnieniu do autorskich praw majątkowych, autorskie prawa osobiste są niezbywalne, nieprzenoszalne i nieograniczone w czasie.
autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem (art. 16 pr. aut)
Autorskie prawa osobiste trwają nadal nawet po śmierci twórcy. Z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych po śmierci twórcy może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo lub zstępni rodzeństwa (zobacz: Autorskie prawa osobiste czyli o więzi twórcy z utworem). Dlatego nawet, gdy wykorzystujemy dzieła, które znajdują się już w domenie publicznej, należy pamiętać o istnieniu autorskich praw osobistych i obowiązku wskazania imienia i nazwiska (pseudonimu) autora pracy.
Przykłady wykorzystania domeny publicznej u polskich projektantów
Beata Śliwińska tworząca pod pseudonimem Barrakuz to jedna z najpopularniejszych polskich projektantek, której słynne kolaże wykorzystywane są w różnego rodzaju kampaniach reklamowych. W swoich pracach Barrakuz często wykorzystuje zasoby domeny publicznej. Jedną z ciekawszych prac artystki jest projekt MONALISA’s smile stworzony dla polskiej marki modowej MEDICINE everyday therapy, w którym artystka wykorzystała słynny obraz Leonarda da Vinci „Mona Lisa” w nowy, świeży sposób.
Efekt? Oceńcie sami:
Innym przykładem umiejętnego korzystania z bogactwa domeny publicznej jest polska marka modowa CACOFONIA Milano, która na swoich projektach chętnie wykorzystuje twórczość znajdującą się już w domenie publicznej (z pewnością oszczędzając przy tym niemało na zamawianych grafikach). Poniżej przykład wykorzystania słynnego „Pocałunku” Gustava Klimta na kurtce bomberce CACOFONIA Milano :
Te wspaniałe projekty nie powstałyby bez umiejętnego wykorzystania utworów znajdujących się już w domenie publicznej w nowy, świeży sposób.
Domena publiczna – podsumowanie
Domena publiczna to ogromna baza utworów, z której można i warto czerpać bez ograniczeń. Dzieła, które 1 stycznia przechodzą do domeny publicznej stanowią wspólne dziedzictwo, które może być dowolnie (i bezpłatnie) wykorzystywane, remiksowane i przerabiane, również jako baza do nowych dzieł. Domena publiczna to jedyna w swoim rodzaju baza bezpiecznych zasobów, z którym powinien zaprzyjaźnić się każdy twórca.
Magdalena Miernik
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS