“Lex Czarnek” w nowej wersji. Co zakłada nowelizacja?

Jak przekazał dziś dziennikarz RMF FM Roch Kowalski, odświeżona wersja dawnej ustawy zwanej “lex Czarnek”, którą zawetował prezydent Andrzej Duda, została dziś przesłana do Sejmu. Nowelizacja ma dać kuratorom nadzór nad szkołami i możliwość odwoływania i powoływania dyrektorów placówek.

Skierowałem ustawę dot. oświaty do ponownego rozpatrzenia. Uznajmy sprawę za zakończoną. Nie są nam teraz potrzebne kolejne spory – powiedział 2 marca 2022 roku prezydent Andrzej Duda po zawetowaniu nowelizacji ustawy “Prawo oświatowe”.

Powrót do propozycji zmian w prawie oświatowym minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek zapowiadał już w maju w trakcie rozmowy Bogdana Zalewskiego “7 pytań o 7:07”. Myślę, że przed 1 września powinniśmy się wyrobić, ale na pewno na jesieni tego roku – mówił na początku maja minister.

Jak napisano w uzasadnieniu ustawy, “niezmiernie istotne jest poprawianie warunków funkcjonowania szkół i placówek, co pozytywnie wpłynie na rozwój uczniów i wychowanków”.

Zdaniem autorów projektu, na konieczność zmian – czyli zwiększenia skuteczności działania organu sprawującego nadzór pedagogiczny – wskazują kuratorzy oświaty, rodzice, nauczyciele i związki zawodowe pedagogów.

Zwrócono też uwagę na nieprawidłowości dotyczące np. powierzania stanowiska dyrektora szkoły lub placówki na okres krótszy, niż 5 lat szkolnych oraz odwoływania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia.

Projekt ustawy przewiduje obowiązek uzyskania w tych sprawach pozytywnej opinii kuratora oświaty. W przypadku szkoły i placówki artystycznej oraz placówki zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania dla uczniów szkół artystycznych, prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, potrzebna będzie pozytywna opinia ministra kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Zdaniem autorów projektu “niezmiernie ważne jest, aby stanowisko dyrektora szkoły lub placówki zajmowała osoba, która gwarantuje należyte wykonanie powierzanych jej zadań, ale również która swoją wiedzą, doświadczeniem i postawą umożliwi najlepsze funkcjonowanie i organizację pracy kierowanej przez nią szkoły lub placówki”.

W związku z tym w projekcie ustawy zaproponowano również: “wzmocnienie roli organu sprawującego nadzór pedagogiczny w kwestii powołania na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki osoby niebędącej nauczycielem poprzez wprowadzenie obowiązku uzyskania jego pozytywnej opinii w tym zakresie”.

Projekt przewiduje też, że organ sprawujący nadzór pedagogiczny będzie mógł wnioskować do organu prowadzącego o zawieszenie dyrektora szkoły lub placówki – jeśli stwierdzone zostaną “uchybienia związane z zagrożeniem bezpieczeństwa uczniów w czasie zajęć organizowanych przez szkołę“.

W projektowanej ustawie opisane zostały również warunki, które muszą być spełnione, aby mogło dojść do likwidacji szkoły lub placówki.

Określono też to, co podlega ocenie “w ramach opiniowania zamiaru likwidacji lub przekształcenia szkoły przez właściwy organ sprawujący nadzór pedagogiczny”.

Projekt ustawy przewiduje także zmiany – jak napisano – w “zakresie działalności prowadzonej przez stowarzyszenia i inne organizacje, których celem statutowym jest działalność wychowawczą albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły lub placówki”.

Zmiany, jak uzasadniono, mają na celu “wzmocnienie pozycji i głosu rodziców oraz ich przedstawicieli w społecznym organie szkoły (radzie rodziców) w zakresie decydowania o treściach kierowanych do ich dzieci przez stowarzyszenia lub inne organizacje”.

Rada rodziców otrzyma uprawnienia do przeprowadzenia konsultacji ze wszystkimi rodzicami przed wydaniem opinii wymaganej do wyrażenia przez dyrektora szkoły lub placówki zgody na rozpoczęcie działalności przez stowarzyszenie lub inną organizację. Rada rodziców będzie mogła wydać swoją opinię dopiero po przeprowadzonych konsultacjach.

Kompetencje rady rodziców zostaną także poszerzone o monitorowanie działalności stowarzyszenia lub innych organizacji prowadzących działalność w szkole lub placówce oraz informowanie rodziców uczniów o jego wynikach. Dzięki tej regulacji rodzice zyskają szerszą informację o ofercie organizacji, jej dokonaniach i potencjalnych efektach w zakresie wspierania ich odziaływań wychowawczych – uzasadniono.

Zgodnie z projektem ustawy, jeżeli uzgodnione warunki działalności przewidują prowadzenie zajęć z uczniami, dyrektor szkoły lub placówki będzie miał obowiązek uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty lub specjalistycznej jednostki nadzoru przed rozpoczęciem zajęć oraz przedstawić rodzicom ucznia lub pełnoletniemu uczniowi pełną informację o celach i treściach programu zajęć.

Opinia taka nie będzie jednak wymagana w przypadku zajęć organizowanych i prowadzonych w następujących przypadkach:

• w ramach zadań zleconych z zakresu administracji rządowej;
• w przypadku realizacji przez Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom
• lub “przez organizację harcerską objętą Honorowym Protektoratem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, działającą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.

W projekcie ustawy znalazły się też propozycje zmian dotyczących oddziałów przygotowania wojskowego w szkołach ponadpodstawowych. Ma to usprawnić proces wydawania przez ministra obrony narodowej zezwoleń na utworzenie oddziałów przygotowania wojskowego. Zajęcia z przygotowania wojskowego, realizowane w ramach programu szkolenia w oddziale przygotowania wojskowego, zostały zaliczone do podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły.

Proponowane rozwiązania mają “usprawnić proces wydawania zezwoleń organom prowadzących na utworzenie oddziału przygotowania wojskowego oraz uzyskać większą efektywność zakładanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej celów rekrutacyjnych, tj. pozyskanie większej liczby kandydatów do odbycia skróconej służby przygotowawczej, którzy w przyszłości zasilą zasoby rezerw osobowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej”.

Uchwalona 13 stycznia 2022 roku przez Sejm nowelizacja Prawa oświatowego została zawetowana przez prezydenta Andrzeja Dudę 2 marca. Zawetowana ustawa przewidywała zwiększenie roli kuratorów oświaty i zmianę zasad funkcjonowania organizacji pozarządowych w szkołach i placówkach oświatowych.

Według styczniowej nowelizacji dyrektor szkoły lub placówki miałby obowiązek – nie później niż na dwa miesiące przed rozpoczęciem zajęć prowadzonych przez stowarzyszenia lub organizacje – uzyskać szczegółową informację o ich planie działania na terenie szkoły, konspekt zajęć i materiały wykorzystywane na oferowanych zajęciach, a także uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty dla działań takiej organizacji w szkole lub w placówce.

Jak przewidywała zawetowana nowelizacja, udział ucznia w zajęciach prowadzonych przez stowarzyszenia lub organizacje miałby wymagać pisemnej zgody rodziców niepełnoletniego ucznia. Pełnoletni uczniowie mieliby samodzielnie przygotować taką zgodę. Z procedury wyłączono organizacje harcerskie. 

Przewidziane zmiany w ustawie ze stycznia 2022 roku dotyczyły również sytuacji, w której dyrektor szkoły lub placówki oświatowej nie zrealizowałby zaleceń wydanych przez kuratora oświaty – kurator mógłby wówczas wezwać dyrektora do wyjaśnienia, dlaczego tego nie zrobił.