Bez tych badań wiele artefaktów związanych z Gimnazjum Piastowskim przepadłoby bezpowrotnie

Inwestycje na zabytkach wymagają fachowych działań, przede wszystkim po to, żeby nie „zabetonować” historycznych artefaktów. Takie działania właśnie trwają na dziedzińcu dawnego Gimnazjum Piastowskiego, w którym powstać ma Muzeum Dziedzictwa i Kultury Kresów, jako oddział Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.

Przypomnijmy, że pod koniec kwietnia 2021 r., Rada Miejska Brzegu wyraziła zgodę na przekazanie zabytkowego budynku po dawnym Gimnazjum Piastowskim dla Muzeum Piastów Śląskich, a w październiku 2021 r. obiekt formalnie przeszedł w skład instytucji kultury. Od tamtej pory rozpoczęto niezbędne działania, aby nie tylko w tym miejscu powstało muzeum kresowe, ale także żeby nie zniszczyć historycznej tkanki jednego z najstarszych zabytków w mieście.

• „Problematyka kresowa jest nam bardzo bliska od dawna, bo już w 2019 roku zorganizowaliśmy w Muzeum Piastów Śląskich stałą wystawę kresową, za którą otrzymaliśmy bardzo prestiżową nagrodę »Muzealne Wydarzenie Roku«. Posiadamy własne archiwum kresowe, w skład którego wchodzi ponad 2,5 tysiąca muzealiów. Kiedy pan premier prof. Piotr Gliński podjął decyzję, żeby w dawnym Gimnazjum Piastowskim powstało Muzeum Dziedzictwa i Kultury Kresów, gmina Brzeg przekazała nam ten obiekt i od razu przystąpiliśmy do działania. Na początku były to kwestie formalne, czyli zmiana aktów prawnych, zmiana statutu oraz powołanie kolegium doradczego, w skład którego wchodzą m.in. dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie pan dr hab. Łukasz Gaweł, dyrektor muzeum Zamku Królewskiego na Wawelu pan dr hab. Andrzej Betlej, czy dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu pan dr hab. Piotr Oszczanowski. Prace przy takim obiekcie jak Gimnazjum Piastowskie muszą być przeprowadzone kompleksowo i ostrożnie, aby nie zniszczyć artefaktów związanych z tym zabytkiem. Ostatnie odkrycia archeologiczne tylko potwierdzają, że decyzje kolegium doradczego były słuszne, bo gdyby ktoś próbował działać pochopnie, to dziedziniec Gimnazjum Piastowskiego zostałoby już zabetonowany, a historyczne artefakty bezpowrotnie utracone” – mówi dr Dariusz Byczkowski, dyrektor Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.

Opracowana przez Gminę Brzeg kilka lat temu wizualizacja nie została poprzedzona żadnymi badaniami, czy konsultacjami konserwatorskimi. Dzisiaj prace są wykonywane według ustalonego harmonogramu i przynoszą pierwsze efekty. Wykopy archeologiczne odsłoniły już m.in. posadzki istniejących niegdyś w tym miejscu domów nauczycieli Gimnazjum Piastowskiego oraz cenne historycznie kafle pieców, jakie w tych domach się znajdowały. Skuwane tynki ujawniły z kolei arkadowe sklepienie.

• „Te badania służą temu, aby przy projektowaniu wiedzieć, jak zagospodarować teren na zewnątrz, czyli co może tam powstać. Wizualizacja opracowana niegdyś przez miasto zakładała dodatkowe podniesienie gruntu na dziedzińcu i gdyby zostało to wykonane, to spowodowałoby utracenie pamięci o miejscu, które funkcjonowało od wieku XIV – XV, a zwłaszcza od wieku XVI, kiedy pojawiła się tam zabudowa związana z domami profesorów Gimnazjum Piastowskiego. Równolegle prowadzone są badania przy samym obiekcie. Badania konserwatorskie pozwolą ujawnić oryginalną tkankę architektoniczną gmachu dawnej szkoły, badania portalu wjazdowego jego pierwotny wystrój malarski i samą kompozycję bramy wjazdowej. Wiemy, że nad przejściem dla pieszych umieszczony był pierwotnie tzw. okulus – okrągły otwór doświetlający sień – podobnie jak w układzie bramy zamkowej. Docelowo będziemy chcieli go odtworzyć. Badania prowadzone będą na elewacjach zewnętrznych – mamy nadzieję na to że ocalały kamienne opaski okienne i że odnajdziemy relikty tynków. Z ikonografii wiemy jaką dekorację elewacji obiekt posiadał w okresie baroku. Kolejnym krokiem będą badania społeczne przeprowadzone przez Uniwersytet Opolski. To pozwoli odpowiedzieć na pytania o ewentualny profil przyszłych ekspozycji muzeum kresowego oraz jakie w ogóle jest zapotrzebowanie społeczne. Niegdyś Śląsk dla I Rzeczpospolitej też był traktowany jako kresy” – wyjaśnia dr Andrzej Peszko, pełnomocnik ds. utworzenia Muzeum Dziedzictwa i Kultury Kresów.

Warto dodać, że odkrywane obecnie artefakty mogą niegdyś znaleźć się na muzealnych wystawach, a cała ekspozycja pozwoli opowiedzieć zwiedzającym również historię Gimnazjum Illustre, które powstawało niemal w tym samym czasie, co budowa Piastowskiego Zamku.