Cyfryzacja medycyny. Dobra i dla lekarza i dla pacjenta?

Przełomowe innowacje mogą uwolnić lekarzy od powtarzalnych zadań, pozwalając im poświęcić więcej czasu pacjentom, rozwijając umiejętności trudne do zastąpienia, takie jak empatia i kontakt z człowiekiem – pisze Joanna Szyman, prezeska zarządu Grupy NEO Hospital, prezeska Grupy Centrum CBT, członkini Rady Naczelnej Polskiej Federacji Szpitali.

Cyfrowe zdrowie: integracja technologii w nowoczesnej opiece medycznej

Światowy rynek cyfrowej opieki zdrowotnej osiągnął wartość ponad 180 miliardów USD w 2023 roku, a prognozy wskazują, że do 2028 roku wzrośnie do około 550 miliardów USD, z rocznym wskaźnikiem wzrostu na poziomie powyżej 25% w okresie 2023-2028. Dynamiczny rozwój sektora zdrowotnego, wspierany przez szybkie wdrażanie nowoczesnych technologii, takich jak urządzenia mobilne, aplikacje, czujniki oraz sztuczna inteligencja, znacząco przyczynia się do tego wzrostu. Cyfrowe zdrowie to połączenie technologii informacyjnych i komunikacyjnych z procesami opieki zdrowotnej, mające na celu poprawę ogólnego zdrowia i dobrostanu ludzi.

Rosnący dostęp do technologii niesie ze sobą ryzyko, że pacjenci będą wybierać dostępne, ale nie zawsze regulowane technologiczne rozwiązania dla swoich problemów zdrowotnych. Raport WHO wykazuje, że kompetencje zdrowotne są silniejszym predyktorem stanu zdrowia niż dochody, wykształcenie czy przynależność etniczna. Osoby z niższym poziomem wiedzy o zdrowiu mają na ogół gorszy stan zdrowia, częściej odwiedzają lekarzy, rzadziej stosują techniki profilaktyczne i są bardziej kosztowne dla systemu opieki zdrowotnej.

Wzrost kompetencji zdrowotnych staje się kluczowy – zmiana technologiczna nie wystarczy, konieczne jest równoczesne podnoszenie świadomości zdrowotnej. Wykorzystanie technologii może prowadzić do lepszych wyników zdrowotnych, jednak sukces tego procesu zależy od rozpoznania i rozwiązania wyzwań kulturowych oraz spełnienia nowych potrzeb pacjentów, którzy pragną aktywnie uczestniczyć w podejmowaniu decyzji i tworzeniu rozwiązań w zakresie opieki medycznej.

Potrzeby pacjenta w centrum uwagi

W ostatnich latach obserwujemy rosnącą tendencję w systemie opieki zdrowotnej, gdzie „koncentracja na pacjencie” staje się centralnym elementem strategii działania. Cyfryzacja opieki zdrowotnej, która jest nieuniknioną konsekwencją dynamicznego rozwoju medycyny, ma na celu zmniejszenie obciążenia lekarzy oraz poprawę doświadczeń pacjentów, którzy często zmagają się z trudnościami w uzyskaniu niezbędnych informacji i dostępu do opieki medycznej.

Dzięki cyfrowemu zdrowiu, technologie, takie jak sekwencjonowanie genomu czy przenośne EKG, stały się łatwo dostępne dla szerokiego grona pacjentów. Innowacje technologiczne, w tym algorytmy głębokiego uczenia się, wirtualna rzeczywistość (VR) oraz różnorodne czujniki zdrowia, mogą znacząco wspierać model opieki zdrowotnej opartej na wartościach (VBHC). Technologie te nie tylko zwiększają precyzję diagnostyki i terapii, ale także umożliwiają bardziej efektywną interakcję pomiędzy lekarzem a pacjentem.

Cyfrowe rozwiązania przekształcają tradycyjne umiejętności medyczne, od oceny klinicznej po kreatywne rozwiązywanie problemów. Te zmiany mają kluczowe znaczenie dla sukcesu interwencji medycznych oraz budowania silnych relacji lekarz-pacjent. Dzięki nim, możliwe jest bardziej personalizowane podejście do leczenia, co zwiększa satysfakcję pacjentów i poprawia ogólne wyniki zdrowotne.

Przykładem może być wykorzystanie rozszerzonej rzeczywistości do edukacji pacjentów, które do opieki nad pacjentami z rakiem prostaty wprowadził krakowski Szpital na Klinach. Wykorzystanie podczas konsultacji rozszerzonej rzeczywistości prowadzi do głębszego zrozumienia potrzeb pacjentów a także ułatwia ich edukację. Według badań 92,5% mężczyzn z nowo zdiagnozowanym rakiem prostaty chce odgrywać aktywną lub wspólną rolę w podejmowaniu decyzji ze swoimi lekarzem. Komunikacja między lekarzem a pacjentem jest kluczem do osiągnięcia wysokiej jakości opieki medycznej. Rozszerzona rzeczywistość ułatwia pacjentom zrozumienie struktur anatomicznych i mechanizmów fizjologicznych. Pacjent zostaje lepiej wyposażony w zaufanie do procesu terapeutycznego, co wzmacnia reakcję na leczenie. 

Modelowanie w trzech wymiarach medycznych danych obrazowych daje możliwość lepszego zrozumienia przez pacjenta istoty i skutków podjętej terapii. Ważną rolę, obok rozszerzonej rzeczywistości odgrywa tutaj również personalizowany druk 3D. W SimHub, inżynierowie medyczni pracują nad przetworzeniem danych medycznych w taki sposób, aby profesjonaliści medyczni mogli zaprezentować je pacjentowi w sposób intuicyjny i zrozumiały. Pomimo kompleksowości zabiegów, jakim zazwyczaj są poddawani – technologie modelowania i druku 3D umożliwiają pacjentom zrozumienie poszczególnych etapów zabiegu, a następnie – uzmysłowienie, jak zaimplantowane w ich ciele urządzenia pracują i integrują się z układami narządów.

Wzrost koncentracji na pacjencie, wspierany przez zaawansowane technologie cyfrowe, jest odpowiedzią na potrzebę bardziej zindywidualizowanej i dostępnej opieki medycznej, która uwzględnia nie tylko stan zdrowia pacjentów, ale także ich oczekiwania i potrzeby.

Zmiana paradygmatu, w kierunku Patient design

W XIX wieku istniała „umowa” między środowiskiem medycznym a społeczeństwem, w której państwo zapewniało wsparcie finansowe i poszanowanie autonomii zawodu lekarza, a profesjonaliści medyczni dbali o zdrowie obywateli. Współczesne realia finansowe oraz rozwój technologii, które zwiększają kompetencje pacjentów, wymagają nowego, przejrzystego zdefiniowania ról i odpowiedzialności wszystkich zainteresowanych stron.

Wzrost liczby pacjentów z chorobami przewlekłymi, rosnące koszty nowoczesnego leczenia, wydłużająca się oczekiwana długość życia oraz brak około 4,3 miliona pracowników służby zdrowia według WHO, stawiają przed systemem opieki zdrowotnej nowe wyzwania. Równocześnie, technologia rozwija się w niespotykanym dotąd tempie, przynosząc rewolucję sprzętową i programową w całej opiece zdrowotnej.

Dostęp do internetu, telefonów komórkowych i smartfonów staje się powszechny, co zwiększa dostępność informacji medycznych, wzajemnego wsparcia oraz otwartych badań klinicznych i wytycznych. Prowadzi to nie tylko do uzyskania lepszej jakości i większej ilości informacji w opiece zdrowotnej, ale także daje pacjentom możliwość samoopieki.

Zmiana paradygmatu dotyczy również ludzkiej strony medycyny. W tradycyjnych warunkach opieki zdrowotnej pacjenci byli biernymi odbiorcami decyzji medycznych. Lekarze ponosili pełną odpowiedzialność za decyzje i ich konsekwencje. Pacjenci byli zależni od infrastruktury, informacji i decyzji świadczeniodawców. Ta niepewność motywowała do wzmocnienia pozycji pacjentów, co obejmowało wykorzystanie dostępnych technologii.

Obecnie pacjenci postrzegają siebie jako równoprawnych uczestników procesu leczenia, pragną aktywnie uczestniczyć w podejmowaniu decyzji dotyczących swojego zdrowia. Często zasięgają drugiej opinii, angażują rodzinę i innych pacjentów w zbieranie informacji oraz decydowanie o leczeniu. Patriarchalna hierarchia tradycyjnej medycyny ustępuje miejsca modelowi, w którym pacjenci mają prawo do samostanowienia, szerokiego dostępu do informacji i technologii oraz wyboru lub nawet odrzucenia leczenia. Pacjenci nie chcą być całkowicie zależni od decyzji lekarzy, pragnąc większej kontroli nad swoim zdrowiem i leczeniem.

Zmiana ta, w kierunku Patient Design, wymaga dostosowania systemu opieki zdrowotnej do nowych realiów, w których pacjent staje się aktywnym uczestnikiem procesu leczenia, a nie jedynie biernym odbiorcą opieki medycznej.

Technologia i kompetencje zdrowotne: nowe filary opieki zdrowotnej

Wykorzystanie technologii cyfrowych w opiece zdrowotnej przynosi liczne korzyści, jednak rozwój stanu zdrowia zależy również od świadomości zdrowotnej pacjentów. Badania wykazują, że osoby z niższym poziomem wiedzy o zdrowiu częściej mają gorszy stan zdrowia, są bardziej narażone na choroby przewlekłe i mniej skłonne do stosowania technik profilaktycznych. Raport WHO z 2013 roku ujawnił, że kompetencje zdrowotne są silniejszym predyktorem zdrowia niż dochody, wykształcenie czy przynależność etniczna.

Lekarze, którzy wcześniej podejmowali wszystkie decyzje medyczne, stają się teraz przewodnikami w coraz bardziej złożonym świecie informacji i technologii medycznych. Ich rolą jest pomaganie pacjentom w nawigacji przez gąszcz dostępnych opcji i dostosowanie ich do indywidualnych potrzeb pacjentów.

Podobne transformacje technologiczne miały już miejsce w historii opieki zdrowotnej. W latach 90., wraz z powszechną dostępnością komputerów osobistych, pojawiło się e-zdrowie. Następnie, rozwój internetu umożliwił świadczenie usług telemedycznych. Sieci społecznościowe oraz upowszechnienie telefonów komórkowych i smartfonów utorowały drogę do mobilnego zdrowia. Od 2010 roku tempo pojawiania się nowych technologii stało się jednak przytłaczające zarówno dla pacjentów, jak i dla ich opiekunów.

Decydenci na całym świecie stają przed wyzwaniem nadążania za szybkim tempem rozwoju innowacji, a innowatorzy zmagają się z integracją swoich rozwiązań w przeregulowanych systemach opieki zdrowotnej. Pomimo tych wyzwań, skuteczna integracja technologii cyfrowych z systemem opieki zdrowotnej może prowadzić do znaczącej poprawy jakości opieki oraz wyników zdrowotnych.

W miarę jak technologia nadal przekształca krajobraz opieki zdrowotnej, kluczowym staje się równoczesne zwiększanie kompetencji zdrowotnych wśród pacjentów. Wyższa świadomość zdrowotna pozwala na lepsze wykorzystanie dostępnych technologii, co przekłada się na poprawę ogólnego stanu zdrowia i jakości życia.

Przełamywanie barier: opór przed zmianą w opiece zdrowotnej

W swojej przełomowej książce „Struktura rewolucji naukowych” Thomas Kuhn opisał, jak zachodzą zmiany paradygmatu w nauce. Mimo że opieka zdrowotna i medycyna różnią się od nauk ścisłych takich jak fizyka, zasady przemian socjologicznych są uniwersalne. Kuhn zauważył, że nauka nie rozwija się przez kumulację pojedynczych odkryć i wynalazków, lecz od uświadomienia sobie anomalii. Cyfrowe zdrowie jest przykładem takiej transformacji.

Opór i brak bodźców do zmiany ze strony części środowiska medycznego sprawiają, że to pacjenci stają się głównymi inicjatorami tych przemian. Jako twórczyni jednego z pierwszych ośrodków chirurgii robotycznej w Polsce, obserwuję tę transformację od 2018 roku. Nasz szpital rozpoczął działalność w 2019 roku, pomagając ponad 65 tysiącom pacjentów, z czego około 2 500 stanowią osoby chore onkologicznie. W naszym szpitalu 98% zabiegów wykonano przy użyciu technik małoinwazyjnych, w tym z wykorzystaniem robotów chirurgicznych.

Z moich obserwacji wynika, że robotyka chirurgiczna w ginekologii onkologicznej w Polsce jest trudniej adoptowana niż w krajach Europy Zachodniej. Tymczasem pacjentki, zwłaszcza chore na raka endometrium, preferują podejście małoinwazyjne. Rak endometrium diagnozuje się u około 6 tysięcy kobiet rocznie w Polsce, a liczba zachorowań rośnie w tempie 5% rocznie. Niestety, w Polsce również wzrasta umieralność z powodu tego nowotworu, podczas gdy w krajach Europy Zachodniej tendencja jest odwrotna.

W 2023 r. Grupa NEO Hospital zakończyła wdrożeniem, pierwszy projekt badawczo-rozwojowy w dziedzinie chirurgii robotycznej w ginekologii w Polsce, mający charakter badania komercyjnego. Wyniki badania zaprezentowano między innymi w Atenach podczas XV spotkania Europejskiego Towarzystwa Robotyki w Ginekologii (SERGS – Society of European Robotic Gynaecological Surgery). W trakcie badania zoperowno 113 kobiet. Najmłodsza z pacjentek miała 24 lata, a najstarsza 86 lat.

Krwawienie śródoperacyjne było mniejsze niż zakładano, poniżej 500 ml (większość poniżej 50 ml).

Analiza oceny bólu w pierwszej dobie po operacji, z użyciem skali VAS, wykazała zdecydowanie mniejsze nasilenie bólu niż zakładano. 94% pacjentek zoperowanych deklarowała ocenę nasilenia bólu do 6 stopni w 10-stopniowej skali. W każdej kolejnej dobie po operacji, w przypadku wszystkich uczestników badania, obserwowano mniejszy stopień nasilenia bólu pooperacyjnego.

W trakcie trwania badania przeprowadzono 799 kwestionariuszy jakości życia. Formularze z opiniami pacjentek zbierane były przed leczeniem operacyjnym oraz na wizytach kontrolnych po 2 i 6 tygodniach oraz 6 miesiącach po operacji.

• Wykazano zmniejszenie i całkowite ustąpienie dolegliwości bólowych w kolejnych wizytach kontrolnych.
• Codzienna aktywność fizyczna pozostała bez zmian na przestrzeni 6 miesięcy od leczenia operacyjnego.
• Leczenie operacyjne nie wpłynęło na pogorszenie jakości życia pacjentek. Zaobserwowano zmniejszenie uczucia przygnębienia i smutku oraz poprawę samopoczucia u większości pacjentek po leczeniu operacyjnym.
• Chirurgia robotyczna nie wpływa na funkcje emocjonalne i poznawcze pacjentek po operacji i w okresie 6 miesięcy obserwacji.
• Ocena stanu ogólnego zdrowia w opinii pacjentek nie uległa zmianie po operacji w okresie obserwacji.
• Nie stwierdzono zaburzeń w zakresie aktywności seksualnej po leczeniu operacyjnym. Co więcej, ustąpienie dolegliwości bólowych oraz krwawienia z dróg rodnych pozwoliło na rozpoczęcie aktywności seksualnej u pacjentek, które ze względu na te dolegliwości musiały powstrzymać się od współżycia przed leczeniem operacyjnym.

Zapotrzebowanie i akceptacja dla robotyki ze strony pacjentek rosną. Wykorzystanie robota w zabiegach ginekologicznych prowadzi do chirurgii precyzyjnej i technologicznie zaawansowanej przyszłości, przynosząc pacjentkom lepszą jakość leczenia. Zgodnie z raportem „Rynek robotyki chirurgicznej w Polsce 2023. Prognoza na lata 2024-2028” opublikowanego przez Upper Finance i Polską Federację Szpitali Tempo wzrostu liczby zabiegów ginekologicznych w 2023 r. wyniosło aż 60%!.

Od sierpnia 2023 r. zabiegi raka błony śluzowej macicy (raka endometrium) mają dedykowaną refundację przez NFZ.

Bezpieczne korzystanie z chirurgii robotycznej wymaga współpracy zespołowej, empatii i wspólnego podejmowania decyzji. Sukces opieki zdrowotnej zależy od tych wartości, które muszą być integralną częścią nowego paradygmatu w medycynie.

Nowoczesna edukacja medyczna

Nowoczesna edukacja medyczna, w tym kształcenie podyplomowe, musi uwzględniać nowe podejścia, aby uczyć studentów umiejętności niezbędnych do pracy z nowymi technologiami. Dzięki rozwojowi technologii, takich jak robotyka czy rozszerzona rzeczywistość, możliwe jest osiąganie niespotykanej wcześniej precyzji i minimalizowanie błędów. Można to wykorzystać w kształceniu chirurgów w warunkach symulacyjnych w specjalistycznych centrach szkoleniowych. Takie podejście wykorzystywane jest przez specjalistów z SimHub, którzy zaadoptowali druk 3D do przygotowywania personalizowanych symulatorów medycznych do treningu studentów i specjalistów. Symulator zabiegów wieńcowych, opracowany przez SimHub, posłużył do treningu kompleksowych technik stentowania tętnic wieńcowych oraz do nauki przezcewnikowych zabiegów wieńcowych w asyście robotycznej. Dzięki symulacji, lekarze mają możliwość powtórzenia scenariusza operacyjnego wiele razy na tej samej anatomii pacjenta, dopracowując optymalną technikę zabiegu, jak również wykonać jeden typ zabiegu na wielu różnych anatomiach pacjentów wydrukowanych w 3D. Jest to ogromna zaleta w porównaniu z treningami w laboratoriach zwierzęcych, gdzie nie ma możliwości wielokrotnego powtarzania scenariusza zabiegowego, a anatomia zwierzęcia nie pokrywa się w pełni z anatomią człowieka. Trening oparty na symulacji daje możliwość wielokrotnej powtórki wielu scenariuszy zabiegowych w warunkach idealnie zbliżonych do panujących na Sali operacyjnej, wraz z uwzględnieniem zarządzania komplikacjami śrdózabiegowymi i przygotowaniem lekarzy do ich bezpiecznego opanowania. Takie podejście gwarantuje wysoki poziom umiejętności operacyjnych, ale musi być poparte dokładnymi pomiarami efektywności w odniesieniu do wzorcowych poziomów umiejętności. Realizacja operacji zgodnie z ustalonymi wzorcami zapewnia, że określone umiejętności zostały nie tylko zrozumiane, ale również opanowane. Im bardziej zaawansowane technicznie stają się procedury operacyjne, tym większe jest zapotrzebowanie na starannie skonstruowane programy szkoleniowe, które umożliwiają doskonalenie umiejętności w bezpiecznym środowisku.

Przykładem nowoczesnego podejścia jest program progresji opartej na biegłości (PBP), który został wszechstronnie przebadany. W jednej z najnowszych metaanaliz stwierdzono, że uczestnicy szkolenia PBP osiągali o 60% mniej błędów, skracali czas zabiegu o 15% i poprawiali liczbę prawidłowo wykonywanych kroków procedury o 47% w porównaniu do tradycyjnych metod szkoleniowych.

Przyszłość cyfrowego zdrowia

Lekarze i decydenci ponoszą ogromną odpowiedzialność za angażowanie pacjentów jako partnerów w projektowanie opieki, podejmowanie decyzji oraz doradzanie im w korzystaniu z cyfrowych technologii medycznych. Dzielenie odpowiedzialności z pacjentami pozwala lekarzom lepiej dobrać terapie oraz skupić się na najważniejszych aspektach opieki medycznej. Przełomowe innowacje mogą uwolnić lekarzy od powtarzalnych zadań, pozwalając im poświęcić więcej czasu pacjentom, rozwijając umiejętności trudne do zastąpienia, takie jak empatia i kontakt z człowiekiem.

Rola pacjentów musi również ulec zmianie – z biernych odbiorców opieki na proaktywnych partnerów, dysponujących narzędziami i informacjami do zarządzania swoim zdrowiem.

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ