Unikalny smak cebuli szalotki przypomina jednocześnie cebulę i czosnek, ale w fantazyjnej, nieco subtelniejszej postaci, bez słynnej ostrej nuty. Prawidłowa naukowa nazwa – czosnek askaloński (Allium ascalonicum) nawiązuje do faktu, że cebula szalotka z botanicznego puntu widzenia należy do rodzaju czosnku i zarazem jest krewną przebiśniegów oraz narcyzów!
- Cebula szalotka – co to takiego?
- Skąd się wzięła cebula szalotka?
- Uprawa cebuli szalotki
- Czy cebula szalotka jest zdrowa?
- Wykorzystanie cebuli szalotki w gastronomii
- Czy cebulę szalotkę może zastępować cebulą i na odwrót?
- Cebula szalotka w kuchni
Cebula szalotka – co to takiego?
Cebula szalotka nie jest więc tak naprawdę cebulą, ale gatunkiem czosnku zaliczanego do rodziny amarylkowatych. Jako cenione w gastronomii warzywo de facto stanowi jednak cebulę – rozumianą jako typ korzenia – rośliny, która zakwita kulistymi białymi kwiatami średniej urody. Sama cebula szarlotka jest zwykłe podłużna, choć bywa też okrągła, ma długość do 5 cm i barwę od klasycznie żółtej po szarą i różowo-czerwoną. Wewnątrz łupiny znajdują się charakterystyczne ząbki, z jednej strony spłaszczone, które po przekrojeniu w poprzek ukazują pierścienie podobne klasycznej cebuli.
Skąd się wzięła cebula szalotka?
Cebula szarlotka pochodzi najprawdopodobniej z obszaru Środkowej lub Południowo-Zachodniej Azji, skąd zawędrował dalej do Indii i basenu Morza Śródziemnego. Obie nazwy „szalotka” i „askaloński” pochodzą od miasta Aszkelon, położonego w dzisiejszym Izraelu, zamieszkiwanego dawniej przez lud Kanaan, które starożytni Grecy uważali (niesłusznie zresztą) za miejsce pochodzenia aromatycznych cebulek. Starożytni Egipcjanie zajadali się szalotkami jako stałym elementem jadłospisu, natomiast Persowie uważali je za warzywo święte.
Do Europy cebula szalotka dostała się w XII w. dzięki uczestnikom krucjat, którzy powracali z Palestyny do domów, wioząc ze sobą najciekawsze znaleziska. Fascynującą cebulę niemal od razu zaczęto uprawiać w Bretanii i Anjou – dwóch francuskich regionach do dnia dzisiejszego słynących z zamiłowania do cebuli szalotki.
Wzmożone zainteresowanie uprawą cebuli szalotki dotknęło wkrótce również Wielką Brytanię czy Turcję, ale największymi producentami w skali globalnej są dziś Japonia, Chiny, Południowa Korea, Tunezja i Nigeria. Obecnie, ogrodnicy dysponują 13 ciekawymi odmianami cebuli szarlotki.
Uprawa cebuli szalotki
W Polsce cebula szarlotka uprawiana jest przede wszystkim na działkach i w przydomowych ogródkach, w skali amatorskiej raczej niż masowej. Warunki klimatyczne nie stwarzają przy tym większych problemów – roślina jest dość tolerancyjna na szeroki zasięg temperatur. Dużym atutem cebuli szarlotki jest przy tym krótki okres wzrostu sięgający jedynie 40-50 dni, a więc znacznie mniej niż w przypadku klasycznej cebuli.
Cebulę szalotkę w Polsce sadzi się praktycznie wyłącznie z cebul, a samo rozmnażanie roślin polega na rozdzielaniu gniazda korzeniowego. Wyhodowanie pędu nasiennego jest w naszych warunkach praktycznie niemożliwe. W sklepach ogrodniczych można ponadto zakupić nasiona odmian hodowlanych, ale są one dość kosztowne, a prawdopodobieństwo sukcesu ograniczone.
Cebulę szarlotkę wysadzamy do żyznej gleby, bogatej w substancje organiczne i zdecydowanie wilgotnej. Uprawę można zwykle zacząć już na początku kwietnia, aby w drugiej połowie maja cieszyć się pierwszym zbiorem – cebulą szarlotką zbieraną w pęczkach razem ze szczypiorem. Na jednym metrze kwadratowym ziemi można przy tym zasadzić nawet 30-40 roślin, co sprawia, że uprawa nie zajmuje dużo miejsca. Niektóre źródła polecają również sadzić cebulę szarlotkę w październiku, gdyż rośliny łatwo przezimują w glebie, a zbiór na wiosnę będzie jeszcze wcześniejszy!
Cebula szarlotka jest dość łatwa w uprawie i jedynie po wielu latach rozsadzania wykazuje skłonność do rozwoju chorób wirusowych – dotknięte nimi części roślin należy wówczas wyrzucić. Nieposiadający ogródka mogą spróbować uprawy w korytkach na balkonie, która zwykle przynosi bardzo dobre rezultaty – warto jednak pamiętać, że w okresie wzrostu cebula szalotka potrzebuje dużo wody i pełne słońce.
Czy cebula szalotka jest zdrowa?
Nie będzie zaskoczeniem, że jako krewne wszechmocnego czosnku, cebula szarlotka cechuje się bardzo wysokim potencjałem zdrowotnym. Zawiera witaminy – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9), witamina C, E i K oraz minerały – cynk, fosfor, magnez, potas, sód, wapń i żelazo ale odznacza się szczególnie wysokim poziomem antyoksydantów – przede wszystkim związków siarkowych, kwercetyny i kemferolu. Czerwone odmiany zawierają ponadto antocyjaniny. Przy krojeniu wspomniane związki tworzą ponadto alicynę, substancję o szczególnie istotnym dla organizmu znaczeniu – zdaniem naukowców reguluje ona poziom cukru i cholesterolu we krwi, działa przeciwnowotworowo oraz bakteriobójczo, m.in. na drobnoustroje zasiedlające jamę ustną i powodujące próchnicę oraz paradontozę.
Zdaniem naukowców sok z surowej cebuli szarlotki ma również właściwości przeciwgrzybiczne, zarówno wobec szczepów Candida albicans odpowiedzialnych za drożdżakowe zapalenia śluzówek i ustrojową kandydozę, jaki i innych dermatofitów powodujących infekcje skórne.
Włączenie surowej cebuli szarlotki do diety pomaga również łagodzić objawy sezonowych alergii dzięki antyhistaminowemu działaniu kwercetyny i skutecznie ogranicza przebieg klasycznego przeziębienia oraz grypy. Cebula szarlotka ponadto wielotorowo obniża ryzyko rozwoju chorób serca i układu krążenia, poprawiając profil lipidowy krwi, uelastyczniając naczynia i działając przeciwzakrzepowo.
Wykorzystanie cebuli szalotki w gastronomii
Cebula szarlotka na surowo jest dość ostra, eteryczna, ale mimo to łagodniejsza zarówno od cebuli, jak i czosnku. Po cieplnej obróbce staje się natomiast przyjemnie słodka – naturalnie, należy liczyć się z faktem, że wysokie temperatury redukują znaczną część wspomnianych wyżej korzyści zdrowotnych.
Cebula szarlotka szczególną estymą cieszy się w kuchni francuskiej, gdzie jest często karmelizowany i duszony w winie, stając się podstawą sosów, dressingów czy nadzień do tart, a także cennym dodatkiem do mięsa. W Azji surowe cebula szarlotka jest popularną posypką do warzywnych dań, bądź, smażone na krucho stanowią dodatek do zup i dań rybnych. W Iranie tarta cebula szalotka z jogurtem stanowi podstawowy sos do kebabu, zaś w Kaszmirze dodaje się ją tradycyjnie do mieszanek typu curry. W Południowo-Wschodniej Azji popularnością cieszy się również marynowana cebula szarlotka oraz ryż smażony z jej dodatkiem.
Czy cebulę szalotkę może zastępować cebulą i na odwrót?
Naturalną koleją rzeczy nie zawsze posiadamy wszystkie składniki potrzebne do przygotowania dania, na które akurat przyjdzie nam ochota. Kuchenne podmiany w przypadku szalotki są możliwe, ale należy liczyć się z faktem, że końcowy efekt będzie nieco inny. Ogólnie obowiązuje zasada, aby 1 małą cebulę zastępować trzema cebulami szalotkami i na odwrót. Jedynie w przepisach wymagających użycia surowej szalotki zamiana na cebulę nie jest najlepszym pomysłem.
Cebula szalotka w kuchni
Tarta z cebuli szalotki i kozim serem
Składniki:
Przygotowanie:
Szalotki umieszczamy w szklanej misie i zalewamy wrzątkiem. Po 10 minutach odcedzamy i obieramy. Masło rozgrzewamy na głębokiej patelni wraz z oliwą. Dodajemy całe szalotki i podsmażamy na średnim ogniu ok. 15 minut – powinny zmięknąć i nabrać brązowej barwy. Dodajemy ocet, cukier i 2 gałązki tymianku i gotujemy kilka minut, aż mieszanka zacznie się karmelizować. Pozostały tymianek tniemy na drobne kawałki i posypujemy nim formę do tarty. Na wierzch wylewamy szalotki z całym zgromadzonym płynem. Ciasto rozwałkowujemy tak, aby miało kształt koła nieco większego od średnicy formy (ok. 26 cm). Nakładamy je na wierzch formy, a brzegi zaginamy do środka. Pieczemy ok. 25 minut w temperaturze 200 stopni C. Po wyjęciu z pieca pozostawiamy na 5 minut do przestygnięcia, a następnie obracamy formę do góry dnem. Przed podaniem wierzch dekorujemy kawałkami sera koziego.
Chutney z cebuli szalotki
Składniki:
- 1 duża cytryna
- 4 cebule szalotki
- ¾ szklanki oliwy z oliwek
- 2 łyżki cukru
- 1/3 szklanki octu balsamicznego
- 2 łyżki szczypiorku
- 2 łyżeczki musztardy Dijon
Przygotowanie:
Cytrynę kroimy na plastry o grubości ok. 5 mm, szalotki zaś na centymetrowe krążki, a następnie łączymy je w misie wraz ¼ szklanki oliwy oraz cukrem. Solimy i pieprzymy, a po dokładnym wymieszaniu przenosimy na blachę wyłożoną folią aluminiową. Opiekamy w temperaturze 200 stopni C ok. 10 minut, a następnie obracamy i pieczemy jeszcze dalszych 6 minut – cytryny i szalotki powinny mocno ściemnieć. Po ostudzeniu kroimy je drobno i łączymy z pozostałą oliwą, octem, szczypiorkiem i musztardą. Solimy i pieprzymy do smaku. Podajemy w temperaturze pokojowej jako dodatek do mięs.
Cebula szalotka zupełnie niezasłużenie jest pomijana przez większość z nas jako dalsza, nieciekawa odmiana cebuli. Smak cebuli szarlotki jest naprawdę wyjątkowy, zaś walory zdrowotne mówią same za siebie, zwłaszcza, że konsumpcja na surowo nie jest problemem i nie powoduje zwykle dolegliwości żołądkowych, w przeciwieństwie do klasycznej cebuli. Miłośnikom można również polecić absolutny przysmak, czyli cebula szalotka pieczona w całości w łupinach – przekąskę, od której łatwo się uzależnić!
Bibliografia
- Bob-bi Luttjohann; “Shallots: The Fancy Vegetable”; data dostępu: 2020-02-28
- Marie Iannotti; “Shallots Plant Profile”; data dostępu: 2020-02-28
- A. Zarei Mahmoudabadi, M. K. Gharib Nasery ; “Anti fungal activity of shallot, Allium ascalonicum Linn. (Liliaceae), in vitro”; data dostępu: 2020-02-28
- Ernesto Fattorusso i in.; “Chemical Composition of Shallot (Allium ascalonicum Hort.)”; data dostępu: 2020-02-28
- K.R.M. Swamy, R. Veere Gowda; “Leek and shallot”; Handbook of Herbs and Spices, Vol. 3, 2006;
- prof. Maria Tendaj; “Metody uprawy szalotki”; Warzywa, 4/2014;
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS