Dla ucha i oka

Północna Nadrenia-Westfalia rozkochana jest w muzyce klasycznej. Nie dość, że każde większe miasto ma swoją salę koncertową i orkiestry, to jeszcze organizowane są festiwale muzyczne, na które zapraszani są znani artyści z całego świata. Najbardziej prestiżowym festiwalem jest Klavierfestival Ruhr. Podczas imprezy organizowanej co roku latem od lat 80. XX w. około 60 tys. osób uczestniczy w 80 koncertach i reczitalach głównie pianistów (m.in. Martha Argerich), ale też wirtuozów innych instrumentów (jak skrzypaczka Anne Sophie Mutter), śpiewaków i orkiestr symfonicznych. Odbywają się one w kopalni Zollverein w Essen (patrz artykuł o Bauhaus) czy w zamku Wasserburg Schloss w Herten i Hohenlimburg w Hagen. Pierwszy z nich to zamek na wodzie, pierwotnie wieża mieszkalna z 1376 r., którą przebudowywano w kolejnych wiekach i dziś zachowały się 4 skrzydła z okrągłymi wieżami w narożach z XVI w. oraz park krajobrazowy. Natomiast Hohenlimburg w Hagen to jedyny zamek obronny w Westfalii wzniesiony na wzgórzu, zachowany w większości w oryginalnym stanie, a jednocześnie do XVIII w. centrum polityczne Limburgii. Jego najstarszą częścią jest donżon z XIII w., bo reszta to budynki przebudowane w XVI i XVIII w. przez książąt Bentheim –Tecklenburg. Słynnym eksponatem jest zmumifikowana „czarna ręka”, rzekomo pierwszego właściciela zamku Dietricha von Isenberg-Limburga, odcięta po tym jak uderzył swoją matkę, z tym, że badanie C14 wykazały, że należała do mężczyzny żyjącego w XVI w.

Inne miejsce organizowanych koncertów to Tonhalle w Dusseldorfie – budynek w kształcie rotundy, zbudowany w 1926 r. jako największe wówczas na świecie planetarium, w latach 70 przekształcony w salę koncertową na niemal 2 tys. osób. W Tonhalle występują artyści łączący style i epoki, na przykład raper Alligatoah, któremu w trakcie koncertu towarzyszyła sekcja smyczkowa, czy performer Nils Frahm, krążący między mikrofonem i fortepianem, a pulpitem do efektów specjalnych. Wznoszącą się wysoko nad salą koncertową kopułę pokrywają gwiazdy i planety, przypominające o pierwotnej funkcji hali, a Grüne Gewölbe – sklepienia w foyer – to arcydzieło architektury ekspresjonistycznej. W Tonhalle można wziąć udział w dyskusji z artystami lub zwiedzić ją z przewodnikiem, by poznać historię budynku, zajrzeć za kulisy, a przy ładnej pogodzie podziwiać Ren z restauracji na tarasie.

W Bonn urodził się w 1770 r. Ludvig van Beethoven, dlatego jest dość naturalne, że akurat w tym mieście jest największy festiwal poświęcony temu kompozytorowi. We wrześniu podczas Beethovenfest można posłuchać gwiazd muzyki klasycznej z całego świata – orkiestr, zespołów i solistów. To festiwal z długą tradycją. Po raz pierwszy zorganizowany w 1845 r. z okazji 75. urodzin kompozytora (orkiestrą dyrygował wówczas sam Franciszek Liszt, a gośćmi byli m.in. król Prus Fryderyk Wilhelm IV czy królowa Wiktoria). Drugi raz miał się odbyć w setną rocznicę narodzin kompozytora, ale wybuchła wojna francusko-niemiecka i przesunięto koncerty na 1871 r. Potem bywało różnie z ich organizacją, dopiero od 1998 r. Beethovenfest zaczął odbywać się w formule, jaką mamy do dziś, czyli z corocznym motywem przewodnim koncertów, przy czym dzieło Beethovena nie są jego treścią, tylko źródłem inspiracji. Pandemia przeszkodziła w organizacji festiwalu w 2020 r. z okazji 250-lecia urodzin Beethovena, odwołane wydarzenia usłyszymy w tym roku między 20 sierpnia a 10 września.

60 festiwalowych koncertów wysłuchać można w ponad 25 miejscach w Bonn i okolicach. Na wielbicieli muzyki czeka na przykład Dom Beethovena przy Bonngasse. Pod adresem Bonngasse 20 od 1893 r. znajduje się muzeum kompozytora, które w zeszłym roku rozbudowano i zmieniono ekspozycję ok. 150 eksponatów, takich jak portrety, rękopisy, druki muzyczne, instrumenty i przedmioty codziennego użytku związane z życiem i twórczością Beethovena. Kameralna sala koncertowa, instytut badawczy, biblioteka i wydawnictwo są na tej samej ulicy pod numerami 18 i 24–26. Poza Bonn, koncerty odbywają się jeszcze w różnych zamkach i kościołach, ale jeden z najpiękniejszych zabytkowych obiektów w okolicy – pałac Augustusburg – ma własne festiwale koncertowe.

Pomysłodawcą wydarzenia Schlosskonzerte Brühl był dyrygent Helmut Müller-Brühl, który w 1958 r. postanowił udostępnić szerszej publiczności pałac Augustusburg, który po 28 latach starań wpisany został na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Co roku od maja do końca sierpnia organizowane są koncerty muzyki XVII i XVIII w. głównie na pałacowych schodach, natomiast od 2002 r. pod koniec sierpnia ma tam miejsce jedyny w Niemczech festiwal Josepha Haydna.

Kompleks pałacowy w Brühl to najważniejsze założenie barokowo-rokokowe w Niemczech. Gdy w 1689 r. średniowieczny zamek na wodzie arcybiskupów kolońskich został wysadzony przez Francuzów, na jego miejscu arcybiskupi z rodziny Wittelsbachów kazali wybudować trzyskrzydłowy pałac. Słynie on nie tylko z imponujących schodów rokokowych projektu Balthasara Neumanna, ale i imponującej sali ogrodowej na pierwszym piętrze oraz prywatnych apartamentów biskupów na parterze. Podczas gdy pałac był rezydencją letnią, mającą dowodzić wielkość Wittelsbachów, Falkenlust – domek myśliwski z platformą widokową na dachu głównego budynku, z której można było obserwować polowanie – miał zdecydowanie bardziej prywatny charakter, co pokazują znajdujące się w nim zabytkowe meble, jak np. szafka z indyjskiej laki.

Założenie pałacowe leży w przepięknym ogrodzie, który najpierw zaprojektowany przez francuskiego architekta ogrodów Dominique Girarda jako barokowy, a w XIX w. został częściowo przekształcony w angielski ogród krajobrazowy przez Petera Josepha Lenné. Dzięki starannej rekonstrukcji ogrody pałacowe Augustusburg i Falkenlust są uważane za jeden z najwspanialszych przykładów francuskiej sztuki ogrodowej XVIII w. W latach 1832-1960 zamek należał do rodziny Gieslerów z Brühl, następnie stał się własnością państwa i wykorzystywany przez prezydenta i rząd, którzy gościli w nim królową Elżbietę II, Michaiła Gorbaczowa, Nelsona Mandelę czy Jana Pawła II.

Wielbiciele koncertów z historią w tle powinni zajrzeć też do Bagno Konzertgalerie w Steinfurcie. Zabytkowy budynek, w którym się odbywają, to jedna z pierwszych w Europie wolnostojących sal koncertowych. Hrabia Karl von Bentheim-Steinfurt kazał wznieść w przypałacowym ogrodzie krajobrazowym gmach, który został oddany do użytku w 1774 r., w której dawała koncerty jego orkiestra z 35 śpiewakami i muzykami. W 1806 r. hrabstwa Steinfurt i Bentheim zostały przydzielone wielkiemu księciu von Bergowi, szwagrowi Napoleona i budynek popadał w ruinę. Wyremontowano go gruntownie w 1924, organizowano w nim zawody strzeleckie, a po wojnie wykorzystywano na magazyn. Dopiero od 1997 r. wyremontowany budynek (29 m długości i 10 m szerokości) wrócił do swej pierwotnej funkcji. Zbudowany na wzór pałacowej galerii Grand Trianon w Wersalu, we wnętrzu ma sztukaterie w stylu Ludwika XIV, lustra na ścianach i suficie oraz na krótszych ścianach półkoliste, przypominające groty wnęki. W sali mieści się ok. 250 słuchaczy, ale dzięki otwartym na ogród drzwiom w koncertach może brać udział więcej osób. Ta symbioza muzyki i natury została starannie zaplanowana. Przed koncertem można pospacerować po założeniu parkowym i rzucić okiem na do dziś zamieszkana rezydencję książąt Bentheim-Steinfurt, która jest najstarszym (wzniesionym w 1124 r.) zamkiem na wodzie Westfalii.

Partnerami publikacji są Nadrenia Północna Westfalia oraz Niemiecka Centrala Turystyki.

Więcej informacji o atrakcjach w Niemczech