Problemy owadów zapylających
Jednym z najważniejszych zjawisk związanych z funkcjonowaniem ekosystemów i utrzymywaniem bioróżnorodności jest zapylanie. Ponad 87% roślin wymaga zapylenia przez zwierzęta, którymi w strefie klimatu umiarkowanego, gdzie znajduje się Polska, są głównie owady. Niestety, działalność człowieka ma często negatywny wpływ na owady zapylające. Przeważająca liczba badań przedstawia szkodliwy wpływ urbanizacji na różnorodność i liczebność owadów, w tym pszczół. Aktualne prognozy wskazują na to, że urbanizacja wciąż będzie postępowała i wywierała duży wpływ na populacje organizmów oraz na funkcjonowanie ekosystemów. Poprzez intensyfikację rolnictwa oraz zmniejszanie się powierzchni naturalnych, bogatych przyrodniczo terenów zielonych, a także przez tworzenie tzw. „zielonych pustyń” (czyli obszarów tylko krótkotrwale pokrytych roślinnością przyjazną owadom zapylającym – jak np. uprawy rzepaku, albo obszarów trwale pokrytych roślinami niewytwarzającymi pokarmu dla pszczół – jak np. krótko przyciętych trawników) – baza pokarmowa jest zubażana, a konkurencja o zasoby, zarówno pokarmowe, jak i bezpieczne miejsca do gniazdowania pomiędzy różnymi gatunkami zapylaczy rośnie. Zagrożeniem dla pszczół są także choroby, w tym pasożytnicze, przekazywane pomiędzy różnymi osobnikami, ale również pomiędzy różnymi gatunkami. Działania z pozoru mające wspierać owady zapylające są też często źródłem zagrożeń i to nawet dla całych ekosystemów. Stawianie nowych pasiek w ramach działań społecznej odpowiedzialności biznesu to przykład szkodliwego greenwashingu. Naukowcy zza granicy odkryli również, że konstrukcje gniazdowe ustawiane w parkach dla dzikich, rodzimych pszczół mogą stać się miejscem dla rozwoju inwazyjnych gatunków owadów. Dodatkowo, po sprawdzeniu etykiet i składów mieszanek nasion przeznaczonych m.in. na łąki kwietnie wykryto w nich obecność nasion inwazyjnych gatunków roślin lub o potencjale inwazyjnym. Dlatego niezwykle istotne są działania edukacyjne, które wskażą właściwe sposoby postępowania mogące realnie poprawić sytuację pszczół, zwłaszcza na poziomie lokalnym.
Młoda badaczka sprawdza się jako kierownik dużego projektu
Młoda naukowczyni – dr Aleksandra Splitt – dostrzegając problemy jakie wynikają z braku odpowiedniej edukacji społeczeństwa o owadach zapylających zaproponowała w konkursie „Nauka dla Społeczeństwa” sposób na ich rozwiązanie. Doktor Splitt postanowiła wykorzystać potencjał naukowy Zakładu Pszczelnictwa Instytutu Ogrodnictwa – Państwowego Instytutu Badawczego, największego polskiego zespołu naukowego zajmującego się kompleksowo badaniami nad owadami zapylającymi. Badaczka przygotowała projekt „Centrum informacji i doskonalenia wiedzy o owadach zapylających”, który zyskał uznanie ekspertów i otrzymał dofinansowanie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Dzięki swoim zdolnościom organizacyjnym młoda naukowczyni zaangażowała jako wykonawców w swoim projekcie doświadczonych specjalistów oraz odpowiednią pomoc techniczną, tworząc 17-osobowy zespół mający na celu realizację ambitnych założeń projektu „Centrum”. Doktor Splitt swoje doświadczenie jako kierownik projektów zaczęła zdobywać już od 2019 roku poprzez realizację badań finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki, a następnie kierując kolejnymi projektami na przełomie 2020 i 2021 roku oraz w 2022 roku dla których finansowanie zdobywała wygrywając konkursy organizowane przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej. Pracę doktorską, z dyscypliny nauk biologicznych, poświęconą tematyce wpływu urbanizacji na pszczoły samotnice, obroniła w listopadzie 2022 roku, otrzymując za nią wyróżnienie od Rady Naukowej Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk. Doktor Splitt doświadczenie naukowe i organizacyjne zdobywała również w prestiżowych zagranicznych ośrodkach badawczych, m.in. podczas realizacji swojego projektu na Uniwersytecie Karola w Czechach, a także jako Fulbrighterka i stypendystka Fundacji im. Tadeusza Kościuszki na Uniwersytecie Kalifornijskim w Davis oraz podczas stażu na Uniwersytecie Belgradzkim. Naukowczyni zdobyła także uznanie w konkursach zarówno o randze krajowej – m.in. w 2021 roku otrzymała nagrodę Prezesa PAN dla najlepszych doktorantów i doktorantek za wybitne osiągnięcia naukowe, jak i w konkursach międzynarodowych – zdobywając w 2021 roku jedną z trzech przyznawanych corocznie nagród COLOSS Award for Excellence dla naukowców z całego świata na realizację autorskiego projektu badawczego poświęconego tematowi pszczół. Nie dziwi więc, że mając tak szeroki zakres kompetencji i doświadczenia dr Splitt z powodzeniem realizuje wszystkie zakładane w projekcie cele kierując dużym i zróżnicowanym zespołem naukowców oraz nadzorując właściwe wydatkowanie dofinansowania „Centrum” (wynoszące ponad 1,7 mln złotych).
Eksperci dzielą się swoją wiedzą
Projekt „Centrum” skupia się wokół czterech dużych bloków tematycznych dotyczących owadów zapylających: pszczół miodnych, murarek ogrodowych, innych pospolitych gatunków pszczół w Polsce oraz roślin przyjaznych owadom zapylającym.
Pszczoły miodne, jako mogące swobodnie się przemieszczać zwierzęta gospodarskie, są ważne nie tylko pod względem ekonomicznym, ale i środowiskowym. Na terenie Polski panuje dosyć wysokie napszczelenie (czyli liczba rodzin pszczelich przypadających na 1 km2) – zjawisko to połączone z niewłaściwym i niekontrolowanym postępowaniem niektórych pszczelarzy stanowi zagrożenie dla rodzin pszczelich, a także dla innych owadów zapylających. Z tego względu naukowcy wiedzą, że ważne jest przekazywanie pszczelarzom, i tym początkującym, i doświadczonym, i amatorom, i profesjonalistom, wiedzy na temat prawidłowego prowadzenia gospodarki pasiecznej, w sposób zapewniający zachowanie dobrostanu pszczół miodnych we własnej i w sąsiadujących pasiekach, a także w sposób zrównoważony dla środowiska. Eksperci pracujący w Instytucie Ogrodnictwa – PIB co roku prezentują analizę sektora pszczelarskiego w Polsce, a na zajęciach przez siebie prowadzonych przekazują wiedzę dotyczącą prawidłowego przeprowadzania zabiegów pasiecznych, w tym np.: pozyskiwania różnych produktów pszczelich, doboru i dezynfekcji sprzętów pasiecznych, prowadzenia odpowiedniej dokumentacji, przeglądów rodzin pszczelich, wychowu matek pszczelich, sztucznego unasieniania, kontroli i analizy jakości produktów pszczelich. Zajęcia warsztatowe dotyczące pszczół miodnych prowadzą: mgr inż. Paweł Węgrzynowicz (gospodarka pasieczna), dr Beata Panasiuk (pasieka edukacyjna), dr hab. Teresa Szczęsna, prof. IO-PIB wraz z zespołem z Laboratorium Badania Jakości Produktów Pszczelich (ocena jakości miodu, pierzgi, pyłku i wosku).
Pszczoła miodna to nie jedyny gatunek pszczół. Na świecie występuje około 20 tys., w Europie około 2 tys., a w Polsce prawie 500 różnych gatunków pszczół. Do pospolitych gatunków pszczół występujących w Polsce należy m.in.: murarka ogrodowa, pszczolinka łysawa, obrostka pospolita, makatka zbójnica, nożycówka pospolita, miesiarka trójbarwna, porobnica włochatka, trzmiel ziemny, trzmiel kamiennik. Murarka ogrodowa jest gatunkiem powszechnie utrzymywanym w Polsce przez plantatorów roślin sadowniczych kwitnących wczesną wiosną, dlatego istotne jest prowadzenie przez nich chowu tego gatunku w sposób zrównoważony i bezpieczny dla innych pszczół. Warsztaty dotyczące innych owadów zapylających oraz wychowu murarki ogrodowej prowadzi mgr Mikołaj Borański oraz dr Aleksandra Splitt.
Różnorodność gatunkowa i liczebność owadów zapylających zależy w znacznym stopniu od ilości i dostępności zasobów pokarmowych. Szczególnie istotny jest dobór roślin w taki sposób, aby zapewnić zapylaczom ciągły dostęp do źródła nektaru i pyłku. Należy jednak ostrożnie podchodzić do informacji rozpowszechnianych w mediach oraz komercyjnie dostępnych mieszanek nasion reklamowanych jako ,,rośliny miododajne”, ,,przyjazne pszczołom”, itp. Wiele z tych opisów jest niewiarygodnych, a mieszanki nasion na łąki kwietne często nie posiadają pełnej listy zawartych w nich gatunków. Stwarza to ryzyko nadmiernego rozpowszechniania gatunków obcych, zwłaszcza inwazyjnych. Często do wysiewu czy nasadzeń wykorzystuje się gatunki roślin biorąc pod uwagę tylko ich funkcję ozdobną, pomijając ilość produkowanego przez nie nektaru i pyłku (= ich wartość pożytkową). Z błędnymi informacjami podczas prowadzonych przez siebie warsztatów rozprawia się dr inż. Jacek Jachuła. Naukowiec, mimo młodego wieku, od wielu lat prowadzi badania dotyczące wartości pożytkowej roślin. Jednym z jego największych osiągnięć jest ocena ilości zasobów pokarmowych dla zapylaczy w krajobrazie rolniczym, będąca jednym z pierwszych tego typu opracowań na świecie. Doktor Jachuła podczas zajęć zwraca także uwagę na konieczność sprawdzania w odpowiednich opracowaniach (publikacje naukowe, wykazy GDOŚ, RDOŚ) czy rośliny planowane w nasadzeniach nie należą do inwazyjnych gatunków roślin.
Publikacja dofinansowana ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa” nr projektu NdS/547976/2022/2023 kwota dofinansowania 1 729 740,00 zł całkowita wartość projektu 1 729 740,00 zł
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS