Bodnar o projekcie w sprawie mandatów: może prowadzić do niebezpiecznych nadużyć ze strony władzy

W ubiegły piątek klub Prawa i Sprawiedliwości złożył w Sejmie projekt noweli Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia zakładający zniesienie możliwości odmowy przyjęcia mandatu karnego, a wprowadzający jedynie możliwość zaskarżenia do sądu już nałożonego mandatu. Obecnie, w razie odmowy przyjęcia mandatu karnego, organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie.

OGLĄDAJ TVN24 W INTERNECIE

We wtorek wiceminister sprawiedliwości i polityk Solidarnej Polski Marcin Warchoł przekonywał na konferencji prasowej, że proponowana zmiana nie ogranicza “w żadnym razie prawa obywatela do sądu, lecz wręcz to prawo rozszerza”. – Tak jak i dzisiaj, to państwo ma udowodnić winę obywatelowi i tutaj to ostatecznie sąd będzie rozstrzygał o tej winie, a nie policjant. Mandat wystawiony przez policjanta jest jedynie propozycją ukarania. Jeśli ten mandat spotka się z zaskarżeniem przez obywatela, wówczas to sąd ostatecznie rozstrzygnie o winie, i to w dwóch instancjach. Czyli prawo do podwójnego odwołania ma taki obywatel – mówił wiceszef MS.

>> “Ukarany nie może odmówić przyjęcia mandatu”. Wiceminister: ufam, że przekonamy społeczeństwo

Na projekt zareagował we wtorek Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar.

“W proponowanych zmianach zakłada się przede wszystkim poszerzenie kompetencji referendarzy sądowych do wydawania rozstrzygnięć rzutujących na sytuację prawną obywateli, przywrócenie nieistniejącej od 1998 roku instytucji ‘nakazu karnego’ oraz zmianę trybu zaskarżenia mandatu karnego” – zwrócił uwagę w oświadczeniu opublikowanym na stronie internetowej urzędu.

Bodnar napisał, że według prowadzonej analizy prawnej biura “proponowane rozwiązania mogą stanowić naruszenie gwarantowanych konstytucyjnie praw i wolności człowieka i obywatela”.

“Proponowane zmiany legislacyjne już na pierwszy rzut oka zdają się godzić w gwarantowane konstytucyjnie domniemanie niewinności (art. 42 ust. 3 Konstytucji), prawo do sądu (ar. 45 Konstytucji, art. 77 ust. 2 Konstytucji), prawo do obrony (art. art. 42 ust. 2 Konstytucji), ale również w statuowaną art. 2 Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawnego” – wymienił.

>> Zobacz pełną treść projektu PiS

RPO napisał dalej, że regulacja prawna, która zakłada brak możliwości odmowy przyjęcia mandatu “stwarza faktycznie sytuację, w której arbitralne podejście funkcjonariusza organu uprawnionego do ścigania wykroczeń może zrodzić nieodwracalne konsekwencje prawne dla obywatela”.

Bodnar zwrócił uwagę, że grzywna w postępowaniu mandatowym może wynieść do 1000 złotych, chociaż – jak wspomniał – “w niektórych szczególnych przypadkach (może być – red.) nawet kilkukrotnie wyższą”. Zwrócił przy tym uwagę, że w poselskim projekcie “zakłada się, że taka kara może podlegać egzekucji nawet po wniesieniu przez obywatela odwołania do sądu”.

“Autorzy projektu przyjmują bowiem, że to sąd może, a nie musi, po wniesieniu odwołania wstrzymać wykonalność kary nałożonej mandatem. Z praktycznego punktu widzenia, pomimo trwania postępowania sądowego zmierzającego do zakwestionowania zasadności nałożenia mandatu, obywatel pozbawiony może zostać pieniędzy zapewniających mu utrzymanie” – napisał.

>> “Uderzenie mandatem może być równie dotkliwe jak pałką”

“Kolejne niebezpieczeństwo”, jak napisał Bodnar”, rodzi “projektowany tryb odwoławczy od wymierzonego mandatu”. Wyjaśnia, że chodzi tu o brak możliwości wykazania niewinności przez niesłusznie ukaranego.

“Powodem takiego wniosku jest przyjęte w projekcie ustawy ‘odwrócenia ciężaru dowodu’. Polega to na tym, że obywatel ukarany mandatem karnym w krótkim czasie 7 dni zmuszony zostaje do zebrania wszystkich dowodów świadczących o jego niewinności i złożenia ich wraz z odwołaniem do sądu” – wytłumaczył. “Tymczasem standardem demokratycznego państwa prawnego jest, że to organ państwa musi wykazać winę jednostki pociąganej do odpowiedzialności za wykroczenie” – przypomniał.

Dodał, że “w przypadku niemożności udowodnienia jednostce winy, to na oskarżycielu spoczywać powinien następczy obowiązek odstąpienia od prób zastosowania represji karnej”, przypominając, że obowiązek ten wynika między innymi z dyrektywy Parlamentu Europejskiego.

Komentarz radcy prawnego w TVN24: “Mamy organy ścigania i wymiar sprawiedliwości. Wedle tego projektu to policjant będzie nas karać”

Bodnar podsumował, że “projektowana nowelizacja może prowadzić do niebezpiecznych nadużyć ze strony władzy i stanowić krok w stronę budowania tzw. państwa policyjnego”.

“Z drugiej strony patrząc, rezultatem proponowanych zmian może być zniechęcenie obywateli do dochodzenia ich praw i stworzenie tym samym tzw. efektu mrożącego” – napisał RPO.

Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował, że w jego biurze trwają prace nad przygotowaniem opinii prawnej w odniesieniu do proponowanych przez Prawo i Sprawiedliwość zmian.

Kadencja obecnego RPO upłynęła 9 września. Pozostaje on jednak na swoim stanowisku do czasu wybrania jego następcy. Sejm dwukrotnie odrzucił kandydaturę Zuzanny Rudzińskiej-Bluszcz, której kandydaturę zgłosiły kluby Koalicji Obywatelskiej oraz Lewicy wraz z posłami PSL.

Obecnie kandydatami na RPO są zaproponowany przez PSL i Konfederację Robert Gwiazdowski, po raz kolejny Zuzanna Rudzińska-Bluszcz oraz zgłoszony przez PiS Piotr Wawrzyk. Termin zgłaszania kandydatów upłynął 29 grudnia.