Czy pracodawca może zmusić pracownika do zaszczepienia się przeciwko COVID-19?

Pracodawca może czy nie może?

Rozważania w tym zakresie należy zacząć od tego, iż szczepienie przeciw COVID-19 jest dobrowolne. W związku z tym żaden pracodawca nie posiada uprawnienia do nałożenia na któregokolwiek ze swoich pracowników obowiązku zaszczepienia się. Tym samym, pracodawca nie może również rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem, który odmawia zaszczepienia się, zarówno za wypowiedzeniem jak i bez wypowiedzenia. Również wszelkie polecenia służbowe do poddania się szczepieniu na koronawirusa są całkowicie bezprawne.  

Możliwość nałożenia przez pracodawcę na pracownika obowiązku poddania się szczepieniu można by było rozważać tylko wtedy, gdyby taki obowiązek został nałożony ustawą. Wynika to z art. 31 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, który dotyczy zasad wolności oraz ograniczania konstytucyjnych praw i wolności. Albowiem zgodnie z tym przepisem, wolność człowieka podlega ochronie prawnej i każdy jest obowiązany szanować wolności oraz prawa innych. Zgodnie z art. 31 ust. 2 Konstytucji, która jest najwyższym aktem prawnym w państwie, nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Należy pamiętać, iż ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Pod dużym znakiem zapytania, w mojej ocenie, stoi czy ustawowe nałożenie obowiązku szczepienia się byłoby zgodne z Konstytucją.

Grupy zawodowe narażone na kontakt z COVID-19 a obowiązek szczepienia

Nawet pracownicy, którzy przy wykonywaniu swoich czynności służbowych są szczególnie narażeni na kontakt z wirusem COVID-19, jak m. in. medycy, nie mają obowiązku poddania się szczepieniu na COVID-19. Mogą to zrobić tylko i wyłącznie dobrowolnie i również nie mogą zostać zwolnieni z powodu odmowy poddania się szczepieniu. 

Obowiązek pracodawcy

Nie należy utożsamiać obowiązku pracodawcy, wynikającego z art. 15 Kodeksu pracy, do zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, z możliwością wymagania przez pracodawcę, by jego pracownicy poddali się szczepieniu przeciw COVID-19.

Również art. 222 [1] § 1 Kodeksu pracy, który stanowi: W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe – ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, nie przyznaje pracodawcom prawa do nałożenia na pracowników obowiązku poddania się szczepieniu na koronawirusa.

Zapisanie pracownika na szczepienie bez jego zgody

Pracodawca nie może zgłosić swojego pracownika na szczepienie bez jego zgody. Albowiem może być to poczytywane za naruszenie przez pracodawcę danych osobowych tego pracownika. Pracodawca dopuszcza się wtedy nieuprawnionego przetwarzania oraz udostępniania danych osobowych pracownika. W takiej sytuacji pracownikowi przysługuje prawo do zgłoszenia takowego naruszenia do Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

Warto też nadmienić, iż historia szczepień pracownika nie należy do danych osobowych, które na gruncie Kodeksu pracy oraz RODO[1], pracodawca może przetwarzać.

Wymóg szczepienia jako przejaw dyskryminacji

Zarówno niedopuszczenie przez pracodawcę pracownika do pracy z powodu braku posiadania szczepienia na COVID-19, jak i stawianie takiego wymogu dla kandydatów do pracy, będzie stanowiło dyskryminację. Takie postępowanie pracodawcy może go narazić na zapłatę odszkodowania.

Podsumowanie

Wokół szczepionki na COVID-19 powstało wiele kontrowersji. Istnieją jej zwolennicy i przeciwnicy. Jednak pewne jest to, że pracodawca nie może w żadnej sytuacji i pod żadnym pozorem nałożyć na pracownika obowiązku poddania się szczepieniu na COVID-19. Niezależnie od tego w jakim miejscu, na jakim stanowisku i jakie obowiązki służbowe dany pracownik wykonuje. Warto też pamiętać o tym, że nie można nikogo dyskryminować ani nagradzać z powodu posiadania lub nieposiadania szczepionki, czy to na COVID-19 czy innej. Pracownik ma pełne prawo do odmowy poddania się szczepieniu na COVID-19 i nie mogą go z tego tytułu spotkać żadne negatywne konsekwencje.  

Marta Olkowicz, Młodszy Prawnik, Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni Sp. p.

Więcej informacji znajdziesz w serwisie MOJA FIRMA