UM Olkusz: Pamięć o 20 straconych

81 lat temu, 16 lipca 1940 roku miało miejsce tragiczne wydarzenie, które poprzedziło „Krwawą środę”, czyli rozstrzelanie w Olkuszu 20 Polaków.

– Była to pierwsza masowa egzekucja, do jakiej doszło w Olkuszu podczas okupacji. Ofiary tej zbrodni nie mają swoich grobów, nie wiemy, gdzie zostali pochowani. Dlatego to właśnie obeliski upamiętniające ich śmierć, są symbolicznymi grobami. Pamiętamy o ofiarach i oddajemy im hołd. – mówi burmistrz Roman Piaśnik.

W nocy z 15 na 16 lipca 1940 roku w willi doktora Juliana Łapińskiego na olkuskim osiedlu Parcze nieznany sprawca zastrzelili niemieckiego żandarma, Ernesta Kaddatza. Policjant, który był zakwaterowany w willi wraz z żoną, zginął prawdopodobnie z rąk włamywacza. Choć prowadzone przez Niemców dochodzenie wykluczyło motywy polityczne, co potwierdził nawet olkuski landrat Heinrich Groll, śmierć żandarma wykorzystano, jako pretekst do przeprowadzenia szeroko zakrojonej akcji odwetowej i sterroryzowania mieszkańców miasta.

Dzień po tym wydarzeniu, 16 lipca 1940 roku Niemcy dokonali na Parczach odwetowej egzekucji, w czasie której rozstrzelano 20 Polaków. Piętnastu spośród rozstrzelanych przywieziono z więzienia w Mysłowicach. Byli to w większości mieszkańcy beskidzkich wsi. Kolejnych pięć ofiar pochodziło z Olkusza. Następnego dnia spalono willę doktora Łapińskiego. W styczniu 1945 r. kilka dni po ucieczce Niemców z Olkusza, w miejscach rozstrzelania dwudziestu Polaków, stanęły drewniane krzyże z koroną z drutu kolczastego i metalowymi tablicami z wypisanymi ręcznie nazwiskami pomordowanych. Wtedy też nazwę ulicy Ogrodzienieckiej zmieniono na 20 Straconych. 1 września 1961 roku, w dwóch miejscach straceń zostały odsłonięte tablice z napisem “To miejsce zostało zroszone serdeczną krwią 10-ciu Polaków, patriotów rozstrzelanych w dniu 16.VII.1940 roku przez hitlerowskich siepaczy. Cześć Ich Pamięci.” W 2017 roku, na prośbę potomków ofiar, staraniem olkuskiego magistratu na obeliskach zostały umieszczone pamiątkowe tablice z imiennymi listami ofiar. Obszerny artykuł „20 straconych. Kim były ofiary?” o tym, jak udało się ustalić pełne dane ofiar został zamieszczony w 18. numerze czasopisma „Ilcusiana” wydawanego przez Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną. Numer czasopisma można pobrać tutaj