Oleskie Muzeum Regionalne odwiedzili goście z Nowego Jorku, urodzony w 1930 r. w Oleśnie Ralph Preiss ze swoją córką Jacqueline Weitsmann i wnukami Alexandrem i Williamem. Ralph Preiss jest synem cenionego przedwojennego lekarza pochodzenia żydowskiego dr. Harrego Preissa i Margot z domu Süssbach- córki wybitnego oleskiego lekarza Adolfa Süssbacha, który wraz z Zygmuntem Baginskym i Edmundem Lehrer był członkiem zarządu gminy żydowskiej w Oleśnie.
Rodzina Preiss opuściła Olesno na początku 1939 r. Powodem jej wyjazdu była antysemicka polityka III Rzeszy, a w związku z tym obawa przed prześladowaniami. Zapowiedzią holocaustu były wydarzenia nocy kryształowej (Kristallnacht) z 9 na 10 listopada 1938 r., w czasie której naziści palili synagogi, a ulice niemieckich miast zostały zasypane odłamkami szkła ze zniszczonych żydowskich mieszkań i sklepów.
Podobnie było także w Oleśnie. Płonącą w listopadową noc bożnicę otoczyli członkowie SA, pilnując, aby przybyła straż pożarna nie podjęła akcji ratunkowej, bowiem strażacy mieli jedynie strzec sąsiadujących z paląca się synagogą zabudowań. Z kilku relacji ustnych wynika, że podpalenia synagogi dokonali hitlerowcy z Kluczborka, bo olescy odmówili. Po spalonej synagodze nie pozostał żaden nawet okruch, jedynie cudem uratował się jeden ze zwojów Tory, która umieszczona była w centralnej części bożnicy na ścianie skierowanej na wschód w kierunku Jerozolimy, w miejscu nazwanym Aron ha Kodesz.
Tora ta spisana była ręcznie na białym, wykonanym z jagnięcej skóry zwoju zwiniętym w dwóch wałkach nazywanych ejc chaim. Jeden z tych wałków z rozerwaną Torą zdołał ktoś uratować z płonącej oleskiej synagogi i w wielkiej tajemnicy powierzył ją dr. Preissowi. Odtąd jej historia splata z dziejami rodziny lekarza Preissa.
Dr Preiss starał się o wyjazd na Filipiny wraz z żoną, matką i dzieckiem. Niegdyś mieszkał w domu państwa Respondek na Wielkim Przedmieściu, potem wybudował 5 domów przy ulicy Kluczborskiej i zamieszkał w domu nr 11, a jego krewni w domu nr 9. Naziści pozwolili mu pozostać w Oleśnie ze względu na to, że był on jedynym lekarzem w tym mieście. Nie oszczędzono mu jednak szykan jakie podejmowano wobec osób pochodzenia żydowskiego. Przed willę Preissa zajechał samochód ciężarowy wypełniony kostką brukową, którą grupa SS-manów obrzuciła jego dom, wybijając wszystkie okna. Zniszczyli sprzęt lekarski i meble. Do wyjazdu Preiss mieszkał w werandzie swojego domu.
Gdy pojawił się niemiecki lekarz w mieście zezwolono Preissowi i jego rodzinie na wyjazd do Manili. Z relacji jego syna Ralpha, dr Preiss wywiózł ocalały fragment oleskiej Tory do stolicy Filipin. Zanim tam jednak dotarła tułała się wraz z rodziną doktora po Europie. Rodzina dr. Preissa przebywała przez jakiś czas w Paryżu u krewnych, którzy po zajęciu przez wojska hitlerowskie Francji zostali wywiezieni do obozu w Auschwitz, gdzie wszyscy zginęli. Harry Preiss ze swoją rodziną zdołał jednak uciec do Genui we Włoszech, a stamtąd popłynęli statkiem na Daleki Wschód. Wylądowali na Filipinach w dniu 23 marca 1939 r., gdzie ich bardzo serdecznie przyjęto.
„Zawsze byłem wdzięczny Filipińczykom za uratowanie mojej najbliższej rodziny, a także mieszkającym tam ludziom, którzy byli gościnni i współczujący”- wspomina Ralph Preiss.
Filipińczycy udzielili azylu wielu rodzinom żydowskim. Rodzina Preiss zamieszkała w Manili. Wraz z nią schronienie znalazła tam uratowana część oleskiej Tory. Umieszczono ją w synagodze Tempel EMIL. W 1943 r. podczas swojej Bar Micwy w tej synagodze Ralph Preiss po raz pierwszy odczytał fragment Tory z ocalałego zwoju z Olesna. Gdy Japończycy atakowali Manilę rodzina dr. Preissa schroniła się w dżungli, przebywając tam trzy miesiące z partyzantami. Potem przeniosła się do San Pablo City. Pod koniec wojny japońsko -amerykańskiej, w 1945 r. Japończycy bombardowali Manilę. Zniszczeniu uległa także synagoga Tempel EMIL wraz z częścią oleskiej Tory. Taki był koniec jedynego materialnego śladu oleskiej gminy żydowskiej.
Ralph Preiss kształcił się w liceum w San Pablo, studiował inżynierię w Massachusetts Institute Technology w USA. Jego ojciec dr Harry Preiss założył firmę farmaceutyczną o nazwie Striaco. Mieszkał z żoną na Filipinach do 1969 r. Gdy przeszedł na emeryturę wyjechał do Stanów Zjednoczonych do syna Ralpha, który pracował w Nowym Yorku w koncernie informatycznym IBM. Ralph jest ojcem 4 córek, dziadkiem 10 wnucząt i pradziadkiem dla 2 prawnuków.
Ewa Cichoń
Zdjęcia: Oleskie Muzeum Regionalne
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS