Zabytek z XI wieku, astrolabium z Werony, ukazuje dialog między uczonymi żydowskimi, muzułmańskimi i chrześcijańskimi
Astrolabium z Werony przyciągnęło uwagę dr Federici Gigante z Cambridge University. Wyniki jej badań ujawniają wyjątkową historię tego przyrządu. Na przełomie wieków miał przewędrować z Hiszpanii, przez Afrykę do Italii, służąc uczonym trzech kultur i religii.
Artykuł dr Federici Gigante
1 marca 2024 roku na łamach czasopisma naukowego „Nucius” ukazał się artykuł dr Federici Gigante. Uczona opublikowała wyniki swoich badań nad astrolabium z Museo Miniscalchi-Erizzo w Weronie.
Odkrycie było dość niespodziewane, jak mówiła badaczka. Na zdjęcia astrolabium trafiła przypadkiem w sieci. Samo muzeum nie potrafiło zabytku wydatować, ani nawet potwierdzić jego autentyczności..
Tymczasem, po pierwszych oględzinach dr Gigante zauważyła, że astrolabium przechodziło wyraźnie kilka razy z rąk do rąk. Świadczyły o tym wprowadzone modyfikacje oraz – przede wszystkim – inskrypcje wyryte w metalu w trzech rodzajach pisma.
Muzułmańskie pochodzenie astrolabium z Werony
Na drodze analizy paleograficznej inskrypcji, a także przez porównaniu konstrukcji do innych znanych takich przyrządów, dr Gigante zaproponowała Andaluzję jako miejsce pochodzenia astrolabium. Czas powstania określiła zaś na XI wiek. W okresie tym Andaluzja pozostawała dalej w rękach muzułmanów.
O tym, skąd przyrząd mógł pochodzić i po jakich krajach podróżował, świadczą wyryte nań inskrypcje. Są to głównie praktyczne notatki samych użytkowników przyrządu. Jedna ze starszych brzmi: „dla szerokości geograficznej Toledo: 40°”.
Kilka innych podobnych notatek dotyczących szerokości północno-afrykańskich wskazuje, że astrolabium trafiło też w którymś momencie swej historii za cieśninę Gibraltarską, pewnie do dzisiejszego Maroka lub Egiptu.
Hebrajskie dodatki
Poza inskrypcja w piśmie arabskim dostrzegalne jest również, choć o wiele słabiej, pismo hebrajskie. Naniosła je więcej niż jedna ręka.
W większości napisy te to tłumaczenia wyrytych na przyrządzie terminów i liczb arabskich. Miejscami ręka hebrajska pokusiła się nawet o korekty – podawane przez nią wartości odbiegają od arabskich.
Dr Gigante na tej podstawie wnioskuje, że astrolabium musiało z rąk uczonych arabskich trafić po jakimś czasie do środowisk żydowskich. Nie mogli to być jednak Żydzi sefardyjscy z Hiszpani – ci bowiem nie potrzebowaliby tłumaczeń z arabskiego. Przyrząd trafił więc najpewniej do diaspory we Włoszech, a konkretnie w Weronie.
Późniejsze losy astrolabium z Werony
Po użytkownikach żydowskich musieli wreszcie przyjść i chrześcijanie. Świadczą o tym napisy w alfabecie łacińskim. Tak i hebrajskie, są to tłumaczenia obcych terminów.
W kilku miejscach skreślono i poprawiono wartości szerokości geograficznych podanych po arabsku czy hebrajsku. Co ciekawe jednak, nie wszędzie poprawnie.
Szerokość geograficzną Medinaceli według ręki arabskiej to 41° 30′. Ręka chrześcijańska poprawiła to na 42° 40′. Daleko odbiega to od współcześnie przyjętej szerokości Medinaceli (41°15’), której autor arabski był bliższy.
Dokładnych późniejszych dziejów zabytku nie znamy. Najpewniej w połowie XVII wieku trafił do prywatnej kolekcji Ludovica Moscardo, by potem przejść na rodzinę Minischalchich. Ta rodzina pod koniec XX wieku założyła zaś muzeum, w którym astrolabium spoczywa dzisiaj.
Według badaczki, astrolabium jest wyjątkowym przykładem wymiany myśli naukowej między pokoleniami uczonych arabskich, żydowskich i zachodnio – chrześcijańskich. Skupia jak w soczewce pracę astronomów i astrologów średniowiecza trzech różnych, i często wrogich sobie w tym czasie, kultur i religii.
Źródła:
- F. Gigante, A Medieval Islamic Astrolabe with Hebrew Inscriptions in Verona. The Seventeenth-Century Collection of Ludovico Moscardo, Nuncius 39 (2024), s. 163-192. [dostęp: 04.03.2024].
- Rare eleventh-century astrolabe discovery reveals Islamic–Jewish scientific exchange, phys.org [dostęp: 04.03.2024].
Fot. Astrolabium z Werony, zdj. Federica Gigante.
Czytaj również:
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS