Wady postawy u dzieci – jak je sprawnie rozpoznać?

Ortopedzi alarmują, że wad postawy u dzieci jest coraz więcej, co wynika z istotnych zmian w stylu współczesnego życia. Niestety, konsekwencje tego negatywnego zjawiska są odczuwalne nie tylko przez jednostki, ale i całe społeczeństwo. Mimo, że sporej części tych problemów można zapobiegać i skutecznie je leczyć, zaniedbania w sferze diagnozy i terapii są wciąż druzgoczące. Wady postawy wśród najmłodszego pokolenia powinny więc stać się ważnym tematem zdrowia publicznego.

1. Skąd się biorą wady postawy u dzieci?
2. Jak wygląda idealna postawa ciała?
3. Podstawowe wady kręgosłupa u dzieci
4. Problemy związane z kończynami
5. Możliwe powikłania wad postaw u dzieci
6. Jak się leczy wady postawy u dzieci?

Według badania opublikowanego w 2020 r. przez polski zespół badaczy z Kielc w grupie 257 dzieci w wieku 11-12 lat ponad połowa cierpiała na wady postawy. Z innych międzynarodowych szacunków wynika, że problem dotyczy średnio nawet 38-50% młodzieży w wieku szkolnym. To dużo zważywszy na fakt, że nieleczone zaburzenia mają tendencję pogłębiać się z wiekiem, prowadząc do poważnych komplikacji w życiu dorosłym. Wady postawy definiuje się ogólnie jako stan, w którym organizm nie potrafi zachować stabilności strukturalnej w pozycji pionowej, co często wpływać może na funkcjonowanie narządów wewnętrznych!

Skąd się biorą wady postawy u dzieci?

Niestety, nie za wszystkie wady postawy u dzieci możemy winić styl życia czy rodzicielską nieodpowiedzialność. Wiele maluchów rodzi się bowiem z genetycznymi wadami, które wpływają na rozwój i przyszłą postawę ciała. Mają one przy tym bardzo różny zakres, od drobnych efektów, w pełni wyleczalnych za pomocą rehabilitacji, po wady uniemożliwiające chodzenie czy samodzielne siedzenie. Genetyka może również wpływać na skłonności potomstwa do stopniowego przyjmowania tych samych nieprawidłowych postaw ciała jak rodzice.

Poza defektami wrodzonymi wady postawy wynikać mogą również z chorób wpływających na rozwój mięśni czy kości, jak również kontuzji doznanych np. w czasie zabawy czy sportu. Te ostatnie mogą pojawić się w każdym wieku. Dominującym trendem w nieprawidłowościach strukturalnych budowy ciała u młodych ludzi pozostają jednak typowe „grzechy” XXI w., a mianowicie otyłość, słabość wynikająca z niedostatku wysiłku fizycznego oraz złe nawyki, ściśle związane np. z czasem spędzanym przed telewizorem czy komputerem.

Jak wygląda idealna postawa ciała?

Postawa i budowa ciała to poniekąd cechy osobnicze odróżniające jednego człowieka od drugiego. Ideałem budowy dla homo sapiens miałoby być jednak zachowanie liniowego układu od pięt do czubka głowy. Dokładniej, kręgosłup powinien mieć trzy naturalne łukowate zgięcia w rejonie szyi, pleców oraz lędźwi, zaś głowa powinna znajdować się nad ramionami, a jej wierzchołek nad biodrami. Poza tym ciało widzialne z przodu powinno być symetryczne.

Do pewnego wieku odchylenia od prawidłowej postawy ciała są przy tym naturalne – dopiero wraz z rozwojem fizycznym i wzmacnianiem mięśni ulegają one autokorekcji. Niestety, brak odpowiedniej stymulacji może przeszkodzić fizjologicznemu procesowi „wyrównywania się”.

Oprócz statycznej postawy mówi się również o dynamicznej posturze, która określa sposób, w jaki się poruszamy, np. idąc, biegnąć czy schylając się po ciężar. Tutaj ideał jest trudniejszy do zdefiniowania, podobnie jak potencjalne zaburzenia są też trudniejsze do wychwycenia.

Skolioza, czyli boczne skrzywienie kręgosłupa. Źródło: shutterstock

Podstawowe wady kręgosłupa u dzieci

Jak się łatwo domyśleć, głównym gwarantem pionowej osi ciała jest kręgosłup i to jego defekty w dominujący sposób oddziałują na postawę. U dzieci i młodzieży diagnozuje się pięć podstawowych typów wad kręgosłupa, które nieleczone, utrwalają się na całe życie.

Część wspomnianych wad polega na nadmiernym uwypukleniu naturalnych krzywizn kręgosłupa. Należą do nich przede wszystkim tzw. plecy okrągłe, czyli pogłębienie kifozy piersiowej. W miejscu gdzie plecy są normalnie zaokrąglone dochodzi do patologicznego wygięcia w formie łuku skierowanego do tyłu. W efekcie spłaszczeniu ulega górna część klatki piersiowej, a głowa i barki wysuwają się ku przodowi. Łopatki się rozsuwają i zaczynają wystawać, natomiast mięśnie grzbietu ulegają osłabieniu. Poniekąd odwrotną wadą są plecy wklęsłe, które dotyczą niższych, lędźwiowych partii kręgosłupa. W tym przypadku dochodzi do pogłębienia naturalnej lordozy, wskutek czego brzuch dziecka jest uwypuklony, zaś pośladki wyraźnie wypięte do tyłu. Osłabione są mięśnie brzucha i pośladków, natomiast nadmiernemu skróceniu ulegają mięśnie biodrowo-lędźwiowe oraz proste uda.

Na domiar złego u dzieci obserwuje się również plecy okrągło-wklęsłe, które są połączeniem obu wspomnianych wyżej wad, powodując zaokrąglenie górnej części pleców, wypięcie brzuszka i uwypuklenie pośladków. Jest to szczególnie niebezpieczny stan powodujący przeniesienie narządów wewnętrznych do przodu i upośledzenie pracy przepony.

Ponadto u dzieci obserwuje się również plecy płaskie, czyli patologiczne spłaszczenie naturalnych krzywizn kręgosłupa. Nie jest ono powodem do niepokoju do wieku przedszkolnego, ale później powinno ulec samoczynnej korekcji. Utrzymanie się spłaszczenia kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej powoduje wysunięcie barków do przodu, pochylenie ramion i spłaszczenie klatki piersiowej.
Ostatnią z najczęstszych wad postawy u dzieci i młodzieży jest skolioza, popularnie, choć nie do końca poprawnie, zwana również bocznym skrzywieniem kręgosłupa. W rzeczywistości nieprawidłowości w tym przypadku występują aż w trzech płaszczyznach i manifestują się asymetrią ciała (widzianą głównie na poziomie ramion), a nierzadko również wałami po jednej stronie lędźwi oraz garbami żebrowymi. Skolioza rzadko ma charakter wrodzony, ale najczęściej pojawia się w okresie wzmożonego wzrostu w wieku szkolnym.

Ciekawostka: Na rozwój pleców okrągłych wpływ okazują się mieć także zaburzenia emocjonalne skłaniające do przyjmowania przygarbionej, skulonej w sobie postawy.

Tabela przedstawiająca najczęstsze wady u dzieci; opracowanie własne

Problemy związane z kończynami

Poza wadami kręgosłupa u dzieci stosunkowo często obserwuje się również nieprawidłowości w zakresie budowy kończyn dolnych. I w tym przypadku pewne odchylenia od normy we wczesny wieku są zupełnie naturalne. Dla przykładu kolana szpotawe występują u każdego noworodka i stopniowo ustępują redukcji, aby całkiem zniknąć w wieku ok. 2 lat. U dzieci, u których pozostają, obserwuje się specyficzne wygięcie nóg do litery „o” – kostki są pod udami, ale kolana rozchodzą się do boków. Odwrotnością tej wady są kolana koślawe, zwane potocznie „iksami” ze względu na zbliżenie stawów kolanowych do siebie i ułożenie nóżek w literę „x”. Dość częste u trzylatków, są powodem do niepokoju w wieku szkolnym, gdyż wpływają na nienaturalny chód i zapadanie się kostek do środka.

Wady obserwuje się również w zakresie rozwoju stóp, przy czym mogą one być wynikiem bardziej ogólnych zaburzeń postawy. U małych dzieci podstawowym problemem jest płaskostopie podłużne, w którym dochodzi do obniżenia się łuku podłużnego stopy. Zjawisko to jest normalne u niemowląt, ale w późniejszym wieku powinno już być aktywnie leczone, gdyż grozi nie tylko gorszą motoryką całego ciała, ale także kontuzjami i bólami. Rzadziej u dzieci obserwuje się płaskostopie poprzeczne, w którym tylko przednia część stopu ulega spłaszczeniu i poszerzeniu w rezultacie opadnięcia poprzecznego łuku stopy. Ta wada w dorosłości bywa źródłem poważnego dyskomfortu.

Odpowiednio dobrane ćwiczenia rehabilitacyjne są w stanie skorygować większą część wady postawy u dzieci. Źródło: shutterstock

Możliwe powikłania wad postaw u dzieci

Niestety, wady postawy nie tylko wyglądają nieestetycznie i mogą w dorosłym wieku stać się źródłem kompleksów. W przypadku pogłębionych defektów są one także poważnym zagrożeniem dla funkcjonowania narządów wewnętrznych i tym samym realizacji podstawowych procesów fizjologicznych. I tak na przykład:

• Plecy okrągłe skutkują zmniejszeniem objętości klatki piersiowej, a co za tym idzie częstszymi infekcjami dróg oddechowych, zaburzeniami trawienia, a także bólami głowy.
• Plecy wklęsłe przede wszystkim przekładają się na dolegliwe bóle krzyża, a także zaburzenia trawienia, zaparcia, a nawet późniejsze problemy menstruacyjne i zaburzenia pracy nerek.
• Plecy okrągło-wklęsłe mogą poważnie utrudniać oddychanie oraz pracę kluczowych narządów wewnętrznych, a nawet prowadzić do zaburzeń krążenia!
• Plecy płaskie zwiększają ryzyko zmian zwyrodnieniowych spowodowanych gorszą amortyzacją kręgosłupa i predysponują do skoliozy.
• Przy skoliozie dochodzi do zaburzeń działania płuc oraz nieprawidłowości w metabolizmie tkanki kostnej; w zaawansowanych przypadkach dochodzi nawet do nacisku na serce i niewydolności układu krążenia. Towarzyszyć jej mogą również silne bóle, zaburzenia neurologiczne a nawet utrudnienia w chodzeniu!
• Kolanom koślawym towarzyszą częstsze kontuzje rzepki, kołysanie się podczas chodzenia, a także rozwój skoliozy lędźwiowej i płaskostopia.

W dojrzałym wieku zaniedbane wady postawy każą za siebie płacić wcześniejszym ograniczeniem mobilności, większą skłonnością do bólów i zwyrodnień oraz zwiększonym ryzykiem kontuzji. Stąd tak ważne jest korygowanie nieprawidłowości zawczasu!

Jak się leczy wady postawy u dzieci?

Poza ciężkimi wadami, które wymagają leczenia operacyjnego, większość nieprawidłowości kręgosłupa i kończyn daje się dość łatwo redukować za pomocą odpowiednich ćwiczeń. Prowadzone pod kontrolą specjalisty mają za zadanie wzmocnić osłabione mięśnie i rozciągnąć przykurczone, prowokując zmiany w układzie kostnym. Częścią leczenia i prewencji jest także wpajanie dzieciom dobrych nawyków w zakresie pozycji podczas siedzenia i snu, oraz zachęcanie ich do podejmowania aktywności fizycznej adekwatnej do wieku. Zdaniem ortopedów regularny ruch na świeżym powietrzu, częste chodzenie boso, dobrze dobrane obuwie, pływanie oraz wystrzeganie się nadwagi to kluczowe czynniki zapobiegania wadom postawy u młodzieży!

Bibliografia

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ