Czas na oś Berlin-Warszawa? “Niemcy nami manipulują”

Nie milkną echa wtorkowej wizyty kanclerza Niemiec Olafa Scholza w Warszawie. Pierwsze od 2018 r. konsultacje międzyrządowe Berlina i Warszawy miały być kolejnym dowodem na zmianę w polskiej polityce zagranicznej po październikowych wyborach parlamentarnych.

Już zimą doszło do ożywienia Trójkąta Weimarskiego, współpracy Polski, Francji i Niemiec, co przedstawiano jako dowód na zwrot w polityce zagranicznej po latach rządów Zjednoczonej Prawicy, skonfliktowanej w wielu sprawach zwłaszcza z Berlinem.

Rządowi Donalda Tuska zależy, by pokazać się jako pierwszoligowy gracz na arenie europejskiej, który wpływa na podejmowane decyzje. Czy wobec problemów innych państw jesteśmy skazani na powstanie nowej osi Berlina i Warszawy jako motoru napędowego UE? 

– Mam mieszane uczucia. Rzeczywistość skazuje nas na współpracę z racji położenia i rozbudowanych relacji ekonomicznych. Jednak pojęcie osi sugeruje bliskość interesów, a są one jednak rozbieżne w wielu kwestiach. Gospodarczych też – wskazuje w rozmowie z Interią dr Witold Sokała, wykładowca Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach oraz publicysta “Dziennika Gazety Prawnej”. 

– Niemcy traktują nas jako słabszych i nie zawsze grają fair. Po stronie polskiej widać z kolei miotanie się od ściany do ściany: od przyjmowania roli pokornej ‘panny bez posagu’ i bezkrytycznego akceptowania tego, co nam oferują, do krytykowania wszystkiego w czambuł – dodaje ekspert.

– Mamy do czynienia ze zbliżeniem na zasadach klientalnych. Być może premier Tusk jest zakładnikiem nieznanych nam interesów. A na pewno jest ogrywany przez Berlin i ma problemy z definiowaniem polskiego interesu – mówi z kolei Tomasz Grzegorz Grosse z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego.

Papierkiem lakmusowym zmiany w dwustronnych stosunkach miała być sprawa reparacji wojennych. – Niemcy będą starały się realizować wsparcie na rzecz osób ocalałych z okupacji. W Berlinie powstanie miejsce upamiętnienia polskich ofiar II wojny światowej – powiedział Olaf Scholz. Wspomniał o planach zadośćuczynienia finansowego dla ofiar wojny, nie podał jednak żadnych kwot.

Część opinii publicznej nad Wisłą nie kryje oburzenia z powodu braku konkretów. Także niemiecka prasa niemal jednym głosem uznaje, że w tej delikatnej dla relacji Berlina i Warszawy sprawie zabrakło konkretów.

– W kontekście reparacji mamy do czynienia z kompromitacją polskiego rządu. Sposób załatwienia sprawy jest bardzo korzystny dla Niemiec i niekorzystny dla Warszawy. Donald Tusk nic nie uzyskał. Tak nie prowadzi się negocjacji międzynarodowych – podkreśla prof. Grosse.

Nasz rozmówca dodaje, że “w działaniach rządu brakuje zabiegania o korzyści dla własnego kraju”. – Niemcom wydaje się, że raz na zawsze zamknęli temat. Berlin traktuje Polskę jako klienta a nie partnera – dodaje.  

– Temat reparacji był teatrem od samego początku. Bardziej światli a cyniczni politycy PiS traktowali go wyłącznie jako element mobilizowania polskiej opinii publicznej. Natomiast wciąż jest to jakiś element nacisku na Berlin i warto go używać, by trochę Niemców “poszantażować” historią – dodaje z kolei Witold Sokała.

Po wtorkowej wizycie w niemieckiej prasie pojawiły się komentarze jakoby nastał czas na oś Berlina i Warszawy. Ocenia się, że Polska staje się szczególnie ważnym partnerem dla Niemiec w trudnych dla Europy czasach, zwłaszcza wobec kłopotów Emmanuela Macrona we Francji.

“Sueddeutsche Zeitung” pisze m.in. o roli współpracy polsko-niemieckiej w czasie, gdy załamać się mogą dwa filary polityki zagranicznej i bezpieczeństwa: przyjaźń z Francją i jedność europejska oraz sojusz z USA i relacje transatlantyckie wobec możliwego dojścia do władzy Donalda Trumpa. 

“Można by użyć analogii: Polacy są nowymi Francuzami. Polsko-niemiecki motor zastępuje francusko-niemiecki” – można z kolei przeczytać na łamach “Der Spiegel”. “Polska za rządów Tuska jest europejskim graczem, zdecydowanym sojusznikiem Niemców” – czytamy. 

– Niemcom zależy, by w sytuacji trudniejszych relacji z Francją mieć solidnego partnera w Warszawie. Nie ma jednak równości w relacjach Polski z Niemcami na wzór współpracy Berlina z Paryżem – podkreśla prof. Grosse. 

Podobnie widzi to Witold Sokała. – Nie wydaje mi się, by w Berlinie na poważnie traktowano wizję Polski jako drugiej potęgi w UE, która będzie współdecydować o kształcie wspólnoty. Odbieram wszelkie przyjazne gesty wobec Warszawy jako bardzo pragmatyczne robienie Polakom nadziei, by zapewnić sobie chwilowe poparcie. Czysty pi-ar. A jeśli nie wystarcza, to następują próby spacyfikowania ewentualnego oporu polskich władz wobec niemieckich interesów – mówi.

Rozmówca Interii zwraca uwagę, że “silnik francusko-niemiecki, przez wiele lat bardzo ważny dla współpracy w UE, rzęzi od dawna”. – Oba kraje mają coraz więcej rozbieżnych interesów: polityki energetycznej, relacji z Chinami i USA. Zresztą rachuby na Paryż nie były ostatnio w Berlinie traktowane zbyt serio – dodaje.

Wtorkowe rozmowy przebiegały w dobrej atmosferze. Wiele mówiono o wspólnej budowie bezpieczeństwa w Europie. Kanclerz podkreślił, że Niemcy “pragną silnego polskiego głosu w Europie”. Wydaje się więc, że zniknęła zimnowojenna retoryka z ostatnich lat w dwustronnych relacjach.  

Magazyn “Stern” pisze o dużym znaczeniu spotkania w Warszawie dla niemieckiego rządu. I dodaje, że dla Scholza konsultacje w Warszawie mogą oznaczać więcej niż nowy początek w relacjach z Polską, ponieważ “sytuacja w Europie jest dla niego trudna i szuka przyjaciół”.

– Niemcy są na zakręcie i nie wiedzą, jak z niego wyjść. Zmagają się z kryzysem gospodarczym, migracyjnym, bankructwem polityki oparcia o partnerstwo z Rosją. Niemieckie elity wciąż nie mają pomysłu, jak poradzić sobie ze wzrostem popularności skrajnej prawicy – mówi Witold Sokała.

Publicysta “DGP” uważa, że “Niemcy gwałtownie potrzebują sojuszników, ale raczej próbują manipulować krajami trzecimi, w tym Polską, państwami skandynawskimi czy bałtyckimi, a nawet Włochami i Hiszpanią”. – I nie mam o to pretensji do Berlina. Tak wygląda polityka. Każdy dba przede wszystkim o swoje interesy – mówi.  

We wtorek padły także deklaracje ściślejszej współpracy ws. bezpieczeństwa. – Polska i Niemcy będą współpracowały na rzecz ochrony granicy zewnętrznej Unii Europejskiej oraz Europejskiej Tarczy Powietrznej – podkreślił szef polskiego rządu.  

Jak dodał, “co to znaczy w szczegółach, o tym będziemy rozmawiać, nad tym będziemy pracować”. – To ma się wiązać z tym, by nie bronić tylko jednego kraju, tylko żeby robić to wspólnie – dodał kanclerz Scholz.

– Powierzanie spraw polskiego bezpieczeństwa Niemcom, gdy dążą one do resetu z Rosją kosztem Polski i Ukrainy jest niebezpieczne. Trzeba pamiętać o doświadczeniu Nord Stream. Wielką nieodpowiedzialnością jest delegowanie tak istotnej sprawy na tak niesolidnego partnera. To nie jest bezpieczna lokata na przyszłość – wskazuje prof. Grosse.  

Jego zdaniem “to USA w obliczu rosyjskiej agresji na Ukrainę w dużo większym stopniu działają w zgodzie z interesami bezpieczeństwa Polski”. – Waszyngton jest dużo bardziej wiarygodny niż Berlin, także w wymiarze realnego wsparcia wojskowego – podkreśla.

We wtorek Kancelaria Premiera opublikowała “Polsko-niemiecki plan działania”, przyjęty po konsultacjach rządowych. Pada w nim m.in. deklaracja, że Warszawa wraz z Berlinem “będą współpracować przy przeprowadzaniu wewnętrznych reform UE, a także w przyspieszaniu procesu przystępowania do UE kolejnych krajów, w tym Ukrainy”. 

– Niemcy mają plan stworzenia z UE tworu jeszcze bardziej scentralizowanego oraz dalszego wspierania grup lobbingowych w politykach sektorowych, np. w energetyce, kosztem konkurencyjności unijnych gospodarek. Dążą także do zyskania specjalnych relacji z Chinami, ale wszystko to niekoniecznie musi służyć innym krajom, w tym Polsce – wskazuje Witold Sokała.

Według naszego rozmówcy “warto budować w UE sojusz państw niezależnych, ale konstruktywnie współpracujących zarówno z Berlinem, jak i Amerykanami. Także z Wielką Brytanią – to wciąż ważny aktor i duża, innowacyjna gospodarka, pomimo kryzysu”. 

– Patrzyłbym tu przede wszystkim na kraje skandynawskie i bałtyckie, bo razem stanowimy silną grupę, a łączy nas wspólna ocena zagrożeń – kończy. 

Mateusz Kucharczyk

Bądź na bieżąco i zostań jednym z ponad 200 tys. obserwujących nasz fanpage – polub Interia Wydarzenia na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!