DIETETYK PO STUDIACH: Dieta w cukrzycy typu 2

W Polsce w 2018 roku co jedenasty dorosły miał zdiagnozowaną cukrzycę z czego znaczna większość przypadków to cukrzyca typu 2. Jeszcze kilkanaście lat temu cukrzycę typu 2 wiązało się głównie z osobami starszymi. Od jakiegoś czasu co raz częściej występuje u osób młodych, nastolatków, a nawet u dzieci.

Dowiedz się na czym polega cukrzyca typu 2, jakie są jej objawy i jaka dieta jest właściwa przy tej chorobie.

Cukrzyca typu 2

Jest najczęściej występującą postacią cukrzycy. Głównie rozpoznawana u osób starszych, z nadwagą i otyłością, zaburzeniami gospodarki lipidowej i chorobami układu krążenia. Niestety coraz częściej występuje także u osób młodszych, nawet wśród dzieci i młodzieży. Sygnałem ostrzegawczym przed rozwinięciem się cukrzycy jest insulino oporność. Polega ona na
oporności tkanek na insulinę, przez co wydzielane są jej nieproporcjonalnie duże ilości w stosunku do glukozy. Z czasem insulino oporność oraz uszkodzenie komórek beta trzustki (tych, które wydzielają insulinę) powoduje zbyt wysokie wartości glikemii (cukru) we krwi. Przy odpowiednio wysokich poziomach glukozy diagnozowana jest cukrzyca. Aby zapobiec wystąpieniu cukrzycy typu 2 należy dbać o prawidłową masę ciała, odpowiednią dietę i aktywność fizyczną.

Przyczyny cukrzycy typu 2
Przyczynami cukrzycy typu 2 jest upośledzenie wydzielania insuliny oraz oporność tkanek na działanie insuliny (insulino oporność), której głównymi przyczynami są nadwaga i otyłość, ale także czynniki genetyczne.

Objawy cukrzycy

Najczęstszymi objawami wskazującymi na możliwość rozwoju cukrzycy są: niezamierzone chudnięcie, wzmożone pragnienie, nadmierna senność, częste oddawanie moczu, osłabienie, częste infekcje skórne lub układu moczowo-płciowego. Jeśli zaobserwujesz u siebie takie objawy, najlepiej udaj się do lekarza.

Co możemy z tym zrobić?

Pierwszym z działań aby przeciwdziałać cukrzycy typu 2 powinno być wprowadzenie odpowiedniej diety i aktywności fizycznej, które mają na celu zmniejszenie masy ciała. Polecaną dietą jest ta o niskim indeksie glikemicznym. Jest to dieta opierająca się na produktach, które powodują mniejszy wyrzut glukozy i insuliny. Aby zmniejszyć masę ciała za pomocą jakiejkolwiek diety, a w tym także diety o niskim indeksie glikemicznym, konieczne jest wygenerowanie odpowiedniego deficytu kalorycznego. O deficycie kalorycznym pisałam więcej tutaj. Lekiem, który jako pierwszy wprowadzany jest przy insulino oporności i cukrzycy jest metformina. Ma ona na celu obniżenie poziomu glukozy we krwi do prawidłowych poziomów i zmniejszenie insulino oporności. Gdy leczenie za pomocą diety, aktywności i leków doustnych jest nieskuteczne, a wydzielanie insuliny jest już niewystarczające, wprowadzana jest insulina. W tym wypadku należy dopasować ilość i wielkość posiłków do dawek insuliny. Tutaj spotykamy się z pojęciem wymiennika węglowodanowego (WW). Jeden wymiennik węglowodanowy to 10 g węglowodanów przyswajalnych. Gdy na opakowaniu danego produktu podana jest ilość węglowodanów oraz ilość błonnika pokarmowego, wtedy wyliczamy ilość WW poprzez odjęcie błonnika od całkowitej ilości węglowodanów i dzielimy przez 10. Wtedy mamy ilość wymienników węglowodanowych w produkcie.

Wymienniki węglowodanowe są potrzebne do odpowiedniego dopasowania dawki insuliny. Do obniżenia glukozy z 1 WW potrzeba 0,5-1 jednostki insuliny. Ta ilość może być dla każdego inna, dlatego trzeba najpierw sprawdzić o ile jedna jednostka insuliny obniża poziom stężenia glukozy we krwi. Jeśli jest to na początku zbyt skomplikowane, warto udać z do dietetyka.

Dieta o niskim indeksie glikemicznym

W cukrzycy typu 2 insulinę przyjmuje się w zaawansowanym stadium, często po wielu latach życia z cukrzycą. Dlatego na początku najważniejsza jest dieta. Poniżej główne zasady diety o niskim indeksie glikemicznym.

1. Spożywaj 4-5 posiłków w ciągu dnia, co 3-4 godziny. Komponując dania korzystaj z zasady
   talerzyka. Zasada ta pokazuje, że każdy z głównych posiłków powinien zawierać:

• 1⁄2 talerza warzyw (surówka, sałatka, pokrojone warzywa, warzywa strączkowe);
• 1⁄4 talerza źródła białka (ryby, mięso, tofu, nasiona roślin strączkowych);
• 1⁄4 talerza źródło węglowodanów złożonych (kasza gryczana, płatki owsiane, kasza bulgur,
  kasza jaglana, ziemniaki, ryż brązowy, ryż basmati czy pieczywo);
• porcję tłuszczu (np. łyżeczkę oleju lnianego, oliwy z oliwek, oleju rzepakowego, łyżkę/łyżeczkę masła orzechowego lub garść orzechów).

1. Korzystaj z warzyw i owoców sezonowych. Szczególnie zalecane owoce to: maliny, borówki,
   truskawki, jagody. Można korzystać z owoców mrożonych, jeśli nie ma dostępu do świeżych.
2. Unikaj produktów słodzonych: soków, soków owocowych, napoi słodzonych (np. Tymbarki, cola, fanta, sprite, kubusie, soki w kartonach, napoje energetyczne). Dozwolone jest picie herbaty (owocowe liściaste, ziołowe, i zwykłe) i kawy bez cukru oraz wody (dla urozmaicenia można z dodatkiem mięty, cytryny czy imbiru). Korzystne jest też korzystanie z wód wysoko- i średnio zmineralizowanych. Unikaj cukru również pod postacią miodu, słodyczy i cukru
   białego/trzcinowego. Zamiennie dla cukru możesz korzystać ze słodzików, takich jak erytrytol czy stewia.
3. Tłuszcz (oliwę, olej rzepakowy) oraz sól dodawaj najlepiej na koniec gotowania/do przygotowanego posiłku, gdyż zmniejsza to potrzebę dosalania.
4. Dbaj o aktywność fizyczną, przynajmniej 30 minut dziennie. Możesz zacząć od spacerów.
5. Możesz spożywać wszystkie mąki pełnoziarniste typu 1850 i wyżej: mąka gryczana, jęczmienna, orkiszowa, owsiana, sojowa, z ciecierzycy, żytnia typu 2000, pszenna semolina 1750, z amarantusa, migdałowa oraz inne niewymienione mąki o niskim indeksie glikemicznym.
6. Wybieranie pieczywa o niskim indeksie glikemicznym:
   • 100% mąki z pełnego przemiału lub dozwolonych mąk
   • Krótki skład np. mąka żytnia 2000 (zakwas),mąka żytnia z pełnego przemiału, woda,
   sól.
   • Brak substancji słodzących np. cukru, słodu, syropów.
   • Brak substancji zagęszczających, skrobi, płatków ziemniaczanych itd.
7. Aby zmniejszyć IG (indeks glikemiczny) produktów można zastosować różne sposoby: łączenie produktów, które zawierają węglowodany z tłuszczem (np. oliwa, orzechy, masło orzechowe, siemię lniane) lub białkiem (mięso, ryby, twaróg), jedzenie produktów z dużą ilością błonnika pokarmowego (warzywa, płatki owsiane, kasze, produkty pełnoziarniste), gotowanie al dente, jedzenie po wystudzeniu (np. ziemniaków).
8. Staraj się wypijać 1,5 – 2 l wody dziennie. Smak wody można urozmaicać dodatkiem cytryny,
   mięty lub innych ulubionych dodatków (poza cukrem, słodzikami, miodem itp.). Dobrym
   sposobem będzie wypijanie 1 szklanki wody do każdego posiłku i kawy.
9. Pamiętaj o odpowiednich technikach kulinarnych. Wskazane jest gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez wcześniejszego obsmażania, pieczenie w folii lub rękawie termicznym. Unikaj smażenia, głównie smażenia w tłuszczu.

Skutki nieleczonej cukrzycy typu 2

Do cukrzycy typu 2 prowadzi nieleczona insulino oporność, czyli brak poprawy w zakresie diety,
aktywności fizycznej i ciągły przyrost masy ciała. Wieloletnia niewyrównana cukrzyca typu 2 prowadzi do wycieńczenia trzustki, a co za tym idzie znacznie mniejszego, a z czasem zerowego wydzielania insuliny. W wyniku tego procesu z czasem konieczne jest podawanie insuliny.
Zbyt wysokie poziomy stężenia glukozy we krwi mogą prowadzić do uszkodzenia naczyń w siatkówce oka, a więc wzrasta ryzyko uszkodzenia wzroku. Kolejnym skutkiem nieleczonej cukrzycy jest niewydolność nerek, choroba niedokrwienna serca, udar mózgu oraz neuropatia, czyli uszkodzenie nerwów. Dlatego jeśli masz zdiagnozowaną insulino oporność lub cukrzycę typu 2 i masz jeszcze szansę wprowadzić dietę oraz aktywność fizyczną, nie czekaj, tylko działaj! Zdrowie jest jedno!