Naukowiec z lupą czy odkrywca w kaloszach? Praca botanika dla większości laików jest jedną wielką niewiadomą. Czy może mieć w ogóle jakiś głębszy sens w czasach, gdy prawie wszystkie gatunki zostały już odkryte i opisane? Faktycznie, dane statystyczne wskazują, że w ostatnich latach na świecie coraz mniej osób studiuję botanikę, co prowadzi też do ograniczania różnych przyrodniczych projektów. Czy botanicy będą więc dinozaurami XXI w.?
- Kim jest botanik?
- Słynni botanicy
- Zakres pracy botanika
- Gdzie pracują botanicy?
- Jak zostać botanikiem?
Według amerykańskiego Narodowego Centrum Statystyki Edukacyjnej w 2012 r. w całych Stanach przyznano mniej niż 400 dyplomów uniwersyteckich w dziedzinie botaniki – to nawet o połowę mniej niż w latach 80-tych. Eksperci szacują, że studenci uciekają raczej w stronę kierunków technologicznych, asocjując pracę botanika z zajęciem archaicznym. Czy jest tak naprawdę?
Kim jest botanik?
Botanika to dział biologii zajmujący się całokształtem świata roślin i wszystkich procesów w nim zachodzących. Samo słowo pochodzi z języka starogreckiego, w którym „botane” – oznacza zieleń lub owoc. Jest to nauka poznawcza, która ma zgłębiać nasze rozumienie świata, nie tylko jednak w celach ściśle edukacyjnych, ale także dla dobra współczesnego człowieka i przyszłych pokoleń. Można więc śmiało powiedzieć, że botanika jest dziedziną użytkową!
Jeśliby zagłębić się w potencjalny zestaw zagadnień, którymi może zajmować się botanik, to znajdziemy w nim na przykład takie temat jak na anatomia, morfologia, cytologia, fizjologia czy histologia roślin, ale także taksonomia, paleobotanika czy palinologia, dotyczące ściśle pyłków roślinnych! Co więcej, poszczególni botanicy mogą specjalizować się w węższych grupach organizmów zielonych, od drzew i krzewów po trawy i glony. Istnieje także gałąź botaniki stosowanej, której celem jest badanie i kontrolowanie roli roślin np. w leśnictwie, rolnictwie czy farmakologii.
Botanik ma więc badać florę świata od poziomu komórki po procesy ewolucyjne i trendy globalne, ale jego wiedza powinna mieć przełożenie na życie człowieka. Tutaj od razu narzucają się tak istotne dla ludzkości kwestie jak wyżywienie prawie ośmiomiliardowej populacji, produkcja materiałów, paliw i leków na bazie roślin, a także walka o zachowanie środowiska naturalnego i istotnych dla niego procesów.
Słynni botanicy
Za ojca botaniki uważa się Teofrasta żyjącego w starożytnej Grecji ok. IV w. p.n.e. Nie był on oczywiście pierwszym człowiekiem zainteresowanym różnorodnością oraz potencjalnym wykorzystaniem roślin, ale zasłynął jak autor pierwszych naukowych pism na temat flory. Niestety, te przełomowe dzieła zostały na długie wieki zapomniane i dopiero w XV w. odkryto je na nowo wraz z odrodzonym wzrostem zainteresowania otaczającą człowieka przyrodą. Renesans przyniósł jednak nie tylko modę na ogrody botaniczne i herbaria, ale także odważne próby taksonomii, których podjął się m.in. Andrea Cesalpino (1519 – 1603), autor pierwszego sztucznego podziału roślin na 15 klas.
Do najsłynniejszych botaników nowożytnej ery należeli z całą pewnością:
- Karol Linneusz (1707 – 1778), który opracował stosowany do dzisiaj (z wieloma zmianami) system klasyfikacji roślin w gromady, klasy, rzędy, rodziny, rodzaje i gatunki. Tych ostatnich opisał aż 7700! Rozwinął również teorię płciowego rozmnażania roślin.
- Johann Wolfgang von Goethe (1749 – 132), słynny niemiecki poeta romantyczny, który zajmował się również morfologią roślin i zgromadził tysiące preparatów roślinnych;
- Alexander von Humboldt (1769 – 1859), jeden z ojców historii naturalnej, wielodyscyplinarny geniusz, który dokonał ważnej syntezy nauk biologicznych, zajmując się m.in. geografią roślin;
- Gregor Mendel (1822 – 1884), przyrodnik, które zrewolucjonizował nasze pojęcie o dziedziczeniu cech wśród gatunków roślinnych, uważany również za ojca genetyki;
- George Washington Carver (1864 – 1943), który włożył niesłychany wkład we współczesne metody wykorzystywania soi, orzechów ziemnych czy słodkich ziemniaków.
- Agnes Arber (1879 – 1960), pierwsza kobieta-botanik przyjęta do Królewskiego Towarzystwa w Londynie; autorka odkrywczych badań na temat morfologii, embriologii i rozmnażania roślin;
To oczywiście tylko kilka przykładów światłych naukowców, którzy zmienili nasze zrozumienie świata roślin. Jak widać, jeszcze w XX w. było co odkrywać, a zdaniem wielu ekspertów, flora ma wciąż przed nami wiele tajemnic.
Zakres pracy botanika
Będąc botanikiem można w rzeczywistości wykonywać bardzo różny zakres zadań. Praca w terenie jest jednym z kluczowych elementów tej profesji i może obejmować zarówno wycieczki w przyrodę, jak i plantacje zakładane przez człowieka. W tych pierwszych botanicy oznaczają siedliska, badają zmiany zachodzące w ekosystemie, określają występowanie gatunków chronionych lub inwazyjnych, itp. Ideą jest zachowanie różnorodności biologicznej z uprzywilejowaniem rodzimych gatunków, naturalnie występujących na danym obszarze.
Na obszarach rolnych praca w terenie polega zwykle na analizie kondycji i płodności określonych upraw, a także planowaniu środków ochrony roślin przed chorobami i pasożytami oraz zwiększania uzysku z danej powierzchni. Botanicy mogą specjalizować się na przykład w grzybowych infekcjach i zwalczaniu ich lub sprawowaniu kontroli na krzyżowaniem gatunków i odmian.
Ponadto częścią, a nawet głównym aspektem pracy mogą być badania laboratoryjne. Zaawansowana technologia pozwala dziś analizować tkanki zielone w powiększeniu do poszczególnych komórek, a tym samym badać zachodzące na poziomie molekularnym procesy, jak i strukturę i mechanizmy działania patogenów. W grę wchodzą tutaj bardzo złożone mechanizmy metabolizmu, reakcji na zmiany klimatu czy warunków uprawy, a nawet genetycznego dziedziczenia, które mogą mieć szerokie zastosowanie w rolnictwie, farmakologii czy medycyny. Częścią pracy bywają więc również ciekawe eksperymenty badające np. wpływ związków chemicznych na przebieg fotosyntezy czy rozmnażania, a także zmierzające do wypracowania lepszej odporności poszczególnych gatunków.
Botanicy na bazie swoich doświadczeń w terenie i laboratorium tworzą również dokumenty – mapy, wytyczne ochrony środowiska, spisy gatunkowe, publikacje naukowe dotyczące np. możliwości gospodarczego wykorzystania poszczególnych roślin. Szczególnym działem botaniki jest także odkrywanie przeszłości naszej planety na bazie wciąż znajdywanych tkanek roślinnych sprzed tysięcy lat.
Gdzie pracują botanicy?
Większość botaników zatrudniona jest na uniwersytetach i w instytutach specjalizujących się w naukach biologicznych. Prowadzą one przy tym zwykle nie tylko działalność naukową i edukacyjną, ale także komercyjne ekspertyzy. Te ostatnie można wykonywać również w ramach prywatnej działalności gospodarczej i bywają one ważną częścią decyzji o procesach inwestycyjnych. Prawo może wymagać wszak, aby ewentualne zmiany sposobu zagospodarowania terenu poprzedzone były na przykład analizą obecnych na nim gatunków chronionych – botanik sporządza wówczas „inwentarz” danego obszaru.
Ponadto botanicy zatrudniani są ogrodach botanicznych oraz parkach narodowych zarówno w celu planowania nasadzeń, jak i kontroli równowagi biologicznej oraz zdrowia poszczególnych gatunków. Podobną funkcję mogą sprawować w większych ogrodnictwach czy sadach, dozorując jakość upraw. Wreszcie, jako pracownicy fundacji i organizacji pozarządowych mogą brać udział w działaniach związanych z ochroną środowiska naturalnego, również w kontekście publikacji zwiększających świadomość społeczną.
Jak zostać botanikiem?
Botanik to osoba, która skończyła studia wyższe (m.in. licencjat) na kierunku biologicznym, oferowane dziś przez większość uczelni w Polsce, np. Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Jagielloński w Warszawie czy Uniwersytet Łódzki.
Bardziej wyspecjalizowane programy oferują natomiast Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie (Wydział Biologii Środowiskowej) oraz Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu oferujący zarówno studia na kierunku Biologia, jak i Biotechnologii czy Ogrodnictwa. Ponadto szczególną renomą w tym zakresie cieszą się również zagraniczne uczelnie, zwłaszcza szwedzki Uniwersytet w Lund, Uniwersytet w Helsinkach czy Uniwersytet w Edynburgu. Obserwuje się przy tym dziś tendencję do nauczania nie tyle samej botaniki, co jej bardziej specyficznych zastosowań, np. inżynierii roślin czy wspomnianej już biotechnologii.
Jedno jest pewne, botanika jest zajęciem dla osób, które kochają przyrodę i cenią sobie kontakt z nią, idealnie także trudniejszych warunkach outdoorowych!
Bibliografia
- D.W. Woodland ; “Are botanists becoming the dinosaurs of biology in the 21st century?”; data dostępu: 2021-10-22
- Claudia Lauer; “Fewer students study botany, more plant collections closing”; data dostępu: 2021-09-22
- Encyclopedia.com ; “The origins of botany”; data dostępu: 2021-09-22
- EnvironmentalStudies.org ; “What is a Botanist?”; data dostępu: 2021-09-22
- The Best master’s Degrees; “What Careers are in Botany?”; data dostępu: 2021-09-22
- Unity College; “How to Become a Botanist?”; data dostępu: 2021-09-22
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS