IPN informuje, że w uzupełnionym katalogu osób inwigilowanych przez organy represji PRL znalazły się wpisy dotyczące Stanisława Lema, Haliny Mikołajskiej i Zbigniewa Herberta.
W uzupełnionym katalogu IPN obejmujących dokumentację osób inwigilowanych przez organy represji PRL znalazły się wpisy dotyczące Stanisława Lema, Zbigniewa Herberta oraz aktorki Haliny Mikołajskiej.
Stanisław Lem (1921-2006) był najwybitniejszym polskim pisarzem i prekursorem literackiego science fiction w Polsce, filozofem, futurologiem. Jego książki przetłumaczono na ponad 40 języków, osiągnęły łączny nakład ponad 30 milionów egzemplarzy. Nazwiskiem pisarza nazwano m.in. planetoidę oraz pierwszego polskiego satelitę naukowego.
Był polskim kandydatem do nagrody Nobla z literatury, odznaczony Orderem Orła Białego w 1996 r.
Pozostawał w zainteresowaniu Służby Bezpieczeństwa PRL, szczególnie w latach 70., z uwagi na kontakty z obywatelem NRF oraz podpisaniem protestu wobec umieszczenia w konstytucji PRL zapisów o “wiodącej roli PZPR” oraz “przyjaźni z ZSRR”. Rozpracowywany w ramach sprawy o kryptonimie „Astronauta”, a także sprawy obiektowej krypt. “Świt”, dotyczącej kontroli środowiska pisarzy zrzeszonych w krakowskim Oddziale Związku Literatów Polskich.
Pisarz science fiction, aktorka i reżyserka filmowa oraz poeta inwigilowani przez komunistyczny aparat represji znaleźli się w uzupełnionym przez #IPN katalogu osób inwigilowanych przez organy represji PRL
➡️https://t.co/iUYZ6Puw8w pic.twitter.com/V1iAIdEPDo— Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie (@ipnrzeszow) November 16, 2022
Pisarz był inwigilowany przez SB w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania (SOR) krypt. “Astronauta”, prowadzonej przez Wydział III KWMO w Krakowie w okresie od 4 marca 1976 do 26 lipca 1976 r. Podejrzewany był o „negatywną inicjatywę wobec władz państwowo-politycznych” w związku z podpisaniem protestu przeciwko wpisaniu w konstytucję zapisów o “wiodącej roli PZPR” oraz “przyjaźni z ZSRR”. Sprawę zakończono i materiały SOR krypt. “Astronauta” złożono 5 sierpnia 1976 r. w Archiwum Wydziału “C” KWMO w Krakowie pod sygn. 13708/II. W Materiałach administracyjnych Departamentu III MSW zawierające meldunki Wydziału III z poszczególnych województw dot. sytuacji społeczno-politycznej w kraju w 1980 r. znajdują się biogramy członków Związku Literatów Polskich w tym również Stanisława Lema.
Halina Mikołajska (właśc. Helena Maria Mikołajska, 1925 -1989) była aktorką i reżyserką filmową. Podczas okupacji niemieckiej występowała w teatrach podziemnych. Po wojnie krótko studiowała na Wydziale Chemii UJ. Występowała w teatrach w Krakowie, Wrocławiu i Warszawie. W latach 1953–1962 wykładała w warszawskiej PWST.
Od końca lat 60. była zaangażowana w działalność opozycyjną, podpisała między innymi petycje protestacyjne ws. sytuacji Polaków w ZSRR oraz zmian w konstytucji PRL (protest ws. wpisania do konstytucji nadrzędnej roli PZPR, nierozerwalności sojuszu z ZSRR). Od 1976 r. zaangażowała się w działalność KOR-u, a następnie w organizację Towarzystwa Kursów Naukowych. Wstąpiła do NSZZ Solidarność i jako ekspert ds. teatru była delegatem na I Zjazd Solidarności (1980).13 grudnia 1981 r. została internowana i przebywała w ośrodkach odosobnienia w Białołęce, Gołdapi i Darłówku. Zwolniono ją w kwietniu 1982 r.
Mikołajska należała do aktorów bojkotujących występy w państwowej telewizji i radiu, w latach 1983-1985 występowała z programami artystycznymi w mieszkaniach prywatnych i kościołach. Od 1985 r. aktorka zachorowała na chorobę nowotworową i ograniczyła swoją aktywność zawodową i opozycyjną.
Kwestionariusz Ewidencyjny krypt. “Senator” prowadzony w latach 1970-1975 przez Wydział IV Departamentu III MSW na Leszka Kołakowskiego określał ją jako “sympatyzującą ze środowiskami opozycyjnymi”. Helena Mikołajska występuje w aktach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania (SOR) o krypt. “Gracze” (nr rej. 46460), prowadzonej w latach 1976-1982 przez Dep. III MSW, w związku z aktywnym udziałem w działaniach KSS KOR.
Z zachowanych materiałów wynika, że Helena Mikołajska została zarejestrowana 13.01.1976 przez Wydział III KSMO jako figurantka Sprawy Operacyjnego Rozpracowania krypt. “Patrycja”. Powodem rozpracowania było “uczestnictwo ww. w negatywnych inicjatywach politycznych wobec władz PRL” oraz podpisywanie petycji krytykujących politykę rządu, w tym tzw. listu 59, w którym sygnatariusze skrytykowali zmiany w konstytucji PRL, do której wpisano sformułowania o “kierowniczej roli PZPR” oraz o “wieczystym sojuszu z ZSRR”. Całość akt sprawy zniszczono w styczniu 1990 r. Zachowały się zapisy ewidencyjne.
Teczka zawiera fotografie uczestników I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ “Solidarność” we wrześniu i październiku 1981 w Gdańsku. Wśród uczestników zjazdu na fotografii uwieczniono aktorkę Halinę Mikołajską, która aktywnie uczestniczyła w obradach.
W dokumentacji obiektowej “Klan” Mikołajska figuruje w gronie delegatów na I Zjazd NSZZ “Solidarność”. Aktorka występowała również w “wykazie osób przewidzianych do izolacji na wypadek poważnego zagrożenia bezpieczeństwa wewnętrznego państwa” (Sprawa Obiektowa “Klan” przemianowanej w sierpniu 1982 r. na “Związek”). Z materiałów wynika, że H. Mikołajska była inwigilowana także w toku Sprawy Operacyjnego Rozpracowania krypt. “Pegaz” – rozpracowania Towarzystwa Kursów Naukowych (TKN) – powstałego w styczniu 1978 z inicjatywy środowisk KSS KOR.
Sprawa Operacyjnego Rozpracowania (SOR) “Klika” ta była prowadzona przez SB z Wydz. III KS MO przeciwko warszawskiemu środowisku Studenckiego Komitetu Solidarności. W materiałach sprawy osoba Mikołajskiej została określona jako działaczka na rzecz KSS „KOR”, która kolportowała w środowisku aktorskim “nielegalne materiały” oraz uczestniczyła w szeregu inicjatyw opozycyjnych.
Zbigniew Herbert (1924-1998) był poetą, eseistą, dramaturgiem, autorem cyklu poetyckiego „Pan Cogito”. Po zakończeniu wojny studiował na Akademii Sztuk Pięknych, Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Akademii Ekonomicznej. Przez kolejne lata studiował filozofię na UMK w Toruniu, a także próbował swoich sił w pracy dziennikarskiej.
Po odmowie publikacji nekrologu po śmierci Stalina (1953) został odsunięty od pracy dziennikarskiej.
Po odwilży 1956 r. wydano jego debiut książkowy – tom wierszy “Struna światła”. W 1958 r. otrzymał stypendium literackie z Ministerstwa Kultury i Sztuki, dzięki któremu wyjechał na kilka lat na Zachód. Tam nawiązał kontakt ze środowiskiem paryskiej “Kultury” oraz środowiskami emigracyjnymi, które zaczęły upowszechniać jego twórczość. Przez kolejne lata poeta podróżował po krajach Europy Zachodniej i USA. Wiązało się to z popularnością, jaką cieszyła się jego twórczość, oraz z nagrodami i stypendiami, jakie z tego tytułu otrzymywał.
Podróże literata wzbudziły zainteresowanie SB. W rozpracowanie jego zagranicznych kontaktów w latach 1968-1970 zaangażował się Departament I MSW (wywiad cywilny), który 18 czerwca 1968 r. otworzył sprawę o kryptonimie “Bem”. Miała ona na celu ustalenie kontaktów Herberta wśród emigracji polskiej oraz instytucjami kulturalnymi Zachodu.
W latach 1975-1983 Zbigniew Herbert dwukrotnie otrzymał odmowę wydania paszportu na wyjazdy do krajów Zachodu. W postanowieniu z dnia 30 grudnia 1975 r. “o zastrzeżeniu wyjazdu za granicę” naczelnik Wydz. IV Dep. III MSW napisał między innymi, iż “zachodzi uzasadnione domniemanie, że podczas wyjazdu na Zachód może wspomagać ośrodki dywersji w akcji propagandowej przeciwko PRL”.
W latach 70. Zbigniew Herbert zaangażował się w poparcie inicjatyw opozycyjnych. Podpisał m.in. “list 17” w obronie aresztowanych członków organizacji „Ruch”, a także Memoriał 59 w proteście przeciwko planowanym przez władze PRL zmianom w konstytucji, zwłaszcza wprowadzeniu do niej zapisów “o kierowniczej roli PZPR” oraz “wieczystym sojuszu z ZSRR”.
W 1981 r. Zbigniew Herbert wrócił do Polski związał się z wydawanym w podziemiu czasopismem “Zapis”. Uczestniczył w życiu politycznym oraz kulturalnym organizowanym przez NSZZ „Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego publikował wyłącznie w wydawnictwach podziemnych oraz emigracyjnych. Wydał m.in. “Raport z oblężonego Miasta”.
W inwigilacji Zbigniewa Herberta i jego “kontaktów” wykorzystywano także podsłuchy telefoniczne, pokojowe i specjalne punkty obserwacyjne. W latach 1975–1983 Zbigniew Herbert otrzymał również dwukrotnie odmowę wydania paszportu na wyjazdy na Zachód. Zbigniew Herbert zmarł 28 lipca 1998 r.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS