Amortyzacja podatkowa w CIT – wyjaśnienia MF

Zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych

Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, zwanych dalej “WNIP”, począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki te wprowadzono do ewidencji, do końca tego miesiąca, w którym

• następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową,
• postawiono je w stan likwidacji,
• zbyto je
• stwierdzono ich niedobór.

Podatnicy obowiązani są wprowadzić składniki majątku do ewidencji środków trwałych oraz WNIP najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. Późniejsze – po dniu przyjęcia do używania – wprowadzenie składników majątku do ewidencji uznaje się za ich ujawnienie. Odpisy amortyzacyjne od ujawnionych środków trwałych i WNIP mogą być naliczane w ciężar kosztów uzyskania przychodów począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki te zostały wprowadzone do ewidencji.

Podatnicy dokonują wyboru jednej z metod amortyzacji dla poszczególnych środków trwałych przed rozpoczęciem ich amortyzacji. Wybraną metodę stosują do pełnego zamortyzowania środka trwałego.

Odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych i WNIP podatnicy mogą dokonywać

• w równych ratach co miesiąc,
• w równych ratach co kwartał albo
• jednorazowo na koniec roku podatkowego.

W ramach tej samej metody amortyzacji mogą w poszczególnych latach podatkowych zmieniać częstotliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych, np. w jednym roku podatkowym mogą dokonywać odpisów jednorazowo na koniec roku, a w następnym roku co miesiąc.

Częstotliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych dla poszczególnych środków trwałych i WNIP może być różna.

Odpisów amortyzacyjnych od używanych sezonowo środków trwałych oraz WNIP dokonuje się wyłącznie w okresie ich wykorzystywania.

Wysokość odpisu miesięcznego może zostać ustalona na dwa sposoby:

• przez podzielenie rocznej kwoty odpisów amortyzacyjnych przez liczbę miesięcy w sezonie (w miesiącach używania składniki majątku ulegają przyśpieszonej amortyzacji),
• przez podzielenie rocznej kwoty odpisów amortyzacyjnych przez 12 miesięcy w roku (następuje wówczas wydłużenie okresu amortyzowania).

W obu przypadkach odpisy ujmowane są w kosztach tylko w miesiącach wykorzystywania środków trwałych i WNIP.

Przykład 1.
Jeśli podatnik wykorzystuje środek trwały sezonowo w okresie od czerwca do października (5 m-cy), wartość początkowa środka trwałego wynosi 30.000 zł, a roczna stawka amortyzacyjna 20 %, do kosztów w poszczególnych latach podatkowych może zaliczyć odpisy amortyzacyjne:
– w wysokości 6.000 zł (1.200 zł x 5 m-cy), ustalając miesięczny odpis amortyzacyjny w wys. 1.200 zł poprzez podzielenie rocznej kwoty odpisów amortyzacyjnych przez liczbę miesięcy w sezonie ((30.000 zł x 20 %) : 5) albo
– w wysokości 2.500 zł (500 zł x 5 m-cy) zł, ustalając miesięczny odpis amortyzacyjny w wys. 500 zł poprzez podzielenie rocznej kwoty odpisów amortyzacyjnych przez 12 miesięcy w roku ((30.000 zł x 20 %) : 12).

Amortyzacja środków trwałych

Amortyzacja liniowa (wg stawek z wykazu)

Metoda amortyzacji liniowej polega na dokonywaniu odpisów amortyzacyjnych z wykorzystaniem stawek amortyzacyjnych z Wykazu stawek amortyzacyjnych, stanowiącego załącznik nr 1 do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Wysokość rocznego odpisu amortyzacyjnego uzyskuje się poprzez pomnożenie wartości początkowej środka trwałego oraz ww. stawki amortyzacyjnej. Wysokość miesięcznego albo kwartalnego odpisu ustala się poprzez podzielenie rocznego odpisu odpowiednio przez 12 albo 4.

Amortyzacja środków trwałych metodą liniową może być wydłużona w przypadku obniżenia przez podatnika stawek z Wykazu. W ustawie nie zostały określone przesłanki zastosowania obniżenia stawek, ani też maksymalne wielkości ich obniżenia. Zmiany stawki dokonuje się począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.

W przypadku środków trwałych podlegających przyśpieszonemu zużyciu podatnicy mogą stawki amortyzacyjne podwyższać, co skutkuje skróceniem okresu amortyzacji. Podwyższenia dokonuje się poprzez pomnożenie stawki amortyzacyjnej podanej w Wykazie przez współczynnik określony ustawą.

Maksymalne współczynniki podwyższenia stawek amortyzacyjnych są zróżnicowane w zależności od rodzaju środków trwałych i przyczyny ich przyśpieszonego zużycia. Podwyższenie stawek amortyzacyjnych może dot. wskazanych w ustawie środków trwałych używanych w warunkach złych, pogorszonych lub bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych, wymagających szczególnej sprawności technicznej albo poddanych szybkiemu postępowi technicznemu.

Amortyzacja wg stawek indywidualnych

Indywidualną stawkę amortyzacyjną ustala sam podatnik, przy czym ustawodawca określił minimalne okresy dokonywania odpisów amortyzacyjnych, określając tym samym maksymalną roczną stawkę amortyzacji. Podatnik, który zdecyduje się na wybór amortyzacji liniowej według stawki indywidualnej, jest zobowiązany do stosowania tej metody przez cały okres amortyzacji środka trwałego, a ustalonej stawki amortyzacyjnej nie może ani obniżać ani podwyższać.

Indywidualną stawkę amortyzacyjną można ustalić, jeżeli zostaną spełnione łącznie dwa warunki:

• środek trwały jest po raz pierwszy wprowadzany do ewidencji danego podatnika,
• środek trwały spełnia kryteria do uznania go za używany lub ulepszony.

Minimalne okresy amortyzacji zależą od rodzaju środków trwałych i ich wartości.

Ulepszenie budynków (lokali) niemieszkalnych, dla których stawka amortyzacyjna z Wykazu stawek amortyzacyjnych wynosi 2,5% nie daje możliwości ustalenia indywidualnych stawek amortyzacyjnych. Stawki indywidualne mogą być ustalone wyłącznie dla budynków (lokali) niemieszkalnych używanych. W celu ich ustalenia 40 lat pomniejsza się o pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia oddania budynków (lokali) niemieszkalnych po raz pierwszy do używania do dnia ich wprowadzenia do ewidencji środków trwałych oraz WNIP prowadzonej przez podatnika, z tym że okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat.

Indywidualne stawki amortyzacyjne mogą być również ustalone dla inwestycji w obcych środkach trwałych.

Amortyzacja metodą degresywną

W przypadku metody degresywnej odpisy amortyzacyjne dokonywane są od corocznie malejącej podstawy (wartości początkowej środka trwałego pomniejszonej o dokonane odpisy amortyzacyjne), jednakże przy zastosowaniu podwyższonych stawek amortyzacyjnych o współczynnik nie wyższy niż 2,0.

Począwszy od roku podatkowego, w którym określona na powyższych zasadach roczna kwota amortyzacji miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej (wg stawek z Wykazu stawek amortyzacyjnych), dokonuje się dalszych odpisów amortyzacyjnych metodą liniową.

Metodą degresywną mogą być amortyzowane tylko:

• maszyny i urządzenia zaliczone do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych oraz
• środki transportu, z wyjątkiem samochodów osobowych.

Przykład 2.
Podatnik, który amortyzuje środek trwały o wartości początkowej 15.000 zł przy zastosowaniu stawki z Wykazu – 15% i współczynnika podwyższającego 2.0, może zaliczyć do kosztów w poszczególnych latach odpisy amortyzacyjne w wysokości:
1 rok – 4.500 zł (15.000 x 30%)
2 rok – 3.150 zł (10.500 x 30%)

w 3 roku amortyzacja liczona metodą degresywną byłaby niższa od amortyzacji wyliczonej przy zastosowaniu stawki wynikającej z wykazu (7.350 x 30% = 2.205 zł), a zatem należy przejść na metodę liniową amortyzacji
3 rok – 2.250 zł (15.000 x 15%)
4 rok – 2.250 zł (15.000 x 15%)
5 rok – 2.250 zł (15.000 x 15%)
6 rok – 600 zł (15.000 – 14.400)

Jednorazowa amortyzacja środków trwałych

Środki trwałe mogą być amortyzowane jednorazowo.

Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych

Amortyzacja WNIP jest możliwa wyłącznie przy zastosowaniu liniowej metody amortyzacji. Stawki amortyzacyjne dla poszczególnych WNIP ustala się na cały okres amortyzacji przed rozpoczęciem dokonywania odpisów amortyzacyjnych.

Odpisy amortyzacyjne od:

• własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego,
• spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego i
• prawa do domu jednorodzinnego spółdzielni mieszkaniowej,

dokonywane są wg stawki 2,5%.

Odpisy amortyzacyjne od pozostałych WNIP dokonuje się biorąc pod uwagę minimalne okresy amortyzacji przewidziane dla poszczególnych WNIP. Przy czym okres amortyzacji licencji na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych może być skrócony do wynikającego z umowy okresu używania tych praw majątkowych.

Szczególne zasady amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych

Jeżeli z umów zawartych na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji wynika prawo zakupu przez korzystającego środków trwałych albo WNiP oddanych mu do odpłatnego korzystania za cenę ustaloną w umowach, podatnicy dokonują ustalenia stawek amortyzacyjnych w proporcji do okresu wynikającego z umowy, z wyjątkiem środków trwałych oraz WNiP o krótszym okresie amortyzacji niż okres trwania umowy. W przypadku wykupu przez korzystającego środka trwałego lub WNiP przed zakończeniem umowy amortyzacja kontynuowana jest na dotychczasowych zasadach. Natomiast przedłużenie umowy skutkuje odpowiednim obniżeniem stawek amortyzacyjnych proporcjonalnie do okresu przedłużenia okresu obowiązywania umowy.

Od środków trwałych lub WNIP, przekazanych do używania na podstawie umów leasingu operacyjnego i finansowego – w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – odpisów amortyzacyjnych dokonują odpowiednio finansujący lub korzystający.

Jeżeli leasing finansowy dotyczy środków trwałych zaliczonych do grupy 3-6 Klasyfikacji Środków Trwałych i umowy zostały zawarte na okres co najmniej 60 miesięcy korzystający może ustalić stawki amortyzacyjne w proporcji do okresu wynikającego z umowy (nie dot. to środków trwałych o krótszym okresie amortyzacji niż okres trwania umowy). W przypadku wykupu przez korzystającego środka trwałego przed zakończeniem umowy amortyzacja kontynuowana jest na dotychczasowych zasadach. Natomiast przedłużenie umowy skutkuje odpowiednim obniżeniem stawek amortyzacyjnych proporcjonalnie do okresu przedłużenia okresu obowiązywania umowy.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych