W 1832 r. Walenty Lipiński i Mateusz Beksiński założyli w Sanoku warsztat stolarsko-kowalski, w którym produkowali kotły i urządzenia dla przemysłu naftowego i górniczego. W 1886 r. Kazimierz Lipiński (syn Walentego) zmienił profil produkcji na wagony towarowe.
W następnych latach fabryka rozszerzyła produkcję o walce drogowe, wagony osobowe, maszyny parowe i konstrukcje mostów. Od 1901 r. produkowano wagony tramwajowe. Rok później przyłączono fabrykę do spółki Polskie Fabryki Maszyn i Wagonów L. Zieliński w Krakowie, Lwowie i Sanoku. W latach 1926-28 rozpoczęto tam budowę nadwozi autobusowych na podwoziach marki Lancia, dostarczanych z Włoch. Podczas okupacji Niemcy otworzyli w zakładzie warsztaty naprawcze czołgów i samochodów wojskowych. Pod koniec wojny hitlerowcy zniszczyli zabudowania. Po wojnie fabrykę odbudowano i znacjonalizowano.
W 1950 r. podjęto decyzję o produkcji w Sanoku średnich autobusów marki Star. Prowadzono również zabudowę pożarniczą na podwoziach angielskich Bedfordów (jeden z egzemplarzy znajduje się w Centralnym Muzeum Pożarnictwa). W 1953 r. z taśm zjechały pierwsze autobusy Star. Pięć lat później wyprodukowano pierwsze Sany. Od tej pory zakład funkcjonował pod nazwą „Sanocka Fabryka Autobusów”.
Przełomowym pod względem produkcji autobusów był rok 1973, kiedy uruchomiono seryjną produkcję Autosanów H9 (ilustracja). Pracę nad modelem prowadzono od połowy lat 60. XX w. Prototypy testowano pod względem przebiegu nawet do 500 tys. km. Dzięki temu wyeliminowano wszelkie mankamenty. W finalnej wersji umieszczono silnik w tylnej części pojazdu. Autobus ten napędzał silnik typu Andoria o mocy 138 KM, potem silniki pochodzące z ciężarówki Star o mocy 150 KM. Nadwozie wykonano z lekkich rur stalowych łączonych za pomocą spawania. Sufit i ściany wewnętrzne pokryto płytami laminowanymi, podłogę wykładziną PVC. W większości modelów drzwi otwierały się ręcznie na zewnątrz. Liczba miejsc siedzących wynosiła od 39 do 41, masa całkowita 12.500 kg.
W krótkim czasie Autosan H9 stał się podstawowym taborem w przedsiębiorstwach komunikacji międzymiastowej. Atutami pojazdu była nieskomplikowana obsługa, niska awaryjność i stosunkowo wysoki prześwit umożliwiający jazdę po drogach o gorszej nawierzchni. W oparciu o model H9 produkowano wersje pochodne, w tym na specjalne zamówienia z zagranicy i instytucji państwowych w kraju. Najpopularniejsza wersja eksploatowana była w PKS-ach oraz przedsiębiorstwach turystycznych. Autosany H9 oferowano także w innych w wersjach: sklep sprzedaży obwoźnej we wsiach, konferencyjny z przystosowaniem do obrad podczas jazdy (z fotelami lotniczymi sprowadzonymi z Bułgarii i sprzętem audio), laboratorium do badań skażenia środowiska, dla kinematografii (zamówiony przez Wytwórnię Filmów Fabularnych we Wrocławiu), autobus sanitarny, rentgenobus, specjalistyczny dla Centrum Krwiodawstwa, poczta obwoźna oraz szkolny „Kleks” z drzwiami otwieranymi pneumatycznie.
Wersję H9 produkowano do 2000 r. Jego następcą został Autosan H10 o nowocześniejszej sylwetce i parametrach, produkowany również w innych wersjach.
Dariusz Falecki
Na zdj. Autosan H9 powraca z Katowic i jedzie ul. Krakowską w kierunku Jaworzna, Sosnowca lub Dąbrowy Górniczej. Pocztówka z 1978 r.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS