Obowiązkowy split payment – pytania i odpowiedzi

1. Czy spółka cywilna musi stosować split payment

Pytanie: Czy podmiot, który nie jest przedsiębiorcą, np. spółka cywilna (tu wspólnikami są przedsiębiorcy), ma obowiązek zapłaty metodą split payment?

Odpowiedź:
Tak. W praktyce ryzykowne jest szukanie tego typu “furtek”. Przepis art. 108a ust. 1a ustawy o VAT nie odwołuje się wprost do transakcji między przedsiębiorcami, ale do kwoty, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, czyli kwoty przekraczającej 15 000 zł. W odniesieniu do spółki cywilnej od lat wiadomo, że jest podatnikiem VAT, mimo że nie jest ani osobą fizyczną, ani osobą prawną, ani jednostką organizacyjną niebędącą osobą prawną. W VAT nie jest też istotne, że przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej. Podobnie te osoby prawne, które nie są przedsiębiorcami (np. określona fundacja czy stowarzyszenie), też nie mogą bronić się tego typu argumentem. To raczej “wyważanie otwartych drzwi”.

Przypomnijmy, że według art. 19 pkt 1 Prawa przedsiębiorców dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca. Natomiast przepis ustawy o VAT odwołuje się tylko do art. 19 pkt 2, a nie art. 19 pkt 1 Prawa przedsiębiorców. Dlatego gdy spółka cywilna otrzyma fakturę dokumentującą transakcję podlegającą obowiązkowemu split payment, musi go zastosować.

Polecamy: Jak przygotować się do zmian w 2020 r.

Polecamy: Biała lista podatników

Polecamy: Instrukcje VAT

2. Jakie wartości na fakturze decydują o stosowaniu split payment

Pytanie: Czy obowiązkowy split payment dotyczy tylko przypadku, kiedy faktura opiewa na równe 15 000 zł?

Odpowiedź:
Nie. Jednym z warunków zastosowania obowiązkowego split payment jest, aby kwota należności na fakturze przekraczała 15 000 zł.

Z art. 19 pkt 2 Prawa przedsiębiorców, do którego odwołuje się ustawa o VAT, wynika, że chodzi o przypadki, gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty. Chodzi zatem nie o kwotę równo 15 000 zł, ale o kwotę przekraczającą 15 000 zł. W przypadku zmiany tej kwoty w przepisach Prawa przedsiębiorców automatycznie w VAT zmieni się kwota, od której stosuje się obowiązkowo rozliczenia w split payment. Potwierdziło to również MF.

3. Jak ustalić, czy trzeba zastosować split payment, gdy wartości na fakturze są wyrażone w walucie obcej

Pytanie: Jaki kurs waluty obcej zastosować do obliczenia wartości transakcji? Czy stosować kurs wskazany w Prawie przedsiębiorców czy w ustawie o VAT?

Odpowiedź:
Zdaniem MF należy przyjąć kurs wskazany w ustawie o VAT. Z art. 19 pkt 2 Prawa przedsiębiorców, na który powołuje się ustawa o VAT, wynika, że na potrzeby obliczenia równowartości 15 000 zł transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Tymczasem ustawa o VAT mówi o kursie z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień powstania obowiązku podatkowego. Ponadto dopuszcza sposób przeliczania tych kwot na złote według ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez Europejski Bank Centralny. Bierze też pod uwagę ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury, jeśli została wystawiona przed powstaniem obowiązku podatkowego.

Jak z tego wynika, każda z powołanych ustaw wskazuje inne zasady przeliczania kursów walut. Dzień dokonania transakcji i dzień powstania obowiązku podatkowego nie zawsze muszą się pokrywać. Z jednej strony – przepis ustawy o VAT to przepis szczególny, z drugiej – z racji odesłania do art. 19 pkt 2 Prawa przedsiębiorców – są podstawy do tego, by kursy walut obcych ustalać na podstawie tamtej ustawy.

MF, odpowiadając na pytanie redakcji “Biuletynu VAT w sprawie kursu walut dla ustalenia, czy trzeba stosować obowiązkowy split payment, uznał, że:

(…) dla ustalenia, czy wartość brutto faktury przekracza limit wskazany do stosowania obowiązkowego MPP (15 000 zł), jeżeli wartość brutto faktury jest wskazana w walucie obcej, należy stosować kursy walut zgodnie z zasadami przyjętymi w ustawie o VAT.

Dla podatników najbezpieczniej zatem stosować się do stanowiska MF.

4. Czy sprawdzenie rachunku na białej liście zwalnia z zastosowania split payment

Pytanie: Czy zapłata na rachunek figurujący na tzw. białej liście wyłączy odpowiedzialność i sankcje z tytułu niezapłacenia metodą split payment?

Odpowiedź:

Nie. Czym innym jest split payment, czym innym biała lista. Odwrotnie, niż jest to sugerowane w pytaniu, to właśnie zastosowanie split payment uchroni przed tzw. odpowiedzialnością solidarną za niezapłacony VAT, nawet gdy zapłata nastąpi na rachunek spoza białej listy (art. 117bb Ordynacji podatkowej).

Od 1 stycznia 2020 r., jeśli:

• kontrahent (sprzedawca) nie zapłaci należnego VAT, a
• nabywca wykona przelew na rachunek bankowy, który nie widnieje na białej liście,

to nabywca będzie odpowiadał solidarnie wraz ze sprzedawcą, do wysokości zobowiązania podatkowego wynikającego z danej transakcji (art. 117 ba Ordynacji podatkowej). Jednak wskazanych zasad odpowiedzialności solidarnej nie będzie się stosowało do transakcji, w odniesieniu do których podatnik dokonał zapłaty z zastosowaniem split payment.

Dokonanie zapłaty za fakturę z zastosowaniem split payment, ale na rachunek spoza białej listy, nie uchroni natomiast przed sankcjami w podatku dochodowym (art. 22p ustawy o PIT).

Dlatego jeśli podatnik otrzyma fakturę z naliczonym VAT, gdy kwota transakcji przekracza 15 000 zł, objętą obowiązkowym split payment, powinien:

1. sprawdzić rachunek kontrahenta na białej liście (warunek obowiązuje od 1 stycznia 2020 r.,
2. dokonać zapłaty na ten rachunek, jeśli był w wykazie z zastosowaniem komunikatu przelewu (split payment).

Uchroni się wtedy zarówno przed sankcjami w VAT, PIT i CIT.

5. Czy faktura powinna mieć oznaczenie “mechanizm podzielonej płatności”, gdy dokumentuje również towary i usługi spoza załącznika nr 15

Pytanie: Czy jeśli faktura na wartość ogółem 17 000 zł zawiera kilka pozycji, ale tylko jedna z nich dokumentuje sprzedaż towaru/usługi z załącznika nr 15 (wartość np. 500 zł), to powinna mieć oznaczenie “mechanizm podzielonej płatności”?

Odpowiedź:

Tak, na takiej fakturze musi być oznaczenie “mechanizm podzielonej płatności”, ale zapłata z zastosowaniem split payment może dotyczyć tylko pozycji z załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Pozostałe pozycje mogą być zapłacone w całości na rachunek rozliczeniowy. Taki pogląd wynika z uzasadnienia do ustawy nowelizującej. Reprezentuje go również MF.

Ustawodawca mówi o obligatoryjnym split payment przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem stanowi kwotę przekraczającą 15 000 zł. Dlatego jeśli faktura zawiera choć jeden towar/usługę z załącznika nr 15 oraz zawarta w niej kwota należności ogółem przekracza 15 000 zł, to występuje obowiązkowy split payment.

Może jednak pojawić się pytanie, dlaczego podatnik, który tylko z przyczyn technicznych (w gruncie rzeczy wręcz z racji pewnej ekonomiki) połączył na fakturze kilka towarów i usług, nawet niepowiązanych ze sobą, ma być w gorszej sytuacji niż podatnik, który rozdzielił sprzedaż na kilka faktur.

Takich wątpliwości nie ma w przypadku świadczenia kompleksowego. Jeśli dany towar czy usługa z załącznika nr 15 jest świadczeniem zasadniczym (np. o wartości 12 000 zł), a świadczenie pomocnicze spoza załącznika ma wartość 4000 zł, to mamy do czynienia ze świadczeniem kompleksowym o wartości 16 000 zł. W tym przypadku nie ma wątpliwości, że należy zastosować obowiązkowy split payment.

6. Czy podatnik zwolniony z VAT ma obowiązek zamieszczenia na fakturze informacji “mechanizm podzielonej płatności”

Pytanie: Czy split payment dotyczy również faktur wystawianych przez podatników zwolnionych z VAT? Czy muszą mieć oznaczenie “mechanizm podzielonej płatności”?

Odpowiedź:

Nie. Podatnicy zwolnieni wystawiają faktury bez VAT, dlatego nie muszą zamieszczać na nich oznaczenia “mechanizm podzielonej płatności. Skoro nie ma na fakturze kwot podatku, to i brak jest możliwości uregulowania takiej faktury z zastosowaniem split payment. Nie ma ryzyka uszczuplenia VAT.

Poza tym według § 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z 3 grudnia 2013 r. w sprawie wystawiania faktur, który reguluje zasady wystawiania uproszczonych faktur przez podatników zwolnionych z VAT, podatnicy nie mają obowiązku zamieszczania na nich informacji o metodzie split payment.

7. Czy trzeba zastosować split payment do dostawy towarów, gdy zaliczka była rozliczona z zastosowaniem odwrotnego obciążenia

Pytanie: Jakie skutki w VAT ma sprzedaż towaru z załącznika nr 11 do ustawy o VAT (dotychczasowe odwrotne obciążenie), gdy zaliczka była uiszczona w październiku, a dostawa towarów miała miejsce w grudniu? W grudniu też została wystawiona faktura. Teraz towar jest w załączniku nr 15.

Odpowiedź:

Jeśli zostaną spełnione warunki zobowiązujące do stosowania split payment (m.in. kwota należności na fakturze musi przekroczyć 15 000 zł), faktura musi mieć odpowiednie oznaczenie i być opłacona z zastosowaniem split payment.

Na podstawie przepisów przejściowych odwrotne obciążenie ma jeszcze zastosowanie, gdy:

• przed 1 listopada 2019 r. podatnik dokonał dostawy towarów czy świadczenia usług, wymienionych w załączniku nr 11 bądź w załączniku nr 14 do ustawy, dla których obowiązek podatkowy powstał lub faktura została wystawiona po 31 października 2019 r.,
• po 31 października 2019 r. podatnik dokonał dostawy towarów lub świadczenia usług, wymienionych w załączniku nr 11 lub załączniku nr 14 do ustawy, dla których faktura została wystawiona przed 1 listopada 2019 r.

Niestety, przepisy przejściowe nie dają tu wyjaśnienia, co z zaliczkami.

Odpowiedzi można jednak szukać w art. 41 ust. 14f ustawy o VAT. Mówi on o tym, że zmiana stawki podatku w odniesieniu do czynności, która zostanie wykonana w dniu zmiany stawki podatku lub po tym dniu, w związku z którą otrzymano całość lub część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, i której otrzymanie powoduje powstanie obowiązku podatkowego, nie powoduje zmiany wysokości opodatkowania całości lub części należności, otrzymanej przed dniem zmiany stawki podatku.

Stąd jeśli podatnik otrzymał zaliczkę przed 1 listopada 2019 r. na poczet czynności objętej odwrotnym obciążeniem, to powinien do tej zaliczki zastosować odwrotne obciążenie. Natomiast pozostała kwota i czynność dokonana po 1 listopada będą objęte stawką właściwą obowiązującą po zmianie. Ponadto może zaistnieć obowiązek zastosowania split payment (wartość sprzedaży powyżej 15 000 zł).