Czym jest upadłość konsumencka?

Kto może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może złożyć osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Ponadto osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w przeszłości, jednakże nieprowadzące jej w dniu składania wniosku, również mogą złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Powyższe nie ma zastosowania w razie zawieszenia działalności gospodarczej. Często zdarza się, że upadłość chcą ogłosić osoby pozostające w związku małżeńskim, posiadające wspólne zobowiązania. W takim wypadku każdy z małżonków winien złożyć oddzielny wniosek o ogłoszenie upadłości.

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może również zgłosić wierzyciel, jeżeli osoba fizyczna była wcześniej przedsiębiorcą, a od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok. Podobnie w sytuacji, w której osoba fizyczna prowadziła działalność gospodarczą, ale nie dopełniła obowiązku zgłoszenia jej we właściwym rejestrze – wówczas wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli nie upłynął rok, od dnia zaprzestania prowadzenia tej działalności.

Przesłanką ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest popadnięcie w stan niewypłacalności. Prawo upadłościowe nie definiuje pojęcia niewypłacalności w odniesieniu do konsumentów. Niemniej jednak przyjąć należy, że stan niewypłacalności będzie miał miejsce w sytuacji, w której z każdym upływającym miesiącem stan zadłużenia konsumenta pogłębia się, niezależnie od czynności jakie konsument podejmuje w celu spłaty zadłużenia. W myśl prawa upadłościowego przyjmuje się, zarówno w odniesieniu do przedsiębiorców jak i do konsumentów, że utrata zdolności wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych następuje w razie, gdy opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych przekracza okres 3 miesięcy.

Należy również wskazać, że w odróżnieniu od upadłości ogłaszanej przez przedsiębiorcę, osoba fizyczna może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości także wówczas, gdy nie posiada żadnego majątku. W przypadku przedsiębiorców przepisy zastrzegają, że ogłoszenie upadłości nie jest możliwe, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

Istotną różnicą w upadłości konsumenckiej względem upadłości przedsiębiorcy jest także to, że konsument może wnioskować o jej ogłoszenie również wtedy, gdy ma wyłącznie jednego wierzyciela – podczas gdy od “upadającego” przedsiębiorcy wymaga się występowania co najmniej dwóch wierzycieli.

Postępowanie w sprawie o ogłoszenie upadłości konsumenckiej

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej należy złożyć do sądu upadłościowego, tj. sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu wnioskodawcy. Wniosek podlega opłacie sądowej w kwocie 30 złotych, jednakże wnioskodawca, o ile nie jest w stanie ponieść tej opłaty bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, może domagać się zwolnienia od kosztów sądowych. Wniosek należy złożyć na dedykowanym formularzu, którego wzór jest opublikowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

W razie zaistnienia przesłanek, sąd wyda postanowienie o ogłoszeniu upadłości, w którym wyznaczy syndyka. Od tego momentu syndyk zarządza majątkiem upadłego w taki sposób, aby doprowadzić do sprzedaży tego majątku, z wyłączeniem przedmiotów niezbędnych w życiu codziennym (przedmiotów codziennego użytku będących częścią gospodarstwa domowego).

Dłużnik jest zobowiązany wskazać i wydać syndykowi cały majątek wraz z dotyczącą tego majątku dokumentacją, pod rygorem umorzenia postępowania.

W postanowieniu sąd wzywa także wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności syndykowi w terminie 30 dni od dnia obwieszczenie postanowienia o ogłoszeniu upadłości we właściwym rejestrze.

Po ustaleniu planu spłaty wierzycieli, prawo upadłościowe zastrzega, że proces oddłużania nie powinien trwać dłużej niż 36 miesięcy. Jeżeli konsument wniósł o ogłoszenie upadłości nie posiadając jednocześnie żadnego majątku, wówczas sąd mając na względzie możliwości zarobkowe ustali plan spłat wierzycieli. W przypadku upadłego nieposiadającego majątku, po upływie powyżej wskazanego okresu 36 miesięcy, sąd umorzy pozostałe do spłaty zobowiązania dłużnika.

W tym miejscu zaznaczyć należy, że sąd może postanowić, że postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej prowadzić należy zgodnie z przepisami regulującymi postępowanie upadłościowe wobec przedsiębiorców. Taka sytuacja będzie miała miejsce, jeżeli będzie to uzasadnione znacznym majątkiem dłużnika lub znaczną liczbą wierzycieli.

Jakie są konsekwencje ogłoszenia upadłości konsumenckiej?

Z chwilą ogłoszenia upadłości majątek dłużnika staje się masą upadłości zarządzaną przez wyznaczonego postanowieniem sądu syndyka. Ponadto z chwilą ogłoszenia upadłości, wszystkie zobowiązania dłużnika, również te, które spłacał terminowo, stają się wymagalne. Ogłoszenie upadłości powoduje wstrzymanie prowadzonych przeciwko dłużnikowi postępowań sądowych oraz egzekucyjnych. Upadłość konsumencka ma również swoje odbicie w stosunkach rodzinnych, bowiem wraz z jej ogłoszeniem między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa. Co ważne, powyższe skutki następują dopiero z chwilą ogłoszenia upadłości, nie wywołuje ich samo złożenie wniosku przez konsumenta.

W oparciu o prowadzone statystyki wskazać należy, że upadłość konsumencka cieszy się powodzeniem, jako sposób na wyjście z trudnej sytuacji majątkowej i rozpoczęcie kolejnego etapu z czystą kartą.

Aneta Frydrych, aplikantka radcowska

Polecamy: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!