Misją Archiwów Państwowych jest trwałe zabezpieczenie dla przyszłych pokoleń świadectw przeszłości i teraźniejszości oraz zapewnienie do nich powszechnego dostępu wszystkim zainteresowanym.
Archiwa Państwowe tworzą ogólnopolską sieć złożoną z 33 instytucji, podległych naczelnemu dyrektorowi Archiwów Państwowych. Odgrywają one fundamentalną rolę w zachowaniu pamięci i tożsamości narodu, mają też kluczowe znaczenie dla przyszłości państwa i jego obywateli. Chronią narodowy zasób dokumentacyjny wytworzony od średniowiecza do współczesności. Ich misją jest trwałe zabezpieczenie dla przyszłych pokoleń świadectw przeszłości i teraźniejszości oraz zapewnienie do nich powszechnego dostępu wszystkim zainteresowanym.
Archiwiści od wielu lat aktywnie angażują się również w inicjatywy międzynarodowe mające na celu ochronę dziedzictwa dokumentacyjnego. Jedną z najważniejszych jest program UNESCO „Pamięć Świata” (Memory of the World), zainicjowany w 1992 r. (w Polsce odbyło się pierwsze posiedzenie Komitetu Doradczego). Stanowi on odpowiedź społeczności międzynarodowej na dotkliwe straty, które poniosło dziedzictwo dokumentacyjne w XX w. Polska w szczególnie tragiczny sposób doświadczyła katastrofalnych strat w zbiorach dokumentacyjnych, będących wynikiem wielu wydarzeń historycznych, w tym braku własnej państwowości od końca XVIII w. do 1918 r. czy dwóch wojen światowych. Symbolem tych zniszczeń są losy pięciu archiwów warszawskich, które w latach 1939–1945 utraciły bezpowrotnie ponad 90 proc. swoich zasobów (ok. 50 km akt). Jedynie niewielkie fragmenty bezcennych zbiorów udało się uratować z okupowanej Warszawy, m.in. tzw. archiwum belwederskie, gromadzące ważne dokumenty do odbudowy polskiej niepodległości, w tym akta trzech powstań śląskich. Obecnie są one przechowywane w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku. Te historyczne doświadczenia predestynują Polskę i jej instytucje pamięci do aktywnego udziału w programie „Pamięć Świata” i realizacji jego założeń. Dodatkowym impulsem dla społeczności międzynarodowej do podjęcia aktywnych działań dotyczących ochrony dóbr kultury były też bardziej współczesne wydarzenia, a przede wszystkim spalenie zbiorów Biblioteki Narodowej Bośni i Hercegowiny w 1992 r. Swoistym memento jest obecna sytuacja za wschodnią granicą Polski po rosyjskiej agresji na Ukrainę i zagrożenia, przed którymi stoją obecnie ukraińskie archiwa, biblioteki i muzea.
W ramach programu tworzone są trzy rodzaje rejestrów obejmujących najważniejsze zabytki piśmiennictwa: lista światowa oraz listy regionalne i krajowe. Na listę światową wpisano dotychczas 423 obiekty z kilkuset państw. Polskie wpisy obejmują 17 unikatowych obiektów dokumentacyjnych, co stawia Polskę na trzecim miejscu w świecie po Niemczech i Wielkiej Brytanii. Wśród nich znajdują się najważniejsze dokumenty państwa polskiego przechowywane w sieci Archiwów Państwowych: akt unii lubelskiej z 1569 r., akt konfederacji generalnej warszawskiej z 1573 r., Księga henrykowska, akta i biblioteka braci czeskich, polsko-tureckie traktaty pokojowe, Archiwum Radziwiłłów i Księgozbiór Nieświeski, Archiwum Komisji Edukacji Narodowej, Archiwum Biura Odbudowy Stolicy. Wśród trzech pierwszych polskich wpisów w 1999 r. pojawił się rękopis najsłynniejszego dzieła Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich”, autografy Fryderyka Chopina oraz archiwum warszawskiego getta, tzw. Archiwum Ringelbluma.
W 2014 r. zainicjowano Polską Listę Krajową Programu „Pamięć Świata”, noszącą nazwę „Pamięć Polski”. Trafiają na nią najcenniejsze dokumenty oraz zbiory ważne dla historii i tradycji polskiej, przechowywane w różnych instytucjach w Polsce, ale też poza jej granicami. Decyzję o wpisie podejmuje Polski Komitet Programu UNESCO „Pamięć Świata”, któremu przewodniczy Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. W skład komitetu wchodzi grono ekspertów reprezentujących środowisko naukowe oraz najważniejsze instytucje pamięci i kultury, m.in. Bibliotekę Narodową, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Bibliotekę Jagiellońską, ICOMOS.
W czterech dotychczasowych edycjach programu na Listę Krajową wpisano ogółem 58 obiektów. Znalazły się na niej m.in.: akt unii polsko-litewskiej w Krewie z 1385 r., Złoty kodeks gnieźnieński, Kronika Galla Anonima, Konstytucja 3 maja, akta powstania styczniowego, arcydzieła muzyczne i literackie najwybitniejszych polskich twórców: Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, czy też dokumenty dotyczące długiego procesu odzyskiwania niepodległości przez państwo polskie. Te bezcenne źródła naszej tożsamości narodowej przechowywane są zarówno w Archiwach Państwowych, jak i w innych blisko współpracujących z nimi instytucjach krajowych i polonijnych, a także w organizacjach i stowarzyszeniach naukowych. Uroczystość wręczenia certyfikatów wpisu na Listę Krajową odbywa się każdorazowo pod honorowym patronatem Prezydenta RP.
Obie listy – światowa i krajowa – są doskonałą okazją do popularyzacji wiedzy o zbiorach dokumentów świadczących o naszym wspólnym dziedzictwie duchowym i kulturowym. W tym roku zostanie ogłoszony nabór do piątej jubileuszowej edycji Listy Krajowej, który zostanie rozstrzygnięty w 2024 r. Obiekt może być zgłoszony przez każdą instytucję, a nawet osobę prywatną, o ile spełnia wymagane kryteria, takie jak: autentyczność, kompletność, znaczenie dla historii i tradycji polskiej, posiada wyjątkową formę i styl. Szczegółowe informacje na temat dokonywania nowych zgłoszeń oraz dotychczas wpisanych materiałów historycznych można znaleźć na stronie internetowej programu „Pamięć Polski” (pamiecpolski.archiwa.gov.pl).
dr Paweł Pietrzyk – Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych i Przewodniczący Polskiego Komitetu Programu UNESCO „Pamięć Świata”
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS